Quaestiones.

6. Ad intelligentiam praedictorum potest hic quaeri:

Quaest. I. Cum Filius importet proprietatem maxime distinctivam, quare potius describit Dei Filium sub nomine verbi quam sub nomine filii ? Videtur enim, quod deberet facere e contrario.

Respondeo: Dicendum, quod filius solum dicit comparationem ad patrem, verbum vero dicit comparationem ad dicentem, dicit comparationem ad id quod per verbum dicitur, dicit comparationem ad vocem, quam induit, dicit etiam comparationem ad doctrinam, quae mediante verbo in altero efficitur: et cum Dei Filius debeat hic describi non tantum in comparatione ad Patrem, a quo procedit, sed etiam ad creaturas, quas fecit, et ad carnem, quam induit, et ad documenta, quae praebuit: nobilissime et decentissime sub nomine verbi describi debuit, quia nomen illud ad omnia respicit, nec posset in mundo nomen convenientius inveniri .

7. Quaest. II. Item quaeritur de hoc quod per hoc verbum erat describitur. Si enim erat est temporis praeteriti imperfecti, omnino repugnat aeternitati, quia nulla ibi praeteritio. Si dicas, sicut dicit Augustinus in Glossa , quod hoc verbum est aliquando importat tempus secundum analogiam aliorum verborum: hic autem non dicit tempus, sed essentiam sine ullo temporali motu designat: hoc non solvit, quia, cum dicitur: Filius generatur vel est genitus, non importat ibi tempus: tamen melius dicitur: semper genitus quam semper generatur .

Item Dominus ita dicit: Antequam Abraham fieret, ego sum, infra octavo ;non dicit fui vel eram: ergo et nunc per praesens deberet dicere.

Respondeo: Dicendum, quod quia esse Verbi describitur hic ut permanens, describitur ut immutabile, ut cetera antecedens, quia hoc verbum erat secundum quod hujusmodi haec tria importat: ideo elegantissime dixit erat. Cum enim sit medium inter praesens et praeteritum, et " medium naturam sapiat extremorum "; a praesenti habet permanentiam, a praeterito immutabilitatem, a se ipso antecessionem et ordinem, scilicet aeternitatis ad tempus. Ideo recte dicitur erat.

8. Sed opponit haereticus: si Verbum procedit a dicente ut filius a patre: et filius est patre posterior: ergo Verbum non erat in principio apud Deum. Si tu dicas, quod comparatur sicut splendor ad lucem: opponit alius haereticus: si lux multo luminosior et nobilior est splendore, qui ab ipsa procedit: ergo et Pater Verbo .

Respondeo: Dicendum, quod acceptio similitudinis, scilicet in creaturis, nusquam plene reperitur respectu Dei, quia omnis creatura plus est dissimilis quam similis: et ideo erraverunt haeretici, qui omnino assimilare voluerunt; sed in pluribus est accipere . Verbum enim comparatur ad dicentem sicut filius ad patrem propter similitudinem in natura et perfectionem aequalem , comparatur ut splendor ad lucem propter coaeternitatem. Et ideo in omnibus talibus argumentis est consequens .

Secundo, de Verbo in comparatione ad ea quae per ipsum dicuntur.

9. (Vers. 3.). Omnia per ipsum facta sunt etc. Hic describitur Verbum per comparationem ad id quod per Verbum dicitur, et hoc quantum ad quatuor conditiones: describit enim ipsum ut principium creationis sufficiens, ut indeficiens, ut praecognoscens, ut aliis cognitionem praebens. Et per has quatuor conditiones plures haereses eliduntur.

Primo ergo dicitur ipsum principium sufficiens, quia ad omnia producenda sufficit. Ideo dicit: Omnia per ipsum facta sunt, scilicet a Deo Patre per Verbum, quia Ecclesiastici decimo octavo : "Qui vivit in aeternum creavit omnia simul"; et hoc per Verbum, unde in Psalmo: " Dixit, et facta sunt". Augustinus in libro Confessionum : " Verbo tibi coaeterno dicis quaecumque dicis, et fit quod dicis,ner aliter quam dicendo facis ".

10. Et sine ipso factum est nihil. Hic notatur secunda conditio, scilicet quod est principium indeficiens, quia nulli operationi deest. Nam Pater sine Verbo nihil facit: infra quinto : " Omnia, quae Pater facit, haec et Filius similiter facit". Similiter creatura facit sine Verbo cooperante nihil: infra decimo quinto: " Sine me nihil potestis facere". Et in hoc perfecte eliditur haeresis Manichaeorum, qui posuerunt duo principia, et quaedam produci a Deo lucis, quaedam a Deo tenebrarum. Non enim intellexerunt, quomodo omnia per Verbum facta sunt :

11. (Vers. 4.). Quod factum est in ipso vita erat. Hic notatur tertia conditio, scilicet quod est principium praecognoscens, quia omnia sunt in ipso, antequam fiant, et in ipso vivunt, sicut arca in mente artificis. Unde Augustinus dicit, quod Filios est " ars plena omnium rationum viventium "; Ecclesiastici vigesimo tertio: " Domino Deo, antequam crearentur, omnia sunt agnita: sic et post perfectum respicit omnia ". Ideo rationes in ipso virent, quia non transmutantur: Iacobi primo: " Apud ipsum non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio "; et transmutatio omnis nonnulla mors est.

12. Et vita erat lux hominum. Hic tangitur quarta conditio, quae est, quod est aliis cognitionem praebens; ideo dicitur lux hominum, quia homines illuminat et videre facit: unde in Psalmo : " Signatam est super nos lumen vultus tui, Domine ". Sine quo lumine non est videre, sicut dicit Augustinus , quia, sicut non videt oculus, nisi a luce corporali illuminetur: sic non videt intellectus, nisi a luce spiritualissima illustretur. Et licet omnibus cognitionem praebeat, non tamen omnibus praebet cognitionem sui, quia peccatores per ipsam cognoscunt et ipsam non comprehendunt. Ideo dicit:

13. (Vers. 5.). Et lux in tenebris lucet, cum peccatores facit vera cognoscere: et tenebrae eam non comprehenderunt: quia infidelitatis tenebris obcaecati non cognoscunt: Genesis primo : "Tenebrae erant super faciem abyssi ", id est infidelitas in facie cordis humani. Unde ad Ephesios quinto: " Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino "; primae Ioannis primo: " Deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae. Si dixerimus, quoniam societatem habemus cum eo et in tenebris ambulamus; mentimur et veritatem dod fecimus.. Et per hoc eliditur error ille, qui posuit, omnia esse a fortuna, et non esse providentiam, nec Deum cognoscere acta nostra .