Quaestiones.

43. Quaest. I. Quaeritur de hoc quod dicit: Filius non potest a se facere quidquam.

Contra: Potentior est qui potest a se, quam qui ab alio: sed Pater potest a se ipso, Filius ab alio: ergo Pater est potentior Filio. - Si tu dicas: Maioritas potentiae consistit in virtute, non consistit in modo habendi, et habere a se dicit solum modum habendi, non virtutem, et ita non sequitur, quod Pater sit potentior Filio: obiicitur, quod nobiliori modo habetur quod habetur a se, quam quod ab alio: ergo si Pater habet potentiam a se, nobiliori modo habet eam quam Filius, qui habet ab alio.

Respondetur ad hoc, quod habere ab alio est duobus modis, per participationem scilicet, vel per solam emanationem. Habere ab alio per participationem minus nobilis modus est: modus enim participationis modo habendi per essentiam non aequatur. Alio modo est habere ab alio tantum per emanationem, ita quod ille qui emanat, habet per essentiam, sicut ille qui dat: et hoc nullam omnino ponit ignobilitatem, immo omnimodam aequalitatem. Habere enim a Patre ita nobilitatis est in Filio, sicut generare in Patre. Et sic patet illud .

44. Quaest. II. Item quaeritur de hoc quod dicit , quod Filius nihil potest, nisi quod viderit Patrem facientem: et iterum, quod Pater demonstrat Filio quaecumque facit.

1. Ergo si per naturam prius est aliquid, quam videatur ; prius Pater operatur, et post Filius ad eius operationem tanquam ad exemplar.

2. Item, si Pater nihil omnino potest sine Filio operari, quomodo dicit, quod Filius operatur, sicut videt Patrem operantem?

Respondeo : Dicendum, quod idem dicitur, cum dicitur: Pater demonstrat Filio, et: Filius videt Patrem operantem: solum differentia est quoad terminos. Intelligendum autem, quod ista verba translata sunt a creaturis ad Deum. Duplicem autem importat verbum demonstrandi similiter et videndi proprietatem. Una scilicet est emanatio cognitionis: quia video te sic operantem, relinquitur in me cognitio operandi; alia est exemplaritas antecessionis: sic operatio tua et demonstratio praecedit meam cognitionem tanquam exemplar. Dico ergo, quod ratione primae conditionis transfertur ad divina, scilicet ratione emanationis, ratione antecessionis non. Unde Patrem demonstrare Filio non est, quod Pater prius cognoscat quam Filius, sed quod Pater dat Filio; similiter Filium videre Patrem operantem non est quod Pater prius operetur, sed quod Filius habet a Patre .

45. Quaest. III. Quaeritur de hoc quod dicit: Quaecumque Pater facit, haec et Filius similiter facit.

Contha: i. Pater generat Filium: ergo Filias generat Filium.

Si dicas, quod generare non dicit operationem, sed relationem: obiicitur, quod mittere Filium dicit operationem: ergo si, quamcumque operationem facit Pater, hanc facit et Filius: si Pater mittit Filium: ergo et Filius .

2. Item, si Trinitas omnino est indivisa in substantia et operatione: cum manifestatio et apparitio fiat per operationem, quomodo potest apparere vel se manifestare Trinitas in aliqua suarnm hypostasum determinate? Nullo modo videtur.

Intelligendum ad haec, quod quaedam verba dicta de Deo dicunt puram relationem, sicut generare; quaedam puramactionem, sicut creare: quaedam actionem et relationem, sicut mittere: quaedam actionem et significationem, sicut apparere.

Dico igitur, quod quando dicitur: Quotcumque Pater facit, intelligitur quantum ad operationem, quae communis est et essentialis. Si igitur inferatur verbum significans mere actionem, illatio bona est: si vero mere relationem, illatio omnino sophistica per figuram dictionis . Si autem verbum significans actionem et relationem: etsi ratione actionis teneret illatio, fallit ratione relationis inclusas, sicut mittere et incarnari. Similiter de verbo importante actionem et significationem, fallit ratione significationis. Sicut enim dicit Augustinus , etsi omnis actio et species sit a tribus, tamen alia specialiter significat Patrem, alia Filium.

Exemplum est de hoc nomine intelligentia, quod profertur operatione trium potentiarum, scilicet memoriae, intelligentiae et voluntatis, et tamen alteram illarum significat. Sic et est in proposito et sic patet .

46. Quaest. IV. Item quaeritur de ratione illa, quod Pater omnia demonstrat Filio, quia Filium diligit. Demonstrare Filio hoc est Filium generare, ut dicit Angustinus . Aut ergo diligere sumitur ibi notionaliter, aut essentialiter. Si notionaliter, falsa est, quia communis spiratio non est ratio emanandi per generationem, quia generatio secundum rationem intelligendi prior . Si essentialiter, adhuc falsa, quia essentia non est ratio emanationis nec relationis: tunc enim Filius generaret.

Respondeo:: Dicendum, quod cum dicitur: Pater omnia demonstrat Filio, et dico, quod demonstrat, et dico, quod omnia. Dico igitur, quod ratio demonstrandi omnia est dilectio, non quia demonstrandi simpliciter, sed quia demonstrandi omnia . Dilectio enim accipitur essentialiter et dicit unitatem summam Patris ad Filium: et quia summa est unitas in essentia, ideo omnimoda indivisio in operatione: et ideo necesse est, quod in omnibus Filius Patri cooperetur. Ideo bene dicit: Omnia demonstrat, quia summe diligit .

47. Amen, amen dico vobis, quia qui etc. Declaravit Dominus suam potentiam in communi: hic incipit eam declarare in speciali, descendens ad potentiam vivificandi et ad potentiam iudicandi: ideo habet haec pars duas partes. In prima declarat suam potentiam in vivificando: in secunda, suam potentiam in iudicando, ibi : Et potestatem dedit ei iudicium facere etc. Potentia vivificandi respicit benignitatem misericordiae: potentia iudicandi severitatem iustitiae.

Potentiam igitur vivificandi hoc ordine describit, primo scilicet, quos vivificat: secundo, quomodo vivificat: tertio, qua virtute vivificat. Et primum respicit obiectum, secundum respicit actum, tertium vero virtutem. In his tribus consistit potentiae perfecta cognitio, scilicet in virtute, opere et obiecto.

48. (Vers. 24.). Primo ergo determinat, quos vivificat, vita scilicet animae, quoniam non omnes, sed credentes. Hi sunt qui verbum Dei audiunt et audito credunt ideo dicit: Amen, amen dico vobis, id est vere: Quia qui verbum meum audit, se ad fidem disponendo, quia, ad Romanos decimo, " fides ex auditu "; et credit ei qui misit me, audito consentiendo: infra duodecimo: " Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me"; ille quidem habet vitam aeternam: supra tertio: " Qui credit in Filium Dei habet vitam aeternam ", vitam aeternam, non paenam. Unde etiam subdit: Et in iudicium non venit, in iudicium scilicet mortis: sed transit de morte ad vitam ; de morte, id est de praesenti vita, quae mors est, transit ad vitam aeternam sine indicio condemnationis; supra tertio: " Qui credit in eum non iudicatur ". Vita vero praesens mors dicitur, quia, sicut dicitur ad Romanos octavo, "corpus mortuum est propter peccatum ". Ab hae morte transeunt ad vitam iusti, quibus temporaliter mori transire est: infra decimo tertio de Christo capite: " Sciens, quia venit hora, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem ". De hoc iusti in Psalmo gloriantur: " Et laetentur omnes, qui sperant in te: in aeternum exsultabunt, et habitabis in eis. Et gloriabuntur in te omnes, qui diligunt nomen tuum, quoniam tu benedices insto ".

49. (Vers. 25.). Amen, amen dico vobis. Tangitur hic secundum, scilicet quomodo vivificat, scilicet per internam inspirationem, quam qui audit vivificatur: ideo dicit: Venit hora et nunc est, scilicet gratiae, quae nunc est: de qua ad Romanos decimo tertio : "Hora est, iam nos de somno surgere ", de somno scilicet peccati et mortis: quando mortui, per culpam, audient vocem Filii Dei, per internam inspirationem: ad Ephesios quinto: " Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus". Et qui audierint vivent, per gratiam, quia sermo eius vivificat audientes: infra decimo : " Oves meae vocem meam audiunt, et ego vitam aeternam do eis "; et hanc verbo do et conservo: Deuteronomii octavo: " Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod egreditur de ore Dei ".

50. (Vers. 26.). Sicut enim Pater etc. Tangitur hic tertium, qua scilicet virtute vivificat quoniam virtute propria secundum Divinitatem sibi a Patre datam per generationem: unde dicit: Sicut enim etc. Bene dixi, quod Filius vivificat: sicut enim Pater habet vitam in semetipso, id est per essentiam: sic dedit et Filio vitam habere insemetipso, id est per essentiam, non per participationem. Et quia illud quod est vita per essentiam, omnibus influit vitam, ut dicit Dionysius ; ideo Filius potens est se ipso dare vitam. Unde infra undecimo: " Ego sum resurrectio et vite: qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet": similiter infra decimo quarto: " Ego sum via, veritas et vita"; non sum vivens aliena vita, sed sum vita aliis dando vivere.

51. Et potestatem dedit ei. Declaravit potentiam suam in vivificando, hic declarat suam potentiam in iudicando: et hoc quidem facit hoc ordine. Primo enim tangit, qua virtute iudicat: secundo, quos indicat: tertio, quomodo iudicat, seoundum illa tria, secundum quae descripta est potentia vivificandi.

(Vers. 27.). Primo ergo determinat, qua virtute iudicat, quoniam potestate sibi secundum humanitatem a Patre collata. Propterea dicit: Et potestatem dedit ei, scilicet Pater Filio, iudicium facere, quia Filius hominis est: ideo in humanitate, ut possint eum reprobi videre in iudicio, qui Deum videre non possunt: Apocalypsis primo : " Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt"; ideo in humanitate, quia in humanitate iudicatus est: Iob trigesimo sexto: "Causa tua quasi impii iudicate est, iudicium causamque recipies ".

52. (Vers. 28.). Nolite mirari hoc. Tangitur hic secundum, scilicet quos iudicat: quia, licet omnes debeat suscitare, non tamen omnes iudicabit, sed malos unde dicit: Nolite mirari hoc, scilicet quod dictum est , quod potestatem dedit ei iudicium facere , quia Filius hominis est "; quia venit hora, scilicet finis saeculi: Iob decimo quarto: " Homo, cum dormierit, non resurget, donec atteratur caelum "; in qua omnes, qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei. Si mortui audient, constet, quod resurgent ad eius vocem; .primae ad Thessalonicenses quarto : " Ipse Dominus in iussu et in voce Archangeli et in tuba Dei descendet de caelo, et mortui, qui in Christo sunt, resurgent primi". Et licet omnes resurgant, non tamen omnes iudicabuntur: ideo dicit:

53. (Vers. 29.). Et procedent qui bona fecerunt in resurrectionem vitae: quia ad hoc resuscitabuntur, ut vivant: qui vero mala egerunt in resurrectionem iudicii, id est damnationis, hos scilicet iudicabit Dominus: secundi Machabaeorum septimo : " Potius est, ab hominibus morti datos spem exspectare a Deo, ab ipso iterum esse resuscitandos: tibi autem resurrectio non erit ad vitam "; dicitur Antiocho; non ad vitam, sed ad iudicium; primae ad Corinthios quinto : " Eos qui foris sunt, iudicabit Deus", qui foris sunt per malam vitam: Danielis duodecimo: " Multi de his qui dormiunt in terrae pulvere evigilabunt, alii in vitam aeternam, et alii in opprobrium ".

54. (Vers. 30.). Non possum ego a me ipso. Tangitur hic tertium, scilicet quomodo iudicat: quia iuste, non secundum suam voluntatem a voluntate Dei declinando, sicut homines, qui pervertunt iudicium . Ideo dicit: Non possum ego a me ipso facere quidquam, et ita nec iudicare: sed sicut audio, iudico, id est, sicut a Patre accipio, et ex hoc sequitur, quod iuste iudicat. Ideo dicit: Et iudicium meum iustum est, quia non declinat a regula iustitiae per discordiam voluntatis: et hoc est: Quia non quaero voluntatem meam, in iudicando scilicet, sed voluntatem eius qui misit me, id est Dei Patris, qui iustus est: unde infra octavo : " Qui misit me verax est "; et post: " Quae placita sunt ei facio semper "; et ideo iuste, quia, Deuteronomii trigesimo secundo, " Deus fidelis et absque ulla iniquitate, iustus et rectus ": in Psalmo: "Iustus Dominus in omnibus viis suis " etc.