Capitulum VII.

Tertio, Filius Dei se manifestat dilectorem et illastrfttorem tripliciter,

1. Post haecambulabat Iesus etc. Ostendit Dominus supra se curatorem et conservatorem: hic incipit tertia pars, in qua se manifestat et ostendit directorem et illustrarem; et haec pars extenditur usque ad undecimum capitulum. Ostendit Dominus se lucem et directorem tripliciter: primo, verbo doctrinae; secundo, miraculo potentiae, in principio noni, ibi : Et praeteriens Iesus vidit hominem caecum: tertio, exemplo bonae vitae, infra in principio decimi: Amen, amen dico vobis, qui non intrat per ostium.

Primo se ostendit lucem et dilectorem verbo doctrinae.

Prima igitur pars, in qua manifestat se directorem verbo doctrinae , continet duo capitula, scilicet septimum et octavum, et dividitur in duas, quia primo tangitur Doctoris propagatio: secundo, doctrinam communicatio, ibi : Nonne Moyses dedit vobis Legem etc.

Pars prima de Doctoris propalatione agit dupliciter.

Doctoris autem propalatio vel manifestatio necessaria erat ad hoc, quod doceret. Et quia praecesserat eius occultatio, ideo primo agitur de Doctoris occultatione: secundo, de occulti manifestatione, ibi : Iam autem die festo mediante etc.

Doctoris igitur summi occultatio hoc ordine describitur. Quia enim facta est per Iudaeorum persecutionem, primo insinuatur Iudaeorum perfidia ad persequendum: secundo vero, consanguineorum vanitas ad honorem persuadendum: tertio, Christi humilitas ad latendum: quarto, Judaeorum curiositas ad Christum quaerendum.

2. (Vers. 1.). Insinuatur ergo primo Iudaeorum perfidia ad Christum occidendum, propter quam Dominus in Galilaea stabat et Iudaeam reliquerat, vitans furorem persequentium. Propterea dicit: Post haec, scilicet quae dicta sunt de miraculo panum et doctrina Christi , ambulabat Iesus in Galilaeam: quia ibi non erant ita zelatores Legis, ac per hoc nec persecutores. Non enim volebat in Iudaeam ambulare: et ratio redditur: quia quaerebant eum Iudaei

AdminBookmark

interficere, a diabolo excitati, in caius figura, Exodi secundo , " quaerebat Pharao occidere Moysen, qui fugiens de conspectu eius " etc. Hos vitando, furorem vitare persequentium docuit, secundum illud Matthaei decimo: " Cum vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam ".

3. (Vers. 2.). Erat autem in proximo. Notatur hic secundum, scilicet consanguineorum vanitas ad persuadendum honorem terrenum et vanum: et rationem persuadendi accipiunt ab opportunitate temporis, aedificatione proximi et exaltatione nominis. - Opportunum tempus aderat: unde dicit: Erat autem in proximo dies festus Iudaeorum Scenopegia . Istud erat festum tabernaculorum, quod debebat fieri in Septembri, secundum illud Levitici vigesimo tertio: " Mense septimo festa celebrabitis et habitabitis in tabernaculis " etc. Ex hac opportunitate fit ei persuasio: unde dicit:

4. (Vers. 3.). Dixerunt autem fratres eius ad eum: Transi hinc et vade in Iudaeam. Fratres isti erant Domini cognati vel consanguinei in secundo gradu: et secundum Chrysostomum fuerunt Iacobus et Iudas, qui erant fratres Domini; sed melius est dicere, quod essent alii cognati, propter litteram sequentem . Credendum est enim, quod isti duo Apostoli credebant in eum.

Nota, quod est frater natura, sic omnes fratres Christi sumus: Psalmus : " Narrabo nomen tuum fratribus meis ". Affectione, sic boni: Matthaei duodecimo: " Qui sunt fratres mei ? Omnis, qui fecerit voluntatem" etc. Cognatione, sic consanguinei, ut Iacobus: ad Galatas primo: "Iacobum, fratrem Domini ".

Et rationem persuasionis aliam addunt, scilicet proximi aedificationem: propter quod dicunt: Ut et discipuli tui videant opera tua, quae tu facis; discipuli, inquam, illi, qui scandalizati recesserant, ut videntes magna, quae faciebat in Galilaea, iterum redeant. De his dictum est supra sexto: " Multi ex discipulis eius abierunt retro ".

Et rationem tertiam subdunt nominis scilicet manifestationem.

8. (Vers. 4.). Nemo quippe in occulto quid facit, et quaerit ipse in palam esse, per opus illud scilicet tales adhuc non recesserant a consideratione hypocritarum, de quibus dicitur Matthaei vigesimo tertio : " Omnia opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus ". Ideo dicebant: Si haec facit, manu festa te ipsum mundo, id est, si vera sunt quae facis miracula ut Deus, manifesta te ipsum. Dubitando hoc dicunt, et rationem reddit Evangelista:

6. (Vers. 5.). Neque enim fratres eius credebant in eum: supra quarto : " Non est propheta sine honore nisi in patria sua "; supra primo: "In propria venit, et sui eum non receperunt", et hoc propter familiaritatem: hac causa, quia familiaris erat fratribus suis, non credebant in eum.

7. (Vers. 6.). Dixitergo eis Iesus. Tangitur hic tertium, scilicet Christi humilitas in latendo ; propter quod se apud eos excusat, primo a defectu temporis opportuni: non enim erat tempus opportunum sibi ad manifestationem. Propter quod dicit: Tempus meum nondum advenit, scilicet manifestationis meae; et ego congruitatem temporis considero: unde in Psalmo : " Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo "; Ecclcsiastae tertio: " Cuncta fecit Deus bona in tempore suo ". Tempus autem vestrum semper est paratum, id est gloriae mundi, quam affectatis: de quo tempore Ieremiae decimo septimo : Diem hominis non desideravi"; Ecclesiastici undecimo: " In die honoris tui ne extollaris ".

Sic igitur non mihi, sed vobis est opportunitas temporis: non mihi etiam, sed vobis est exaltatio gloriae temporalis: unde:

8. (Vers. 7.). Non potest vos odisse mundus, vituperando, quia ipsum et gloriam eius diligitis: me autem odit, inhonorando; ad Galatas ultimo. : " Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Quia

ego testimonium perhibeo de illo, quia opera eius mala sunt, veritatem annuntiando ; Sapientiae secundo: " Circumveniamus ergo iustum, quoniam inutilis est nobis et contrarius operibus nostris et improperat nobis peccata Legis et diffamat in nos peccata disciplinae nostrae "; Amos quinto: " Odio habuerunt corripientem in porta ". Ideo dixit quidam : " Veritas odium parit". Quia ergo vos mundus non odit:

9. (Vers. 8.). Vos ascendite ad diem festum hunc: quia vero odit me et persequitur, ego autem non ascendam ad diem festum hunc , quia tempus meum nondum est impletum ; in quo pati debeam, de quo supra secundo: " Mulier, nondum venit hora mea ". Sicut in incarnatione observavit temporis plenitudinem, sic et in passione: ad Galatas quarto: " At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum " etc. Et sic eis se excusavit, ut posset latenter ascendere; unde et post eos solus ascendit, non stipatus multitudine consanguineorum.

10. (Vers. 9.). Haec cum dixisset, id est, se apud fratres excusasset, mansit in Galilaea, donec scilicet ascenderent fratres eius.

11. (Vers. 10.). Ut autem ascenderunt fratres eius, tunc et ipse ascendit ad diem festum, non manifeste, sed quasi in occulto; ideo in occulto, ut humaniunis ostenderet infirmitatem , et sic invitaret ad fidem. Vel: in occulto, ut doceat vanam vitare laudem: Matlbaei sexto : " Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi "; Gregorius: "Ita sit opus in manifesto, quatenus intentio maneat in occulto " .

12. (Vers. 11.). Iudaei ergo quaerebant eum. Tangitur quartum, scilicet Iudaeorum curiositas ad quaerenduin Christum, cum latenter ascendisset: quia prius manifeste ascendebat: ideo dicit: Iudaei ergo quaerebant cum in die festo: quia tunc consueverat ascendere, et ex odio quaerebant: unde subdit: Et dicebant: Ubi est ille? Non eum nomine proprio nominabant ex odio vel contemptu; quocontra Sapientiae primo : " Sentite.de Domino in bonitate, et in simplicitate cordis quaerite illum ". Et ex hac inquisitione tacita fiebat collocutio de absente: unde dicit:

13. (Vers. 12.). Et murmur multum erat in turba de eo, et oriebatur ex controversia: unde subdit: Quidam enim dicebant, quia bonus est, ut parvuli: alii autem : Non, sed seducit turbas, et isti erant Pharisaei maiores, qui vocaverunt eum seductorem: Matthaei vigesimo septimo : " Recordati sumus, quia seductor ille dixit" etc.; infra eodem : " Nunquid et vos seducti estis "? Et licet esset controversia, erat sub murmure, non manifesta: unde dicit:

14. (Vers. 13.). Nemo tamen palam de illo loquebatur propter metum Iudaeorum. Sicut enim dicitur infra nono : " Conspiraverant Iudaei, ut, si quis eum confiteretur Christum, extra Synagogam fieret". Ideo timebant: quocontra Matthaei decimo: " Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere; sed potius timete eum qui potest et animam et corpus perdere in gehennam ".

QUESTIONES.

15. Quaest. I. Sed quaeritur hic: cum Dominus venisset non tantum docere, verum etiam pati, videtur, quod propter passionem vel persecutionem Iu--daeorum non debuit a doctrina cessare: ergo nec Iudaeam relinquere, ubi maxime locus erat doctrinae.

Respondeo : Dicendum, quod Dominus, etsi pati vellet et pati non timeret, tempus tamen passionis congruum praefixerat, et ante illud manibus persequentium se tradere non volebat: et ideo in Iudaeam non ambulabat .

16. Quaest. II. Sed quaeritur tunc secundo: cum Iudaei tempus determinatum a Domino non possent praevenire, videtur, quod ante illud non possent in eum manus mittere: ergo nec propter hoc debuit se absentare.

Respondeo : Dicendum, quod Dominus sic se manifestavit bonis, ut tamen se celaret malis: et e converso sic se occultavit malis, ut tamen non lateret bonos. Et ideo aliquando vicit per potentiam, aliquando per prudentiam, sicut dicitur Iob vigesimo sexto , quod prudentia eius percussit superbum. Et ideo, quamvis potenter posset cohibere, maluit tuno tamen sapienter declinare. - Alia ratio est, ut in se ostenderet veram humanitatem;3 ideo aliquando potentem, aliquando infirmum se ostendebat. Unde alia littea habet: Non enim poterat in Iudaea ambulare. - Tertia ratio est nostra instructio, ut non miremur, si viri sancti timent et declinant pericula, nec etiam de nobis ipsis desperemus .

17. Quaest. III. Item quaeritur de hoc quod dicit: Ego non ascendam: et post dicitur, quod cum illi ascendissent, tunc et ipse ascendit. - Videtur, quod faciat contrarium eius quod praedixerat.

Respondetur ad hoc multipliciter: primo sic: Ego non ascendam, scilicet vobiscum, vos autem ascendite . - Sed haec expositio habet questionem, quare scilicet noluerit ascendere cum eis.

Propter hoc respondent alii et faciunt vim in hoc quod dicitur: ad diem festum hunc: interlinearis : " Id est ad primum diem ", qui erat solemnior, sed ad dies intermedios. - Sed hoc similiter habet quaestionem, quare scilicet non ascendat ad primum diem.

Ideo tertio modo exponitur, quod " sermones accipiendi sunt secundum materiam "; et Dominus respondebat suasioni fratrum, quod se manifestaret. Propterea dicit: Non ascendam ad me ipsum manifestandum: ideo dicitur in littera: Non ascendit in manifesto. Et ideo non ascendit cum fratribus nec in primo die, ne ascensus eius esset manifestus .

18. Quaest. IV. Item quaeritur de responsione Domini, qua dicit: Tempus meum nondum advenit.

Quamvis hoc non debeat intelligi de fato , videtur tamen, quod operatio Domini a tempore dependeat: quod videtur inconveniens, cum sit omnipotens.

Respondetur uno modo, quod duplex est omini operatio: una secundum Divinitatem , et haec a tempore non dependet: alia vero secundum humanitatem, et haec certum tempus requirit. Et haec erat operatio redemptionis, et quantum ad hanc dicebat: Tempus meum nondum advenit .

Aliter respondetur, quod determinato tempore operari, hoc est dupliciter: vel ex indigentia, vel ex congruentia. Primo modo arbores in aestate tempore determinato fructificant ; secundo modo Deus miseretur et iudicat et salvat . Unde quia tempus paschale redemptioni nostrae optime congruebat ut Lex in Evangelio secundum optimam convenientiam finiretur: ideo tempus paschale exspectabat.

19. Iam die festo mediante. Postquam actum est de occultatione, agitur de Doctoris nostri propalatione, qui supra latitaverat. Et proceditur hoc ordine: primo ponitur Doctoris propalatio in docendo : secundo, ludaeorum admiratio in audiendo; tertio, doctrinae commendatio in respondendo.

(Vers. 14.). Ponitur ergo primo Doctoris propalatio: propter quod dicit: Iam autem die festo mediante, et haec fuit " quarta dies festi ", sicut dicit Glossa , quae est media septem dierum: ascendit Iesus in templum et docebat, in loco publico, non occulto, ne suspecta esset doctrina: infra decimo octavo: " Ego semper docui in Synagoga et in templo, quo omnes Iudaei conveniunt, et in occulto locutus sum nihil ".

20. (Vers. 15.). Et mirabantur Iudaei etc. Hic tangitur secundum, scilicet ludaeorum admiratio. Ratio admirationis erat, sicut dicit Augustinus , quod " nunquam viderant eum litterae discentem, audiebant autem de Lege disputantem ". Propter quod dicit: Et mirabantur Iudaei dicentes: Quomodo hic litteras scil, cum non didicerit ? Unde poterat Dominus dicere illud Proverbiorum trigesimo : "Sapientiam non didici, et novi scientiam Sanctorum"; Lucae secundo: " Mirabantur super prudentia et responsis eius" .

21. (Vers. 16.). Respondit eis Iesus. Hic ponitur tertium, scilicet Christi responsio, qua admirationi eorum satisfacit, ostendens, se non habere scientiam per acquisitionem, sicut habent alii homines, sed a sua origine. Propter quod dicit: Mea doctrina, scilicet quam doceo, non est mea, id est a me, vel ad meam gloriam, vel a me acquisita: sed eius qui

misit me, id est a Patre, qui misit me. Omnia enim, quae habet Filius, a Patre accipit: supra quinto : " Non possum a me ipso facere quidquam ", ita nec docere quidquam. Et quia haec responsio manifesta non erat nisi his qui recte audiunt: et hi sunt, qui audiunt, ut faciant: propterea dicit:

33. (Vers. 17.). Si quis voluerit voluntatem eius, scilicet Dei Patris, facere, cognoscet de doctrina, utrum ex Deo sit, an ego a me ipso loquar: quia aliter nec me nec doctrinam meam potest cognoscere vere. Ideo dicitur primae Ioannis secundo : " Qui dicit, se Deum nosse, et mandata eius non custodit, mendax est". Et sic commendabilis ab origine, et est etiam commendabilis a fine in hoc, quod in docendo non quaerit gloriam propriam: et hoc manifestat sic:

33. (Vers. 18.). Qui loquitur a semetipso propriam gloriam quaerit: sed qui quaerit propriam gloriam, mendax est, quia alienum sibi usurpat: Isaiae quadragesimo octavo : " Gloriam meam alteri non dabo "; sed ego in docendo propriam gloriam non quaero, sed quaero gloriam eius qui misit me: ideo doctrina mea verax est. Propterea dicit: Qui

autem quaerit gloriam eius qui misit illum, hic verax est, et iniustitia in eo non est. Christus gloriam Divinitatis quaesivit, non suae humanitatis, quia ei omnis gloria debetur: primae ad Timotheum primo: " Regi saeculorum immortali, invisibili, soli Deo honor et gloria" etc. Est iustus et verax, quia e contrario usurpare sibi alienum honorem est falsitas et iniustitia. Sic usurpabit antichristos, de quo dicitur secundae ad Thessalonicenses secundo : " Exaltabitur et extolletur super omne, quod dicitur Deus ".