COMMENTARIUS IN EVANGELIUM S. IOANNIS

PROOEMIUM

COMMENTARII IN IOANNEM

1. Ecce, intelliget servus meus, et exaltabitur et elevaiitur et sublimis erit valde. Quia commendatio auctoris redundat in opus, et commendatio operis in auctorem ; ideo verbum propositum, quod scribitur Isaiae quinquagesimo secundo , assumtum est, in quo beatus Ioannes evangelista commendatur a tribus, scilicet a sanctitate vitae, cum dicitur: Ecce, servus meus: a claritate intelligentiae, cum subditur: intelliget: ab excellentia doctrinae, cum subinfertur: et exaltabitur et elevabitur et sublimis erit valde. Nam is est ordo; sanctitas enim vitae meretur donum intelligentiae, et donum intelligentiae disponit ad excellentiam doctrinae.

2. Commendatur igitur a sanctitate vitae in hoc, quod Dominus vocat eum servum suum; non enim merentur dici servi Dei, nisi qui in sanctitate illi serviunt omnibus diebus. Servum autem suum vocat eum Dominus: ratione obsequii, quia ei fideliter est obsecutus ; unde recte de eo potest intelligi illud Numerorum duodecimo : Servus meus Moyses in omni domo mea fidelissimus est. Recte beatus Ioannes in omni domo Christi fuit fidelissimus: in cuius rei testimonium illum nobilissimum thesaurum, scilicet Matris virginitatem, Dominus ei servandum commisit .

Ratione officii, quod sibi a Deo fuit impositum, et ad quod praeordinatus fuit ab aeterno, secundum illud Isaiae quadragesimo nono : Dominus ab utero vocavit me, de ventre matris meae recordatus est nominis mei: ecce, praedestinatio. Et posuit os meum quasi gladium acutum, in umbra manus suae protexit me, et posuit me sicut sagittam electam, in pharetra sua abscondit me: ecce, officii praedicationis commissio. Et dixit mihi: Servus meus es tu, Israel, quia in te gloriabor:

ecce, servitutis acceptatio , quia non suscepit officium illud ad gloriam suam, sed ad divinam. Ratione beneficii, quod sibi Dominus contulit, quia a Deo electus et praefectus et dilectus et speciali munere gratiae ditatus fuit, secundum illud Isaiae quadragesimo secundo : Ecce, servus meus, suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo anima mea, dedi spiritum meum super eum. Recte complacuit sibi in beato Ioanne anima Domini; nam hic est discipulus ille, quem diligebat Iesus, Ioannis ultimo. Sic igitur servus Christi fuit beatus Ioannes propter obsequium, officium et beneficium.

3. Ob hanc autem sanctitatem vitae meruit donum intelligentiae, quo multipliciter fuit ditatus. Intellexit enim Spiritus sancti unctione, angelica revelatione, Christi eruditione. Spiritus sancti unctione intellexit utilia: angelica revelatione intellexit abscorulita; Christi eruditione sublimia: et in his tribus, omnis appetitus et desiderium nostrae intelligentiae consummatur et perficitur.

Intellexit igitur Spiritus sancti unctione utilia, quia ille Spiritus veritatis est spiritus salutis ; de quo intellectu Isaiae vigesimo octavo : Quem docebit scientiam ? Et quem intelligere faciet auditum f Ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus. Ablactati et semoti a dulcedine praesentis consolationis merentur intelligere utilia, alii vero non. Unde primae ad Corinthios secundo: Animalis homo non percipit ea quae spiritus Dei sunt: stultitia enim est illi, et non potest intelligere quae spiritualiter examinantur. Beatus vero Ioannes ablactatus fuit, quia patrem et matrem et etiam sponsam, quam duxerat, amore Dei dereliquit .

Intellexit angelica revelatione abscondita, ut quae ventura erant; unde recte convenit ei quod dicitur Danielis primo de ipso Daniele: Dedit Dominus Danieli intelligentiam omnium visionum et somniorum: et hoc quidem ministerio revelationis angelicae; unde Danielis octavo dixit unus Angelus alii: Gabriel, fac istum intelligere visionem. Sed hoc Angelus non faciebat auctoritative: in cuius rei testimonium, dum Ioannes vellet adorare Angelum, qui sibi illa ostendebat, prohibuit eum dicens: Vide, ne feceris: conservus enim tuus sum et fratrum

tuorum, Apocalypsis decimo nono ;in quo manifestatur, quod non revelabat ut dominus, sed ut conservus.

Intellexit etiam Christi eruditione sublimia. Etsi enim Christus omnes suos discipulos edoceret, tamen beatum Ioannem, quem prae ceteris diligebat prae ceteris erudivit et intelligere fecit. Unde recte potest de eo intelligi quod dixit Dominus Salomoni tertii Regum tertio : Dedi tibi cor sapiens et intelligens in tantum, ut ante te nullus similis tui fuerit nec post te surrecturus sit. Nullus enim ante eum fuit nec post eum secutus est, qui ad tantam Divinitatis cognitionem ascenderet.

4. Sic igitur intellexit beatus Ioannes utilia et abscondita et sublimia: et ratione huius triplicis intelligentiae sublimatus fuit ad triplicem dignitatem doctrinae. Ideo dicitur exaltabitur, scilicet ad cathedram apostolicam: elevabitur ad denuntiationem propheticam: et sublimis erit valde per doctrinam evangelicam. Propter quod tria scripta condidit, scilicet Epistolas canonicas, tanquam praedicator authenticus ; Apocalypsim, tanquam propheta eximius: et Evangelium, tanquam scriba doctissimus.

Primo igitur exaltabitur ad cathedram apostolicam. Propter quod recte convenit ei quod dicitur in Psalmo : Exaltent eum in ecclesia plebis, et in cathedra seniorum laudent eum. Cathedra seniorum est cathedra Apostolorum, in qua beatus Ioannes non sedit ut otiosus, immo erudivit praesentes verbis et absentes epistolis ; Ecclesiastici decimo quinto: Firmabitur in illo, et non flectetur: et continebit illum, et non confundetur: et exaltabit illum apud proximos suos.

Elevabitur ad denuntiationem propheticam, secundum illud Ezechielis octavo : Elevavit me Spiritus inter caelum et terram, et adduxit me in Ierusalem in visione Dei. Hae elevatione beatus Ioannes elevatus est: unde Apocalypsis vigesimo primo: Sustulit me in spiritu in montem magnum et altum et ostendit mihi civitatem sanctam Ierusalem descendentem de caelo. Et hoc quidem vidit ad denuntiandum: unde dictum est ei Apocalypsis primo : Scribe quac vidisti et quae sunt et quae oportet fieri post haec; quia floruit triplici genere prophetiae.

Et sublimis erit valde per doctrinam evangelicam, in qua omnes alios antecellit. Ideo recte exponi potest de eo quod dicitur Genesis septimo : Multiplicatae sunt aquae et elevaverunt aream in sublime a terra. Area ista beatus Ioannes, in quo salvatum est semen verbi divini. Aquae illae multiplicatae sunt aquae sapientiae salutaris, quae mulliplicatae fuerunt in beato Ioanne, quia, sicut dicit Augustinus , " fluenta Evangelii de ipso dominici pectoris fonte potavit ". Istae aquae sapientiae ipsum elevaverunt in sublime, super omnes montes, quia in Evangelio altius omnibus est loculus. Unde dicit Augustinus : " Si altius intonuisset, totus mundus capere non potuisset ". Sed quia doctoris sublimitas manifestatur in sublimitate doctrinae, recte videtur sublimis valde, si Evangelii eius sublimitas explicetur.

5. Intelligendum est igitur, quod aliqua doctrina dicitur sublimis, aut quia de sublimibus agit, aut quia sublimiter procedit, aut quia ad sublimia perducit.

Evangelium beati Ioannis sublime est, quia de sublimibus agit, quia de Verbo incarnato secundum utramque naturam, quae valde sublimes sunt, maxime divina. Quod bene exprimitur parabolice Ezechielis decimo septimo : Haec dicit Dominus Deus: Ego sumam de medulla cedri sublimis, et plantabo super montem excelsum et eminentem, in monte sublimi Israel. Medulla cedri sublimis est latens Divinitas Verbi. Hanc plantavit Deus Pater in monte sublimi Israel, quia humanae naturae in Christo univit, qui est lapis abscissus de monte sine manibus . De hac medulla cedri sublimis est Evangelium beati Ioannis: unde in eodem capitulo dicitur: Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum ductu, plena plumis et varietate, venit ad Libanum et tulit medullam cedri. Summitatem frondium eius avulsit et transportavit eam in terram Chanaan. Aquila grandis, per caritatis latitudinem; magnarum alarum, per contemplationis altitudinem; longo membrorum ductu, per exspectationis longitudinem; plena plumis et varietate, per virtutum multitudinem: venit ad Libanum, id est ad montem montium Christum ; tulit medullam cedri, id est latentem Divinitatem Verbi ; et summitatem frondium avulsit, quia operum divinorum excellentiam descripsit, sicut nobilissima miracula et altissima documenta, quae alii Evangelistae reliquerunt intacta. Si igitur Libanus est mons altus in mundo. et cedrus arbor alta in Libano, et summitas frondium altissima in cedro; utique sequitur, quod qui summitatem frondium cedri avulsit de sublimibus tractavit.

6. Non tantum de sublimibus agit, sed etiam sublimiter procedit. Modus procedendi sublimis est modus certitudinalis. Illae scientiae dicuntur sublimiores , quae certiores. Iste modus procedendi sublimis describitur Ezechielis primo in figura animalium, per quae Evangelistae intelliguntur: Audiebam, inquit, sonum alarum quasi sonum aquarum multarum, quasi sonum sublimis Dei. Sonus sublimis Dei est certitudinalis, non variabilis, quia non est Deus ut homo, ut mentiatur . Ideo Dominus dicebat de se Ioannis tertio: Quod scimus loquimur et quod vidimus testamur. Hoc modo certitudinali loquebatur beatus Ioannes: unde Ioannis decimo nono: Qui vidit testimonium perhibuit, et testimonium eius verum est: et ille scit, quia vera dicit. Unde ipse dicit in prima canonica sua, primo capitulo in principio : Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae contrectaverunt. de Verbo vitae, testamur et annuntiamus vobis.

Non solum sublimiter procedit, sed etiam ad sublimia perducit. Sublimia sunt bona aeterna; nam bona temporalia infima sunt et momentanea; unde secundae ad Corinthios quarto : Id quod est in praesenti momentaneum et leve tribulationis nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis. Ad hoc sublime pondus gloriae perducit doctrina Evangelii secundum Ioannem. Unde Ioannis vigesimo : Haec scripta sunt, ut credatis, quia Iesus est Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine eius: illam scilicet vitam aeternam et sublimem, quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit.

Sic igitur doctrina huius Evangelii est sublimis propterea non immerito et eius auctor dicitur esse sublimis, nec tantum sublimis, sed etiam sublimis valde, in superlativo gradu. Si enim divina Scriptura scripturas ceteras antecellit, et Evangelium omnes partes divinae Scripturae , et Evangelium Ioannis omnia Evangelia: consequens est, quod liber iste singulariter libros ceteros antecellat.

8. Ex dictis patent quae in principio cuiuslibet libri consueverunt quaeri, scilicet causa efficiens, Ioannes evangelista, sanctus, intelligens, exaltatus et elevatus et sublimior ceteris effectus: causa materialis, Verbum incarnatum, maxime quantum ad ea quae Divinitatis sunt: causa formalis sive modus agendi, etsi sit per modum narrationis, est tamen certitudinalis: causa vero formalis, quae est divisio libri, infra manifestabitur, quia ordinate valde procedit: causa vero finalis proxima est fides, ultima vero est vita aeterna, quae est finis desideratissimus.