QUAESTIONES.

43. Quaest. I. Incidit hic quaestio primo de hoc quod dicit: Venit hora, quando neque in monte hoc neque Ierosolymis adorabitis Patrem.

Si hoc verum est: ergo non deberent construi templa ad orationem.

2. Item, si eos qui adorant, in spiritu oportet adorare: ergo peccant, qui adorandum faciunt imagines corporales.

Respondeo: Dicendum, quod conditiones orationis quaedam sunt essentiales, ut recta intentio et iusta petitio: quaedam accidentales, ut tempus et locus. Dico igitur, quod Dominus non dixit, locum determinatum ab oratione vera esse resecandum ut superfluum: sed cognoscendum, non esse de orationis essentia, quia veri adoratores ubique Deum adorant. Et licet non sit necessarius locus, non tamen est superfluus: valet enim ad memoriam habendam, ad devotionem excitandam, ad unitatem servandam,

ad societatem Angelorum obtinendam, quia praevenerunt principes coniuncti psallentibus .

2.Quod obiicit de imaginibus, dicendum, quod modo non obsunt, quia non creditur, aliquid in eis esse divinum, nec Deum esse ibi corporaliter, sed solum significative .

44. Quaest. II. Item quaeritur de hoc quod Dominus de se et de ludaeis dicit: Nos adoramus quod scimus.

Contra: Infra octavo : Neque me scitis neque Patrem meum scitis, dicit Dominus Iesus ludaeis.

Respondeo: Infra de infidelibus intelligit, qui erant Iudaei solo nomine: hic autem de Iudaeis veris loquitur, qui re et merito Iudaei appellantur .

45. Quaest. III. Item quaeritur: cum "verbum abbreviatum fecerit Dominus super terram "; unde hoc est, quod Samaritanam per tot verba protraxit ?

Respondet Chrysostomus , quod si statim dixisset mulieri: Ego sum Christus, videretur delirare: et ideo paulatim tanquam bonus doctor provexit et nobis exemplum tribuit, ut non dedignemur paucis auditoribus praedicare, quando ipse uni velulae tam longum sermonem fecit.

46. Quaest. IV. Item quaeritur: cum discipuli dubitarent, et Petrus audacter soleret a Domino quaerere12; quare non quaesierunt a Domino, quid loqueretur ?

Ad hoc est responsio, quod si quaesissent, viderentur iam ipsum habere suspectum: ideo timebant argui de stulta quaestione et de indisciplina: et ideo non fuerunt ausi quaerere.

47. Reliquit ergo hydriam suam etc. Iam terminata est pars, in qua Dominus praedicavit et se ostendit mulieri Samaritanae singulariter et private: hic incipit secunda pars, in qua Dominus communiter Samaritanis praedicat et eis se ipsum manifestat. Et quia haec. manifestatio partim facta est praeconio mulieris, partim sermone Christi, et hoc discipulis audientibus, qui ad hoc idem debebant esse solliciti: ideo proceditur in hac manifestatione secundum hunc ordinem. Primo enim notatur diligentia mulieris ad nomen Christi annuntiandum: secundo, desiderium Christi ad suscipiendum: tertio, animatio discipule

rum ad praedicandum: quarto, Samaritanorum devotio ad credendum, ad quam ordinantur omnia, quae hic determinantur.

48. (Vers. 28.). Primo igitur describitur strenuitas diligentiae mulieris, quam habuit ad manifestationem nominis Christi et conversionem suae gentis, quia statim ivit annuntiare veritatem, quam perceperat) propter quod dicit: Reliquit ergo hydriam suam mulier. Audito verbo fidei, reliquit hydriam, ut citius curreret et annuntiaret, ne forte Dominos recederet: vel quia prae fervore oblita eius, pro quo venerat, Christum praeconizare volebat. Unde Chrysostomus : "Docet nos haec mulier in spiritualium auditione omnia contemnere temporalia ". Et abiit in civitatem, ad vulgandum scilicet nomen Christi. Unde et sequitur: Et dicit hominibus illis:

49. (Vers. 29.). Venite et videte hominem, qui dixit mihiquaecumque feci. Eos attrahebat per hoc, quod secreta revelaverat: non dixit: Venite et videte prophetam: sed vitam suam divulgat, ut omnes evellat et attrahat. Nunquid ipse est Christus 1 Non asseruit, ne decepta videretur: non asseruit, sed dubitando proposuit, ut ipsi pariter dubitent, et per hoc veniant certificari. Chrysostomus : (Nolebat ex propria admonitione eos inducere, sed ex auditione illius "; propter quod excitati veniunt. Unde sequitur:

50. (Vers. 30.). Exieruntde civitate et veniebant ad eum. Recte exibant, quia Christus ante portam erat tanquam ignotus et extra portam passus est: unde ad Hebraeos ultimo: " Christus extra portam passus est: exeamus igitur ad eum extra castra, improperium eius portantes ". In hoc innuitur, quod qui volunt doceri a Christo debent relinquere civitatis tumultum: Ieremiae quadragesimo octavo : " Relinquite civitates et habitate in petra, habitatores Moab "; quia dicitur in Psalmo: " In terra deserta et invia et inaquosa, sic in sancto apparui tibi".

51. (Vers. 31.). Interea rogabant etc. Tangitur hic secundum, scilicet Christi desiderium ad vocatos suscipiendum: quia eorum salutem desiderat ut cibum, immo amplius quam cibum corporalem in tempore indigentiae, quando erat famelicus. Propterea dicit: Interea, id est, dum mulier ivit, et Samaritani veniebant: rogabant eum discipuli eius , quasi de Magistro solliciti, dicentes: Rabbi, manduca: quia cibos attulerant, et hora comedendi iam transierat. Chrysostomus : " Videntes eum fatigatum ex itinere et calore et ieiunio, rogabant, ut manducaret": sed Dominus magis cibum spiritualem desiderans quam corporalem, manducare recusat. Propter quod dicit:

52. (Vers. 32.). Ille autem dixit eis: Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis: illum huic praefero. Illum nesciebant discipuli, quia erat spiritualis, cum ipsi essent carnales: primae ad Corinthios secundo: " Animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei ". Ideo patet, quod nesciebant, quia carnaliter intelligebant. Unde ait:

53. (Vers. 33.). Dicebant ergo discipuli ad invicem: Nunquid aliquis attulit illi manducaret Augustinus: " Quid mirum, si mulier illa non intelligebat aquam? Ecce, discipuli non intelligunt eicant". Et quia magistri est docere discipulos non intelligentes, ideo sequitur explanatio.

54. (Vers. 34.). Dicit eis Iesus: Meus cibus est, quem scilicet vos nescitis, ut faciam voluntatem eius qui misit me. Voluntas Dei nostra salus; infra sexto : " Haec est voluntas Patris mei, qui misit me, ut omnis, qui videt Filium et credit in eum, habeat vitam aeternam ". Hanc voluntatem volebat Dominus consummare per opus redemptionis: ideo dicit: Ut perficiam opus eius. Opus Dei dicitur per excellentiam opus misericordiosissimae reconciliationis : unde in Psalmo : " Miserationes eius super omnia opera eius ". Opus igitur Dei est nostra ad Deum per fidem conversio: infra sexto: " Opus Dei est, ut credatis in eum, quem ille misit ".

55. Nonne vos dicitis etc. Tangitur hic tertium, scilicet animatio discipulorum ad praedicandum propter salutem Samaritanorum. Et ad hoc animat eos tum ex consideratione habilitatis eorum ad credendum, tum ex consideratione mercedis praedicatorum.

(Vers. 35.). Ad considerandam habilitatem credentium instigat sub parabola dicens: Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor menses sunt, et messis venit? Ad litteram aestas erat propinqua ;et hoc quidem dicunt homines, cum vident, tempus metendi appropinquare, quod per totum annum exspectant . Ecce, dico vobis: Levate oculos, id est considerationem, et videte regiones, id est multitudines gentilium ; quia albae sunt ad messem, id est propinquae ad fidem, quia parati ad credendum, si est qui annuntiet: Matthaei nono : "Messis quidem multa, operarii autem pauci. Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam". Sic igitur animat ex consideratione promptitudinis ad . credendum ; animat etiam ex consideratione fructus metentium. Ideo dicit:

56. (Vers. 36.). Et qui metit mercedem accipit, non temporalem, sed aeternam. Unde dicit: Et congregat fructum in vitam aeternam, " ubi neque aerugo nec tinea demolitur, nec fures effodiunt nec furantur ", Matthaei sexto . De hac mercede dicitur Lucae sexto: " Gaudete et exsultate: ecce enim, merces vestra multa est in caelo ". Et haec merces est communis et metentium et seminantium. Ideo dicit : Ut et qui seminat etc. Bene dico, quod fructum congregat qui metit non seminanti tantum, sed etiam sibi; ut et qui seminat simul gaudeat, et qui metit: Psalmus : " Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua; venientes autem venient cum exsultatione " etc. Et rationem reddit, quare tam metentes quam seminantes gaudere debent: quia secundum proverbium alii sunt isti et illi. Ideo dicit:

57. (Vers. 37.). In hoc verbum verum est, scilicet quod consuevit dici: Quia alius est qui seminat, aliusqui metit: nam seminaverunt Prophetae, , sed post messuerunt Apostoli, et hoc quidem Domini beneficio et imperio, cuius erat messis. Ideo dicit:

58. (Vers. 38.). Ego misi vos metere quod non laborastis. De hac messione et missione Matthaei nono : " Rogate ergo dominum messis, ut mittat operarios in messem suam ". Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis: quia fructus praedicatiquis eorum colligitis: primae Petri primo: " Revelatum est " Prophetis, " quia non sibi ipsis " prophetabant, " vobis autem annuntiabant ea quae nunc nuntiata sunt vobis ".

59. (Vers. 39.). Ex civitate autem illa. Tangitur hic Samaritanorum devotio ad credendum quae inchoata est in sermone mulieris: propter quod dicit: Ex civitate autem illa multi crediderunt in eum Samaritanorum. Et ratio subditur: Propter verbum mulieris testimonium perhibentis, de eius Divinitate: Quia dixit mihi quaecumque feci. Ad testimonium mulieris crediderunt Samaritani, sed Iudaei recusaverunt credere Ioanni: unde Dominus dixit Iudaeis Matthaei vigesimo primo: " Amen dico vobis, quod publicam et meretrices praecedent vos in regno Dei ". Et licet non crederent firmiter, credebant tamen devote. Ideo subdit:

60. (Vers. 40.). Cum ergo venissent ad eum Samaritani, rogaverunt eum, ut ibi maneret: Lucae ultimo: " Mane nobiscum, quoniam advesperascit "; quocontra Iudaei eum expulerunt. Chrysostomus : " Pharisaei, multa signa videntes, non solum non crediderunt, sed a regione abiecerunt". Unde Matthaei octavo dicitur, quod " tota civitas Gerasenorum exiit obviam lesu, et viso eo, rogabant eum, ut transiret a finibus eorum Et Dominus Samaritanorum precibus condescendit: unde dicitur: Et mansit ibi duos dies, ad fidem eorum confirmandam et multiplicandam: quod et fecit. Unde dicit:

61. (Vers. 41.). Et multo plures crediderunt propter sermonem eius. Nec mirum, quia, sicut dicit ei Petrus infra sexto, " Domine, ad quem ibimus? Verba vitae aeternae habes". Nec tantum multiplicavit , sed etiam confirmavit. Unde sequitur:

62. (Vers. 42.). Et mulieri dicebant: Quia iam non propter loquelam tuam credimus, quasi mendicantes rationem humanam: ipsi enim audivimus et scimus, quia hic est vere Salvator mundi: id est, audiendo scivimus, quia, sicut dicitur ad Romanos decimo , " fides ex auditu, auditus autem per verbum Dei ". Vere Salvator mundi, non tantum Iudaeorum; unde supra tertio : " Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret " etc. Ideo primae Ioannis secundo: "Ipse est propitiatio pro peccatis nostris, non tantum pro nostris, sed etiam pro totius mundi". Iste signatus est per Ioseph, de quo dicitur Genesis quadragesimo primo, quod "Pharao vertit nomen eius vocavitque eum lingua Aegyptiaca Salvatorem mundi ".