Quaestiones.

12. Quaest. I. Incidit hic quaestio de contrarietate litterae:

i. Quia dicitur Matthaei decimo quarto , quod discipuli accesserunt ad Dominum et dixerunt ei, quod turbas dimitteret: et dicitur similiter Matthaei eodem, quod Dominus respondit discipulis: Non habent necesse ire: hic dicitur, quod petiit a Philippo consilium eos reficiendi.

2. Item obiicitur, quia dicitur, quod Philippus dicit: Ducentorum denariorum panes non sufficiunt etc.: Marci sexto dicitur, quod discipuli dixerunt: Euntes emamus ducentis denariis panes, et demus illis manducare.

Respondeo secundum Augustinum , quod contrarietas solvitur ex hoc, quod frequenter unus dicit quod alter omittit. Et intelligendum est, quod discipuli primo iverunt ad Dominum, et post Dominus inspexit turbas et allocutus est Philippum: et tunc Philippus respondit, et alius Evangelista responsionem Philippi attribuit aliis, ut Marcus, per synecdochen. Et deinde Dominus quaesivit, quot panes haberent et hoc Ioannes omittit: et respondit Andreas, quod quinque. Et hoc Ioannes dicit de Andrea specialiter: alii attribuunt pluribus, quia in persona plurium loquebatur.

13. Quaest. II. Est etiam quaestio de ratione litterae.

Cum Philippus non esset dispensator, sed Iudas: videtur, quod Dominus debuisset a Iuda quaerere, non a Philippo.

Respondet Chrysostomus , quod illa quaestio . fuit ad probandum et instruendum, quia Philippus magis indigebat doctrina, sicut patet infra decimo quarto, quando quaesivit: Ostende nobis Patrem: ideo magis ab ipso quaesivit.

Aliter potest dici, quod Philippus erat circa illam patriam oriundus: unde et turbis notus erat, et ideo de ipsis magis sollicitus: et ideo credendum, quod ipse primo Dominum de turbis sollicitavit, et post Dominus ab ipso quaesivit.

14. Quaest. III. Est etiam quaestio de veritate litterae, quia dicitur hic: Hoc autem dixit tentans eum.

ContRa: 1. Iacobi primo : Deus neminem tentat: unde ibidem: Deus intentator est.

2. Item, tentatio est via in peccatum: sed Deus neminem ad peccatum inclinat.

Si dicas, quod tentat non ad malum inclinando, sed probando, iuxta illud Psalmi : Proba me, Domine, et tenta messi contra: Eius est probare vel experimentum sumere, qui hominem non cognoscit: ergo si Deus hominem cognoscit, non tentat nec probat.

Respondeo: Dicendum, quod est tentatio ad malum inclinans, et haec est a carne, mundo, diabolo non a Deo: et est tentatio probans, et haec potest esse tripliciter: aut ut innotescat probanti, aut ut innotescat aliis, aut ut probatus innotescat sibiipsi.

Primo modo non tentat Deus, sed homo: Ecclesiastici decimo tertio : Ex multis loquelis tentabit te. Secundo modo tentat Deus virum perfectum ad exemplum; Genesis vigesimo secundo : Tentauit Deus Abraham. Tertio tentat imperfectum ad humilitatis meritum, quia homo humiliatur, dum sibi eius infirmitas innotescit: Psalmus : Proba me, Domine, et tenta me.

15. Dicit ergo Iesus. Postquam determinata sunt antecedentia ad mirabilem refectionem, hic notantur concomitantia, quae sunt tria: primum, sessio discumbentium: secundum, multiplicatio panum: tertium, collectio fragmentorum.

(Vers. 10.). Primo igitur notatur sessio discumbentium ad Christi imperium: unde ait: Dicit ergo Iesus, scilicet discipulis: Facite homines discumbere, hoc est, ut comedant, residere: discumbere enim vel recumbere proprie est comedentium: unde Lucae decimo quarto : " Cum vocatus fueris ad nuptias, recumbe " etc. Et locus ad recumbendnm erat aptus; unde dicit: Erat autem foenum multum in loco. Et in illo loco convenienti fecerunt discipuli eos recumbere: ideo dicit: Discubuerunt ergo viri numero quasi quinque millia: quasi dictum est, quia forte aliquis deerat vel supererat: sed quia Scriptura non facit vim in minutiis, alii dicunt, quod quinque millia: Matthaei decimo quarto : " Manducantium autem fuit numerus quinque millia virorum, exceptis parvulis et mulieribus ".

16. (Vers. 11.). Accepit ergo Iesus etc. Tangitur hic secundum, scilicet multiplicatio panum, quae impetrata est in gratiarum actione et consummata in panum distributione. Ideo dicit: Accepit ergo Iesus panes, ad multiplicandum: manus enim potestativa est; unde Numerorum undecimo dixit Dominus Moysi: " Nunquid invalida est manus Domini ? Iam nunc videbis, utrum sermo meus compleatur ". Et cum gratias egisset, ad sanctificandum ; primae ad Timotheum quarto : " Nihil abiiciendum, quod cum gratiarum actione sumitur. Sanctificatur enim per verbum Dei et orationem ". Distribuit discumbentibus, scilicet ad comedendum, per Apostolos, ut scilicet diversis darent secundum suam voluntatem: Esther primo : " Rex statuerat, praeponens mensis singulos de principibus suis, ut sumeret unusquisque quod vellet ". Similiter ex piscibus, quantum volebant, id est usque ad saturitatem: Exodi decimo sexto: " Vespere comedetis carnes, et mane saturabimini panibus ".

17. (Vers. 12.). Ut autem impleti sunt. Tangitur hic tertium, scilicet collectio fragmentorum, ne scilicet perirent: propter quod dicit: Ut autem impleti sunt, id est saturati, dixit discipulis suis: Colligite quae superauerunt fragmenta, ne pereant. Quia enim panis in usum hominum factus est, tunc fragmenta pereunt, quando in usum hominum non assumuntur; Psalmus : " Panis cor hominis confirmet ". Et discipuli Domini imperium exsequuntur: unde dicit:

18. (Vers. 13.). Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos: ecce, mensura et plena mensura. Chrysostomus : " Ego multiplicationem panum non solum admiror, sed certitudinem eius quod superfluit, et quod pares erant cophini numero Apostolorum, in quo doctrina Apostolorum per totum orbem erat distribuenda ex reliquiis doctrinae Christi ". Collegerunt, inquam, et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum ex quinque panibus hordeaceis, quae superfuerunt his qui manducaverant. Has reliquias fecit colligi, ut appareret abundantia: unde in Psalmo : " In reliquiis tuis praeparabis vultum eorum ".

19. Allegorice. Puer unus habebat quinque pa- : nes hordeaceos et duos pisces, qui in duodecim cophinos reliquiarum sunt multiplicati. Puer iste est Moyses, lator Legis, qui puer dicitur, quia famulus: ad Hebraeos tertio : Moyses in omni domo fidelissimus, tanquam famulus.

Panis est eruditio verbi: Deuteronomii octavo : Non in solo pane vivit homo, sed ex omni verbo, quod procedit ab ore Dei. - Quinque igitur panes sunt verba, de quibus Apostolus primae ad Corinthios decimo quarto : Malo loqui quinque verba in sensu meo etc.; Hieronymus : " Quinque verba sunt quinque libri Moysi, de quibus Apostolus loquitur ". - Isti panes multiplicantur, dum multiplex eorum intelligentia a Domino aperitur: Lucae ultimo : Incipiens a Moyse, interpretabatur Hiis in omnibus Scripturis, quae de ipso erant.

Ex horum multiplicatione remanent duodecim cophini fragmentorum, id est doctrina duodecim Apostolorum, qui dispersi per orbem , iuxta illud Psalmi : In omnem terram exivit sonus eorum: et Marci ultimo: Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae.

QUESTIONES.

20. Quaest. I. Quaeritur de multiplicatione panum. Si enim Dominus suam potentiam manifestare volebat; et maioris potentiae est panes creare quam multiplicare, quia illud ex nihilo, hoc ex aliquo: et aeque facile erat Domino utrumque: ergo etc.

Respondeo: Dicendum, quod utrumque est potentiae infinitae, tam multiplicatio ex tam parva materia in tantam quantitatem, quia hoc erat potentiae infinitae, quam creatio. Magis tamen multiplicavit, quam creavit, ut ora haereticorum concluderet, qui dicunt, haec visibilia ad Deum tenebrarum, non ad Deum lucis pertinere . Ut ergo ostenderet, quod ipse esset, qui omnia visibilia creaverat, iam creata voluit multiplicare.

Utrum autem Deus multiplicaverit panes, novam aliunde apponendo materiam, vel creando: vel illam extendendo: dubium esse videtur, nec hoc determino. Sine praeiudicio tamen dicendum, quod fuit ibi multiplicatio sine creatione et extrinseci appositione: nec fuit extensio materiae tantum, sicut est per virtutem agentis naturalis, sed simul fuit crementum in materia et forma per virtutem infinitam: et hoc non habet simile in natura, sicut nec creatio .

21. Quaest. II. Quaeritur hic: cum Dominus, supra secundo , optimum vinum fecerit, unde est hoc, quod panem hordeaceum et vilem turbis distribuit?

Respondeo: Dicendum, quod ratio fuit litteralis ex hoc, quod supra transmutavit aquam in vinum et optimam formam dedit: hic multiplicavit et auxit: ideo, forma manente, perfectam quantitatem dedit, quia ultra necessitatem duodecim cophinos.

Spiritualis ratio est: quia per quinque panes quinque libri Moysi intelliguntur: doctrina autem Moysi aspera est et dura: et ideo panes hordeaceos multiplicavit .

22. Quaest. III. Item quaerit Chrysostomus : propter quid in hoc miraculo faciendo gratias egit, cum in aliis non fecerit ?

Videtur in se ostendisse impotentiam.

Responsio est, quod illud non fecit propter miraculum impetrandum, sed propter consuetudinem, quam habebat, in principio comestionis gratias agere et escas benedicere: in quo nos instruxit, quod cum gratiarum actione et oratione debemus sumere cibum .

23. Quaest. IV. Item quaestio est: cum omne superfluum sit evitandum: et Dominus omnia fecerit in certo pondere et mensura : ergo videtur, quod non debuerit ultra sufficientiam panes multiplicare.

Respondeo: Dicendum, quod etsi fuerint ultra necessitatem, non tamen ultra utilitatem, immo utilitas fuit refectionis et nostrae eruditionis: refectionis, quia postmodum discipuli manducaverunt: eruditionis, ut cognoscamus, quod Deus ultra nostram indigentiam potest et paratus est dare; cognoscamus etiam, miraculum fuisse verum: et ex certo numero superantium fragmentorum Apostolorum intelligamus doctrinam et eius fructum multum .

24. Illi autemhomines etc. Descripta sunt supra antecedentia ad mirabilem refectionem et conconutantia: hic describuntur consequentia, quae sunt quatuor, scilicet turbarum devotio ad Christum honorandum: absconsio Domini ad honorem fugiendum: descensus discipulorum ad transfretandum; adventus Christi ad succurrendum.

(Vers. 14.). Primum ergo consequens ad praedictum miraculum fuit turbarum devotio ad Christum honorandum, et hoc, cognoscentes eum per signum, quod fecerat: unde dicit: Illi ergo homines, cum vidissent, quod Iesus fecerat signum, id est, considerassent signi magnitudinem, dicebant: Quia hic est vere Propheta, qui venturus est in mundum, id est Christus, qui exspectabatur tanquam Dominus totius mundi. Hoc propter signa dicebant: infra septimo : " Nunquid Christus, cum venerit, plura signa faciet, quam quae hic facit"?

25. (Vers. 15.). Iesus ergo. Tangitur hic secnndum, scilicet absconsio Domini ad honorem fugiendum, quem praevidit turbas sibi velle offerre. Propterea dicit: Iesus ergo, cum cognovisset, tanquam Deus scilicet, quia venturi erant , ut raperent eum, quasi violenter, et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus, quasi prae celeritate discipulos non exspectans. Volebant enim eum rapiendo regem facere ante tempus, sicut ipse dicit infra decimo octavo : " Regnum meum non est de hoc mundo ". Augustinus: " Fugit Christus, cum eum voluerunt facere regem: omnia enim bona terrena contempsit homo Christus, ut contemnenda monstraret: omnia mala sustinuit, ut nec in illis quaereretur felicitas, nec in istis timeretur adversitas ".

26. (Vers. 16.). Ut autem sero factum est etc. Tangitur hic tertium, scilicet discipulorum descensus ad recedendum; volebat enim Dominus turbas latenter dimittere, ut ipsum non invenirent: ideo praemisit discipulos suos, ut descendentes de monte transfretarent. Propterea dicit: Ut autem sero factum est haec est hora redeundi ad hospitium: descenderant discipuli eius ad mare, ut scilicet transfretarent.

27. (Vers. 17.). Et cum ascendissent navim, venerunt trans mare in Capharnaum. Venerunt, id est, venire coeperunt, per anticipationem dictum. Ideo venerunt, quia ibi Dominus habitabat; Matthaei quarto :"Descendit Capharnaum et habitant ibi ".

Et tenebrae iam factae etc. Tangitur hic quartum, scilicet adventus Christi ad succurrendum, quia ipsi erant in periculo constituti propter obscuritatem noctis et tempestatem maris: ideo dicit: Et tenebrae iam factae erant; ecce, periculum noctis, et maxime quia deerat ductor: ideo dicit: Et nondum venerat ad eos Iesus: ideo erant in periculo: infra duodecimo: " Qui ambulat in tenebris nescit, quo vadat". Erat etiam periculum tempestatis: propterea dicit:

28. (Vers. 18.). Marc autem, magno vento flante, exsurgebat. Mare enim exsurgit ad ventum: unde Ionae primo : " Misit Dominus ventum magnum in mare, et facta est tempestas magna ". Et quia Dominus prope est " his qui tribulato sunt corde "; ideo infertur adventus Domini ad succurrendum. Propterea dicit:

29. (Vers. 19.). Cum remigassent ergo quasi stadia viginti quinque aut triginta ,- quasi dicit propter incertitudinem spatii in mari; viderunt Iesum ambulantem super mare et proximum navi fieri, ad succurrendum: sed non cognoverunt eum: ideo subditur: Et timuerunt: et ratio huius redditur Marci sexto: " Putaverunt, phantasma esse ". Et quia confortat Dominus corda timida, ideo subdit:

30. (Vers. 20.). Ille autem dixit eis: Ego sum, scilicet qui protego: nolite timere. Cum Dominus adest, non est timendum, iuxta illud Psalmi: "Dominus protector meus: a quo trepidabo"? Et ex hoc confisi sunt.

31. (Vers. 21.). Voluerunt ergo accipere eum in navim, agnoscentes et secure gaudentes: et statim fuit navis ad terram, in quam ibant, id est ad quam, quia Dominus omnipotens ibi erat, qui a nave non portabatur, sed portabat: ad Hebraeos primo :( Portans omnia verbo virtutis suae "; et statim, quia Sapientiae duodecimo: " Subest enim tibi, cum volueris, posse ". Unde triplex fuit miraculum, scilicet super mare ambulatio, tempestatis quietatio et ad portum velocissima applicatio.

32. Spiritualiter notandum, quas villa, ad quam vadunt, quomodo transeunt et quo ductore perveniunt. - Villa, ad quam vadunt, Capharnaum, quae interpretatur villa pulcherrima . Haec est caelestis patria, in qua summa pulcritudo, ut dicitur de Sanctis Sapientiae quinto : Accipient regnum decoris et diadema speciei de manu Domini.

Ad hanc villam transitur per mare, id est per tribulationum amaritudines: Actuum decimo quarto : Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei.

Per hoc mare transvehit navicula poenitentiae, in qua homo salvatur, iuxta illud Actuum vigesimo septimo : Nisi in navi manseritis, vos salvi fieri non potestis: similiter: Si paenitentiam non egerimus, incidemus in manus Domini, Ecclesiastici seeundo.

Haec navicula concutitur, cum tentationum flatibus vexatur: Matthaei septimo : Venerunt flumina, et flaverunt venti.

Navigantes vident Dominum ambulantem, sicut hic: pugnantes vident stantem, Actuum septimo : contemplantes, sedentem, Isaiae sexto: Vidi Dominum sedentem.

Sed adest Dominus et ad portum perducit, iuxta illud Isaiae quadragesimo tertio : Cum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non operient te: et secundum illud Psalmi: Cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum et glorificabo eum: longitudine dierum replebo eum et ostendam illi salutare meum.