Quaestiones.

62. Quaest. I. Quaeritur de hoc quod dicit: Qui venit ad me non esuriet .

Contra : Habetur infra eodem , quod multi ex discipulis eius abierunt retro: et constat, quod prius ad ipsum venerunt: ergo falsum dicit.

Respondeo: Intelligendum est de illis qui venerunt corde perfecto, non ficto: et isti sunt, qui veniunt cum caritate perseverante: alioquin habentur ac si non venerint, eo quod omnes iustitiae in oblivionem dantur .

63. Quaest. II. Quaeritur de hoc quod dicit: Vidistis me et non creditis.

Videtur, quod nihil dicat, quia fides est earum rerum quae non videntur hypostasis : ergo nihil potest eos reprehendere de hoc, quod non credunt, cum videant.

Si dicas, quod videre secundum humanitatem est, sed credere secundum Divinitatem: hoc nihil est, quia visio humanitatis potius impedit fidem Divinitatis, quam adiuvet: ergo non debet eos arguere ex hoc.

Respondeo : Dicendum, quod intelligit de visione non humanitatis purae vel infirmae, sed de visione virtutis et potentiae in effectu. Et quoniam videbant divinam virtutem in effectu, ideo credere debebant.

Quod obiicit, quod visio repugnat fidei: dicendum, quod verum est de visione essentiae, sed non est verum de visione, quae est in effectu tanquam in speculo, quia fidei est videre per speculum et in aenigmate .

64. Quaest. III. Item quaeritur de hoc quod dicit: Omne, quod dedit mihi Pater, non perdam ex eo.

Contra: Infra decimo septimo : Nemo ex eis quos dedisti mihi, periit nisi filius perditionis: ergo aliquis periit ex sibi datis.

Respondeo: Dicendum, quod vis potest fieri in hoc quod dicit dedit, quia dare est dupliciter: vel secundum praesentem iustitiam, et sic datus fuit Iudas, et sic periit: vel dare est secundum electionem aeternam, et sic dati sunt praedestinati, ex quibus nullus perit .

Aliter respondetur, quod fiat vis in hoc quod dicit perdam, quia ipse Christus diligentissime custodit: unde nullus perit propter defectum pastoris: sed quia neminem invitum salvat, aliqui pereunt propter malitiam suam. Unde Christus non eos perdit, sed ipsi se.

6S. Murmurabant ergo Iudaei etc. Posuit supra instructionem ad Iudaeorum petitionem, hic secundo ponit confirmationem ad compescendam eorum murmurationem: et procedit in hac parte hoc ordine: primo ponitur Iudaeorum murmuratio; secundo vero, murmurationis cohibitio: tertio, erroris amotio: quarto, veracis doctrinae confirmatio.

(Vers. 41.). Insinuatur ergo primo Iudaeorum murmuratio de hoc, quod Dominus se de caelo dixerat descendisse: propter quod dicit: Murmurabant ergo Iudaei de illo. Murmuratio est occulta detractio: unde Chrysostomus : "Non aperte, sed occulte contradicebant, quia signum de panum multiplicatione adhuc recens erat". Morem patrum suorum servabant, de quibus Numerorum decimo quarto: " Usquequo multitudo haec pessima murmurat contra me "?.Et subdit de quo murmurabant: Quia dixisset: Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. Ipsi enim quaerebant panem temporalem ad manducandum: unde, quia spe sua frustrati erant in hac responsione, ideo murmurabant.

66. (Vers. 42.). Et dicebant: Nonne hic est filius Ioseph? Lucae tertio: " Erat incipiens quasi annorum triginta, ut putabatur, filius Ioseph "; cuius nos novimus patrem et matrem, de terris, non de caelis; Matthaei decimo tertio: " Nonne hic est fabri filius, et mater eius dicitur Maria, et fratres eius et sorores apud nos sunt "? Quomodo ergo dicit hic, quia de caelo descendi? cum sciamus, eum natum esse in terris. Et sic verificatum est illud quod dictum est supra quarto : " Propheta in patria sua honorem non habet". Quia enim cognoscebant temporalem generationem, negabant aeternam: et quia contempserunt Christum humilem, non potuerunt videre sublimem.

67. (Vers. 43.). Respondit ergo Iesus et dixit eis. Tangitur hic secundum, scilicet murmurationis cohibitio. Cohibet enim eos a murmuratione: unde dicit : Nolite murmurare ad invicem : et vere, quia nihil prodest; Sapientiae primo: " Custodite vos a murmuratione, quae nihil prodest ", sed obest: primae ad Corinthios decimo: " Neque murmuraveritis,. sicut quidam eorum murmuraverunt". Et ratio, quare non debent murmurare, est, quia Christum non intelligunt: et quia eum non intelligunt, stulte reprehendunt: et vere non intelligunt, quia non credunt: et non credunt, quia non eis est a Patre datum. Propterea dicit:

68. (Vers. 44.). Nemo potest venire ad me, per fidem et dilectionem et cognitionem; nisi Pater, qui

misit me, traxerit eum, per revelationem, sicut Petrus, cui dicitur Matthaei decimo sexto : " Beatus es, Simon Bariona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui est in caelis ". Ita Pater trahit ad me per revelationem. Et ego resuscitabo eum in novissimo die, per redemptionem et liberationem a morte: primae ad Corinthios decimo quinto: " Quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum; et sicut in Adam omnes moriuntur, ita in Christo omnes vivificabuntur ". Et ut magis eis silentium imponat, confirmat per Scripturam.

69. (Vers. 45.). Scriptum est in Prophetis: Erunt omnes docibiles Dei, id est, omnes docebuntur a Deo ;, in Prophetis dicitur, quia in pluribus invenitur ; Ieremiae trigesimo primo: " Dabo legem meam in visceribus eorum et in cordibus eorum scribam eam, et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum: et non docebit ultra vir proximum suum, et vir fratrem suum dicens: Cognosce Dominum; omnes enim cognoscent me a minimo usque ad maximum "; item, Isaiae quinquagesimo quarto. : " Ponam omnes filios tuos doctos a Domino "; et Ioelis secundo: " Effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae, senes vestri somnia somniabunt ".

Omnis, qui audivit a Patre etc. Tangitur hic . tertium, scilicet erroris amotio. Quia enim dixerat, quod omnes docentur a Deo: ne quis crederet, quod videant Deum, a quo docentur, dicit, quod non vident, sed audiunt. Unde dicit: Omnis, qui audivit a Patre meo et didicit, per inspirationem, iuxta illud Psalmi: " Audiam, quid loquatur in me Dominus Deus ": ille, inquam, venit ad me, per fidem et dilectionem, iuxta illud Apocalypsis ultimo: " Et qui audit dicat: Veni ".

70. (Vers. 46.). Et non quia Patrem vidit quisquam, scilicet mortalis et passibilis, quia Exodi trigesimo tertio dicitur: " Non videbit me homo et vivet"; nisi is qui est a Deo, hic videt Patrem. Hic est unigenitus Filius, de quo supra primo: " Deum nemo vidit unquam, sed unigenitus Filius, qui est in sinu Patris " etc.

71. (Vers. 47.). Amen, amen dico vobis etc. Hic ponitur praecedentis instructionis confirmatio : unde iterat quod dixerat et adverbium affirmandi geminat: propter quod dicit: Amen, amen dico vobis, id est, vere, vere dico: Qui credit in me habet vitam aeternam: et hoc probat, quoniam ipse est panis, qui vivificat credentes: unde dicit:

72. (Vers. 48.). Ego sum panis vitae; et hoc credentibus, quia, sicut dicitur Proverbiorum tertio , "lignum vitae est his qui apprehenderint eam", scilicet per fidem: "et qui tenuerit eam beatus" qui tenuerit per comprehensionem. Et quod sit ponis vitae, ostendit per effectum, quia scilicet dat vitam gratiae et vitam gloriae: vitam gratiae, quam non dabat panis ille typicus; unde dicit:

73. (Vers. 49.). Patres vestri manducaverunt manna in deserto, per quadraginta annos scilicet sicut dicitur Deuteronomii octavo : " Dedit tibi cibum manna, quod ignorabas": et mortui sunt, morte scilicet culpae et infidelitatis: ad Hebraeos quarto: " Non profuit eis sermo auditus, non admixtus fidei ".

74. (Vers. 80.). Hic est panis de caelo descendens, per incarnationem, ut, si quis ex eo manducaverit, per fidem et dilectionem: non moriatur, per praevarirationem: quia, sicut dicitur Habacuc secundo, " iustus in fide sua vivit". Sicut fides a morte liberat, sic etiam dilectio: primae Ioannis tertio: "Nos scimus, quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres; qui non diligit manet in morte ". Nec tantum dat vitam gratiae, immo etiam vitam gloriae; propter quod subdit:

75. (Vers. BI.). Ego sum panis vivus, per essentiam, quia vitam habens in semetipso: supra quinto : " Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso". Qui de caelo descendi, per misericordiae abundantiam: Exodi tertio: " Vidi afflictionem populi mei in Aegypto et dolorem eius et descendi, ut liberem eum".

76. (Vers. 52.). Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum, per gloriam. De hac comestione Canticorum quinto : " Comedite, amici, et bibite et inebriamini, carissimi" ; hoc erit in gloria. Ab hujusmodi comestione prohibitus est peccator in figura Adae: Genesis tertio: " Nunc ergo, ne forte sumat de ligno vitae et comedat et vivat in aeternum".