QUAESTIO II

An acquisitio scientiae sit nobis per doctrinam

Arist. i. Post. cap. 1. Plato in Menone. D. August. lib. de Mag. per totum. D. Thom. 1. p. g. 42. et

q. 117. art. 12. Auctor libri da cognitione verae vitae, tract. 3. cap. 36. Henric. in sum, art. 196. Conimb. inprimunt Post. q. 1. art. 3.

Quod non videtur ; quia si sic, tunc doctor influeret scientiam in discipulo, ad modum quo calidum in actu, de frigido facit calidum in actu, et per consequens scientia esset qualitas activa, quod est contra Aristotelem, qui dicit in secundo de Generatione text. 8. quod tantum duae activae sunt qualitates, scilicet calidi et frigidi.

Item, si doctor in discipulo causaret scientiam per, doctrinam, aut ergo eamdem in numero, aut aliam. Non eamdem in numero, quia non est idem accidens numero in diversis subjectis. Non diversam numero a sua scientia, propter duo ; tum quia nemo dat, quod non habet ; sed scientiam in numero, quae est in discipulo, non prius habuit doctor : igitur illam non dat; tum quia illam scientiam numero causaret in discipulo mediante sua scientia, et sic scientia doctoris esset qualitas activa.

Item ad principale, quaero, an doctor proponat discipulo aliquid notum, quod est addiscendum, aut ignotum. Si illud sit notum, ergo discipulus non addiscit, addiscere enim est acquirere scientiam ex aliquo ignoto. Si illud sit ignotum ; ergo addisci non potest, quia nec intellectu apprehendi,sicut patet de servo fugitivo, qui est ignotus patrifamilias, non potest ab eo apprehendi, etsi ei occurrat.

Dicitur hic, quod illud quod addiscitur, sive quod proponitur addiscenti quodammodo est notum, et quodammodo est ignotum ; est enim notum in universali, et ignotum in particulari et sub propria ratione, et quod sic est notum in universali, potest apprehendi sufficienter in particulari, secundum Linconiensem,et Aristotelem. Qualiter tamen notum sit, potest patere. Primo docens proponit propositiones sub debita forma, et illas applicat ad conclusiones, et sic ex illis principiis notis, simul cum tali applicatione, devenit in cognitionem conclusionis ignotae.

Contra, si ex virtute praemissarum non secundum se, sed simul cum applicatione, addiscens deveniat in cognitionem conclusionis ; ergo conclusio in demonstratione non scitur, eo quod haec sunt, quia requiritur applicatio ; sed consequens est falsum ; ergo et antecedens.

Item, quaeritur de illa applicatione ; aut est nota addiscenti, aut ignota. Si nota addiscenti ante conclusionem, et praemissae de se sunt notae ante conclusionem illatam ; igitur conclusio fit addiscenti nota ante demonstrationem, et per consequens addiscens jam conclusionem non addiscit: si illa applicatio sit ignota, igitur non potest esse principium in cognitione conclusionis ignoratae, igitur illa applicatio nihil facit ad doctrinam.

Item, si dicas, quod illa applicatio non sit semper nota, sed aliquando prius ignota, et postea nota; igitur non semper est conclusio nota. Contra illud : si illa applicatio fiat nota,hoc erit per praemissas notas, et per aliam applicationem. Quaero tunc de illa applicatione, aut est de se nota, aut non ; si sic, eadem ratione fuit standum in prima. Si non, illa erit per aliam,et sic erit processus in infinitum.

Item, ista applicatio praemissarum non requiritur, nisi ut denotet praemissas esse actualem causam conclusionis. Sed hoc est falsum, quia si sic,tunc nullo modo posset fieri ex duobus principiis primis, sed semper requirerentur tria, scilicet duo principia, et applicatio, quae significaret principia esse actualem causam conclusionis, sed hoc videtur inconveniens ; ergo, etc.

Ad oppositum est Aristoteles dicens, quod omnis doctrina, etc. et exponitur, quod per doctrinam intelligit acquisitionem scientiae per doctorem.

Ad quaestionem dicitur, quod acquisitio scientiae per doctrinam, non est possibilis, sicut dicunt Academici ; quia hoc quod unus homo alium doceat, oportet quod habeat aliquam praeeminentiam respectu alterius secundum intellectum ; sed nullus habet talem praeeminentiam, cum anima intellectiva, sive forma substantialis non suspiciat magis et minus : ideo nullos homo potest alium docere ; ergo, etc.

Et si dicatur rationi istorum, quod licet anima intellectiva secundum se non suscipiat magis et minus : tamen secundum dispositionem corporis, cujus est perfectio, potest suscipere magis et minus : et sic per accidens, quia corpus quod perficitur una anima intellectiva melius est complexionatum, quam corpus quod perficitur ab alia anima intellectiva, ideo unus homo est praeeminentior in gradu intelligendi, et magis ingeniosus quam alius.

Contra istud, intellectus non est virtus materialis : ergo non potest suscipere magis, nec minus secundum dispositionem materiae. Consequentia patet per Aristotelem 3. de Anima, text. 4. et 6. quia immateriale a materiali non dependet, et per consequens a materiali non accipit variationem.

Contra positionem istorum, non est arguendum nisi per experimentum. Quilibet enim experitur in seipso, quod ab alio addiscere potest, fundamentum propositionis istorum accipit falsum, cum dicitur, quod nullus homo habet praeeminentiam respectu alterius hominis, hoc est falsum; quod potest persuaderi per duas rationes. Quia unus est sciens in actu, et alius in potentia, sed sciens in actu aliam praeeminentiam habet respectu scientis in potentia ; ergo, etc.

Item, hoc patet per aliud; Anima intellectiva licet secundum se non habeat praeeminentiam respectu alterius animae, tamen cum est perfectio alicujus corporis melius complexionati, quam alia, praeeminentior est respectu alterius in intelligendo : unde tales per Aristotelem secundo de Anima, sunt apti mente. Patet ergo, quod unus homo est praeeminentior alio in intelligendo, respectu alterius, et per consequens alium docere potest, et ex hoc patet responsio ad rationem istorum. Anima enim intellectiva licet non secundum se sit praeeminentior alia, ut tamen est dispositio corporis melius complexionati, potest esse alia praeeminentior. Et ad rationem contra hanc rationem dicitur, quod forma materialis potest intelligi dupliciter. Uno modo dicitur, quae educitur de potentia materiae, vel quia utitur organo corporeo in operando : et isto modo forma intellectiva non est forma materialis. Alio modo dicitur forma materialis, quia perfectio materiae, et isto modo anima intellectiva est forma materialis, ideo aliquam variationem potest accipere a materia, quam perficit, quia ex materia, et forma fit vere unum.

Ad quaestionem igitur aliter dicitur,quod scientia est nobis possibilis per doctrinam, sicut experimur in nobis. Juxta quod est intelligendum, quod scientia aliquando acquiritur totaliter ab intrinseco, aliquando partim ab intrinseco, et partim ab extrinseco, sicut et sanitas aliquando totaliter acquiritur ab intrinseco, ut quando est sic, quod pars sana alterat panem infirmam sibi propinquam, reducit ad pristinam debitam proportionem, et sic acquiritur sanitas totaliter ab intrinseco. Sed aliquando acquiritur sanit is partim ab intrinseco, et partim ab extrinseco : ut cum ita est, quod pars sana non potest de se, et virtute sua alterare perfecte infirmam, nec istam reducere ad proportionem debitam, tunc non sanatur homo ab intrinseco, sed eget extrinseco adjuvante, ut adjutorio medici, quia tunc per potationes, pars sana juvatur ad alterandum partem infirmam, in qua actione pars sana est agens principale; sed agens extrinsecum, ut medicamentum, est coadjuvans, sic est de scientia, aliquando enim scientia acquiritur totaliter ab intrinseco, ut per inventionem, et hoc quando intellectus est bene dispositus, et ex praemissis notis potest devenire per virtutem intellectus agentis in cognitionem conclusionis ignotae sine doctore extrinsecus.

Sed aliquando acquiritur scientia partim ab extrinseco, ut cum ita est, quod intellectus non est bene dispositus ; sicut patet in illis, qui habent ingenium obtusum: tunc requiritur quod doctor extrinsecus ordinet principia addiscenti, et applicet illa conclusioni, et inde veniat addiscens in cognitionem conclusionis per doctorem, principaliter tamen lumine intellectus proprii : sed secundarie adjutorio doctoris: et ideo dicit Linconiensis, quod non solum doctor docet, sed littera scripta, et non proprie docent ista per se. Sed ista duo intellectum addiscentis excitant, et commovent. Sed interius verus doctor, id est, Deus, mentem illuminat, et veritatem ostendit.

Ulterius intelligendum, quod scientia in doctore non est qualitas activa; licet enim per istam acquiratur scientia in discipulo, non tamen est principale agens,sed coadjuvans ; quia principale agens est intellectus intrinsecus respectu acquisitionis scientiae mediante suo lumine, ideo in doctore scientia non est qualitas activa.

Ad rationes ; ad primam dicendum,quod docens non influit scientiam in discipulum, sed docens excitat intellectum discipuli per principia nota, et per determinatam applicationem principiorum ad conclusionem, ut discipulus per lumen intellectus agentis (ut per principale agens interius) apprehendat cognitionem de eodem scibili, cujus cognitionem primo habuit docens : et ideo non sequitur, quod scientia docentis sit qualitas activa ; quando enim activa qualitas agit in alterum, ista qualitas virtute corporis cujus est, agit aliquid in illo alio inducendo suam formam, et non requirit in illo, in quod agit esse aliquod agens principale movens seipsum de potentia ad actum, sed in acquisitione scientiae in docente, nec secundum se, nec secundum virtutem docentis, est qualitas sufficiens ad inducendum scientiam in discipulo. Sed principale agens est intrinsecum discipulo, ut intellectus agens mediante suo lumine, et ideo scientia non est qualitas activa.

Ad aliud dicitur, quod eadem scientia numero est in docente, et discipulo acquisita. Quia scientia est relativum, quia ad scibile refertur, ideo numerationem accipit a suo correlativo. Cum igitur idem scibile sciatur a doctore et docto, puta discipulo :

ergo eadem scientia numero est in doctore, et in discipulo.

Contra, accidens quodlibet numeratur ad numerationem subjecti : non enim possibile est Vere intelligere, quod idem accidens numero sit in diversis subjectis, sed diversa subjecta sunt docens et discipulus: igitur non potest eadem scientia numero esse in eis, cum sit accidens.

Aliter dicitur ad istud, quod diversa scientia numero est acquisita in discipulo, et in doctore, sive scientia ista accipiatur pro qualitate informante, sive pro relatione. Ad primam probationem dicitur sicut prius, quod non sequitur, scientiam in doctore esse qualitatem activam. Et causa hujus dicta est.

Ad aliam probationem dicitur, quod illa procedit secundum falsam imaginationem. Supponit enim quod doctor det scientiam discipulo, quod falsum est, doctor enim excitat intellectum discipuli solummodo ad apprehendendum per hoc, quod ei proponit propositiones vocales, de se notas cognitis terminis, applicando illas recte ad conclusionem, et tunc discipulus mediante lumine intellectus sui agentis, istam conclusionem addiscit, et in hoc deceptus fuit Plato hic apud Aristotelem text. 3. Plato enim eo quod puer ineruditus in Geometria recte responderet ad conclusionem, ex hoc credidit puerum scivisse conclusionem ; sed hoc est falsum. Puer enim sic respondens non respondebat indoctus, sed doctus respondebat, docebatur enim ab opponente, in hoc quod opponens opponebat notas propositiones, et illas applicabat ad conclusionem, et ideo non respondebat recte ineruditus, sed doctus.

Ad aliud principale sic dicitur, quod conclusio proposita addiscenti non est in universali ignota, sed tantum in particulari, et talis cognitio in universali sufficit ad hoc, quod addiscens conclusionem apprehendat per lumen intellectus agentis, ad hoc tamen requiritur exercitium doctoris extrinseci per principia nota, et per applicationem debitam.

Ad rationes contra hoc dicitur. Ad primam, quod ante conclusionem notam non cognovit istam applicationem addiscens, sed simul tempore cum cognovit conclusionem, cognovit istam applicationem; verumtamen prius natura cognovit applicationem, quam conclusionem, et ideo non sequitur, quod ista applicatio non facit ad cognitionem conclusionis.

Ad aliud, cum concluditur, quod conclusio in demonstratione non sciretur, eo quod haec sunt, si requiritur talis applicatio. Dicitur interimendo consequentiam, quia sequi eo quod haec sunt, non est sequi per praemissas secundum se consideratas, sed per praemissas applicatas, ideo requiritur applicatio ad hoc quod sequatur conclusio, eo quod haec situi, ideo potius sequitur oppositum ex ratione, quam propositum.

Ad aliud ; cum dicitur applicatio autem est semper nota, aut prius ignota, et postea nola. Dicitur quod haec applicatio addiscenti prius fuit ignorata, et postea ex hoc non sequitur quod fiat nota addiscenti per aliam applicationem, sed sufficit, quod applicans sic applicet ad hoc, quod fiat nota.

Ad aliud dicitur concedendo illam applicationem requiri, ut insinuetur addiscenti, quod praemissae sunt causae actuales istius conclusionis,sedex hoc non sequitur quod ad scientiam istius conclusionis faciendam requirantur plures praemissae quam duae, quia non oportet istam applicationem signari per tertiam propositionem, sed ex hoc, quod docens debito modo ordinat praemissas, sufficienter habetur ista applicatio actualis per istas duas praemissas, etc.