QUAESTIO XXIV

An differentia inferior includat differentiam superiorem per se, ut an haec sit per se, rationale est sensibile

Arist. 7. Metaph. text. 43. Doctor 4. d. 11. q.3. S. ad rationes, et 7. Metaph. quaest. 17. Aut. Andr. ibidem, quaest. 15. Capr. 1. d. 18. q. 2. Soncinnas 7. Metaph. q. 37. Sotus cap. de Genere, q. 1. Gajet. in expos, c. 4. Porphyrii. Tart. in c. 5. primi Poster. dub. 1. Fonsec. 5. Metaph. c. 28. q. 18. Ruvius c. de differ. q. 5. Sancti. lib. 3. q. 18. Complut. disp 7. Log. q. 4.

Quod non videtur. Boetius in divisionibus, docet artem definiendi, et dicit quod ad definiendum Speciem, sumendum est primo suum Genus, et ipsum dividendum est per Differentias immediatas, et illa Differentia, quae Speciei convenit, adhuc est dividenda per alias Differentias, et sic quousque deveniatur ad Differentiam ultimam, et sic Genus superius cum omnibus Differentiis Speciei convenientibus debet poni in definitione Speciei ; et exemplificat de nomine. Facta enim divisione, definit nomen sic : Nomen est vox significativa, etc.

Sed si Differentia inferior includeret superiorem, in tali definitione esset nugatio, quia Differentiae superiores expresse ponuntur in tali definitione, et per se in Differentiis inferioribus includuntur, bis igitur in eadem definitione replicantur, et ita erit nugatio, Animal rationale, quia animal includit sensibile in suo intellectu: similiter rationale includit sensibile per se, igitur implicite ponitur bis sensibile in definitione, igitur nugatio est.

Hic dicitur, quod non sequitur quod hic sit nugatio, Animal rationale, quia in rationali tantum implicite ponitur sensibile, ad hoc autem quod esset nugatio, oporteret idem bis exprimi, et non tantum replicari implicite.

Contra, Aristoteles in 6. Topicorum, docet investigare nugationem, ponendo definitionem nominis pro nomine. Ponatur igitur definitio illorum nominum pro istis nominibus, et sic erit certa nugatio.

Ad principale, Aristoteles in secundo hujus, dans artem definiendi, dicit quod Quaelibet pars definitionis est in plus quam definitum, totum tamen aequale, et convertibile : et ponit illud exemplum, Ternarius est numerus impar, primus utroque modo. Sed si Differentia inferior includat omnes superiores, tunc Differentia inferior non esset in plus quam definitum, sed convertibile. Oportet igitur dicere quod Differentia inferior non includat superiores Differentias.

Item, si rationale includit sensibile, cum tunc non includat ipsum convertibiliter, sequitur quod includit ipsum, et aliquid ultra; rationale igitur est compositum ex sensibili, et re addita; sed quandocumque unum est compositum ex duobus, unum est actus, et reliquum potentia. Sed a potentia potest accipi Genus, et ab actu Differentia; igitur rationale includit Genus, et Differentiam, in suo conceptu primo: sed omne tale est Species igitur Differentia erit Species, quod est inconveniens.

Item, qua ratione rationale includit sensibile in suo intellectu, eadem rationes irrationale includit sensibile in suo intellectu ; tunc ergo in sensibili conveniunt.

Et manifestum est quod inter se differunt: igitur sunt differentia : quod patet secundum Aristotelem 5. Metaph. cap. 9. Differentia sunt quaecumque sunt alicui idem entia, et inter se sunt differentia. Sed omnia differentia sunt Species: igitur rationale, et irrationale essent Species, et per consequens diversae essent species.

Hic dicitur quod illae duae rationes non concludunt, nisi quod illud quod est Differentia respectu unius, sit Species respectu alterius. Et sic quod rationale comparatum ad animal, sive ad hominem est Differentia ; sed comparatum ad sensibile, est Species : sed ex hoc non sequitur quod Differentia sit Species, nisi incidente fallacia Accidentis.

Contra, si rationale sit Species respectu sensibilis, tunc habebit Differentiam ; quaero de illa Differentia, aut est Species respectu superioris Differentiae, aut non ; si non, eadem ratione fuit standum in primo; si sic, quaero tunc de Differentia ejus ; aut est Species respectu superioris Differentiae, aut non : si sic, processus est in infinitum ; si non, eadem ratione standum fuit in primo.

Item, si rationale includit per se sensibile, et significat tanquam Species ejus, tamennon est procedere in infinitum in praedicatis substantialibus, secundum Aristotelem, in primo hujus, erit devenire tunc ad aliquod generalissimum Differentiarum Substantiae: igitur in substantiis erunt duo generalissima, et sic haec duo erunt generalissima Substantiae, et ita plura quam decem erunt Praedicamenta.

Hic dicitur, concedendo quod duo sunt generalissima in substantiis; una substantiarum in media coordinatione, et alia Differentiarum collateralium, etc.

Tertium potest esse generalissimum aliarum Differentiarum ex alio latere, unde quod sic sint plura generalissima in substantiis, non est inconveniens, et hoc collateraliter. Sed ex hoc non sequitur quod plura sunt Praedicamenta in substantiis, quia generalissima Differentiarum habent eumdem modum praedicandi cum Substantia, quae est generalissimum in ordine medio, et ad illud reducuntur per attributionem.

Contra hoc, ex ista responsione sequitur quod Quantitas, et Substantia non faciunt duo Praedicamenta: quia generalissimum Quantitatis habet eumdem modum praedicandi de suis contentis; sicut generalissimum Substantiae de suis. Similiter generalissimum Quantitatis habet reduci ad generalissimum Substantiae, sicut posterius ad prius. Si igitur illae duae conditior nes concludunt unum esse Praedicamentum, tunc unum esset Praedicamentum Substantiae, et Quantitatis.

Item, si sic: tuncin Differentiis erit unum generalissimum aliud a generalissimo in medio ordine; igitur similiter unum specialissimum, et intermedia erunt Genera. Sed ista tria generalissimum, specialissimam, et intermedia, constituunt Praedicamentum ; si igitur in substantiis, et Differentiis, substantiae sint diversa generalissima, specialissima, et intermedia, ut innuit responsio; igitur erunt diversa Praedicamenta.

Item, generalissimum Differentiarum est alterum a generalissimo substantiarum in medio ordine per te, et manifestum est quod non est differens ab eo, quia tunc generalissimum esset Species : igitur erit per se diversum a generalissimo Substantiae, sed duo generalissima per se diversa arguunt duo Praedicamenta ; igitur in Substantia sunt duo Praedicamenta, concesso hoc, quod duo sunt generalissima.

Ad principale : si sic ; impossibile est fieri definitionem; consequens est falsum: igitur et antecedens. Probo consequentiam, quaero aut definitio debet dari ex Genere infimo, et ultima Differentia, aut ex Genere remoto, et ultima Differentia; non potest dari ex Genere proximo primo, et ultima Differentia, si Differentia inferior includat superiorem, quia tunc in qualibet definitione esset nugatio; quia sic dicendo; Animal rationale, animal includit omnes Differentias superiores, et similiter rationale per te; igitur bis idem intellectus includitur in definitione. Nec potest dari ex remoto, et ultima Differentia ; quia per Aristotelem secundo hujus, definitio debet explanare omnia praedicata in quid de definito : sed Differentia inferior explicite, non ponit Differentias superiores, nec Genus primum ponit illas, quia generalius ; igitur ex Genere primo, et ultima Differentia non potest definitio fieri.

Ad oppositum : Boetius dicit in divisionibus, quod sufficit definire ex duobus terminis, et exponit seipsum sic, ex Genere primo, et ultima Differentia. Sed talis definitio non valeret, si ultima Differentia non includeret omnes Differentias superiores; quia per Aristotelem in secundo hujus, m definitione debent poni omnia praedicata in quid expresse, vel implicite.

Item, secundum Aristotelem in Praedicamentis ; Commune est Generibus, et Differentiis univoce praedicari. Sed univoce praedicari est praedicari secundum nomen, et secundum definitionem : igitur Differentia habet definitionem : sed nihil definitur nisi Species specialissima, vel subalterna ; quia sola species definitur secundum Aristotelem secundo hujus ; igitur Differentia est Species respectu alicujus alterius superioris, sed Species includit Genus : igitur Differentia inferior includit superiorem.

Item, secundum Aristotelem in 8. Metaphys. Differentia dicit totam substantiam rei ; igitur rationale includit sensibile, et omnes Differentias superiores, quia omnia illa sunt de intellectu substantiali hominis. Item, per Aristotelem ibidem, illae Differentiae sunt per se, quando repetitur toties idem intellectus, quoties ille ponitur in ordine, sicut exemplificat. Et haec est quaedam regula ad cognoscendum Differentias per se.

Sed rationale, et sensibile sunt Differentiae per se ; igitur idem intellectus bis repetitur, sicut dicto sensibili rationale. Sed hoc non est, nisi inferior includat superiorem.

Item, Aristoteles dicit ibidem, quod licet Differentia communior praeponatur, et inferior postponatur, adhuc esset nugatio, quia repetitio unius intellectus, ut sic dicto, Bipes habens duos pedes, quia in substantiis non est ordo, ideo videtur nugatio. Dicit ulterius, quod definiendum est ex primo Genere, et ultima Differentia, quod non esset verum nisi ultima includeret praecedentes.

Item, haec est per se, Homo est animal. Sed ad hoc quod aliqua propositio sit per se primo modo, oportet quod formale in subjecto includat formale in praedicato ; et materiale, materiale ; igitur rationale, quod est formale in homine, per se includit sensibile, quod est formale in animali: igitur, etc.

Ad quaestionem dicitur, quod rationale, et sensibile possunt dupliciter considerari.

Uno modo secundum quod rationale, imponitur ab ultimo gradu perfectionis in homine, et sensibile ab alio gradu. Et isto modo Differentia inferior non includit superiorem, quia iste gradus non est ille, sed ab illo distinctus.

Alio modo potest rationale considerari, non secundum quod imponitur ab ultimo gradu, sive ultima forma, sed secundum quod imponitur a tota perfectione in homine, quae perficit substantiam, quod est Genus generalissimum. Et illo modo rationale includit sensibile, et omnes Differentias praecedentes, quia in illa tota perfectione includitur pars.

Intelligendum tamen propter rationes, quod accipiendo rationale, ut imponitur ab ultima forma, seu ab ultimo gradu, sic sufficit definire cum proximo primo Genere, et ultima Differentia, non tamen sufficit definire ex Genere primo, et ultima differentia,sed cum Genere primo et omnibus aliis Differentiis intermediis.Non autem ex Genere proximo, et omnibus aliis Differentiis.

Primum ostendo sic, ultima Differentia cum Genere illo proximo includit omnia alia praedicata in quid de Speoie,licet enim ultima Differentia imposita ab ultimo gradu secundum se non includat superiores Differentias, Genus tamen proximum cui additur, includit Differentias omnes superiores, et ideo sic est sufficiens definitio: tunc enim est sufficiens definitio, quando aggregat in se omnia quae praedicantur in quid, et essentialiter de definito.

Secundum patet. Definitio enim debet indicare omnia praedicata essentialia: de definito, et illa includere secundum Aristotelem in secundo hujus. Sed Genus primum non ponit Differentias superiores ,nec Differentia ultima accepta ab ultimo gradu ponit illas, ut dictum est: non igitur est sufficiens definitio ex Genere primo, et ultima Differentia. Sed illo modo oportet definire ex Genere primo, et omnibus, sicut dicit Boetius.

Tertium patet, quia Genus proximum includit omnes Differentias superiores ; si ergo ex Genere proximo, et omnibus Differentiis fiet definitio, tunc in definitione erit nugatio.

Aliud est intelligendum quod si Differentia, ut rationale, accipiatur a tota perfectione speciei, illo modo non contingit definire ex Genere proximo, et Differentia illa : nec ex Genere proximo, et omnibus Differentiis. Sed contingit definire ex Genere primo, et ultima Differentia. Primum istorum patet ; quia si ex Genere proximo, et ultima Differentia illo modo accepta esset definitio, tunc in, definitione esset nugatio ; quia Genus proximum includit omnes Differentias praecedentes, similiter illa Differentia includit omnes Differentias praecedentes : et ita bis idem diceretur. Secundum patet per idem, quia tunc esset nugatio, quia Genus proximum includit omnes Differentias praecedentes. Tertium patet, quia definitio debet aggregare in se omnia praedicata essentialia, et non plus. Sed ex Genere proximo, et ultima Differentia, definitio constituta aggregat in se omnia essentialia praedicata de homine, quia Genus praedicat primum materiale de homine, licet per modum totius, et Differentia accepta a tota perfectione includit totam perfectionem Generis, quae advenit Substantiae, quae est Genus generalissimum ; et per consequens sic ponit omnia praedicata essentialia.

Aliud est intelligendum, quod Differentia accepta a tota perfectione, ut rationale, licet sit Differentia hominis, vel animalis, tamen est Species respectu Differentiae superioris, ut respectu sensibilis. Et etiam in illa ordinatione Differentiarum duo sunt generalissima collateralia,ita quod in Praedicamento substantiae est unum generalissimum, scilicet, corporeum ex una parte,et incorporeum ex alia parte : et est aliud generalissimum substantiarum, et. ita tria generalissima, non tamen tria Praedicamenta, quia generalissima Differentiarum reducuntur ad generalissimum substantiarum, quod est intermedium tanquam intrinsecum illius Generis, et propria perfectio : et non tanquam extrinsecum, sicut Quantitas reducitur ad Substantiam.

Ad primam rationem dicitur, quod Boetius intelligit, quod definitio est danda ex Genere primo, et omnibus Differentiis, accipiendo Differentias a diversis gradibus, et sic ultima Differentia non includit praecedentes, et propter hoc non sequitur quod tunc erit nugatio.

Ad aliud dicitur quod in illa definitione, Animal rationale, non est nugatio, si rationale accipitur ab ultimo gradu, quia sic non includit differentias praecedentes. Si autem includeret, sic concedo, quod hic esset nugatio. Sed sic non est haec definitio.

Ad aliud dicitur, quod ultima Differentia convertibilis est cum definito, et etiam est in plus, sub diversa tamen ratione ; quia aliquid esse in plus respectu alterius est dupliciter. Uno modo, quia est in plus, quoad ambitum suppositorum, et sic Differentia inferior non est in plus. Alio modo dicitur aliquid in plus alio, quia simplieius : et illo modo quaelibet Differentia est in plus, quam defini tum, et cum hoc stat, quod Differentia ultima sit convertibilis quoad ambitum suppositorum.

Ad alias duas rationes sicut dicebatur, quod Differentia inferior est Species respectu superioris, ut rationale est species respectu sensibilis, licet respectu hominis, vel animalis sit Differentia.

Ad primum contra hoc, quod rationale, ut est Species, sic accipitur a tota perfectione, et significat totam perfectionem hominis quae advenit Substantiae quae est Genus generalissimum, et illo modo Species est, et habet Differentiam, quae accipitur ab ultimo gradu, et non a tota perfectione. Et cum quaeritur an illa Differentia habeat aliam differentiam, aut non ; dicitur quod non. Sed non fuit eadem ratione standum in primo, quia haec Differentia, quae non habet aliam, accepta tantum est ab ultimo gradu, et sic est Differentia, quod nullo modo est Species, ideo differentiam non habet. Sed differentia alia, quae est Species, accepta est a tota perfectione, et habet aliquid in quo convenit cum alia Differentia, et aliquid in quo differt, ideo differentiam potest habere.

Ad aliud sicut dicebatur, quod est aliquod generalissimum differentiarum, diversum a generalissimo substantiarum intermediarum, et tamen non sequitur quod sint diversa Praedicamenta. Unde haec consequentia non valet, Duo sunt generalissima, vel tria ; igitur tot sunt Praedicamenta substantiarum, quia generalissima differentiarum reducuntur ad generalissimum substantiarum in medio ordine, sicut posterius ad prius intrinsecum.

Ad alia contra hoc. Ad primum dicitur, quod hic est fallacia Accidentis ; inter illas coordinationes sunt diversa generalissima, et specialissima, et intermedia : igitur diversa Praedicamenta. Non enim hoc sufficit, sed requiritur quod unum non reducatur ad aliud tanquam intrinsecum ei.

Ad aliud, quod hic est fallacia Consequentis, hoc generalissimum, puta corporeum est diversum a generalissimo, quod est Substantia : igitur sunt principia diversorum Praedicamentorum ; hoc enim non sufficit, sed requiritur quod unum ad aliud non reducatur, ut praedictum est. Ad aliud dicitur quod non est ad propositum, quia per se causa quare corporeum et incorporeum faciunt unum Praedicamentum, non est propter hoc quod unum reducatur ad alterum ; sed haec est causa, quia unum reducitur ad alterum ut intrinsecum, et essentialis perfectio. Quantitas autem est totum extrinsecum Substantiae, et est ejus perfectio accidentalis : igitur, etc.

Ad ultimum principale dicitur, negando consequentiam ; Differentia inferior includit superiorem per se : igitur non est possibile definire.

Ad probationem dicitur, quod quando quaeritur, aut contingit definire ex primo Genere, et ultima Differentia, aut ex proximo, dicitur, quod accipiendo rationale, secundum quod imponitur a tota perfectione, hoc est, secundum quod includit differentias praecedentes, sic contingit definire ex primo Genere, et ultima Differentia, ut dictum est in positione.

Ad probationem dicitur, quod adhuc definitio erit sufficiens, licet praedicata essentialia non ponantur explicite in tali definitione, tamen implicite, et hoc sufficit.

Ad rationes in oppositum.

Ad primam dicitur, quod auctoritas Boetii probat, quod ultima Differentia secundum quod imponitur a tota perfectione cum primo Genere sufficit ad definiendum, quia sic includit omnes Differentias praecedentes, et hoc conceditur. Si enim Boetius intelligeret, quod sufficeret ex primo Genere, et ultima Differentia, ut imponitur ab ultimo gradu, falsum diceret.

Ad aliud quod Differentiae praedicantur univoce. Sed praedicari univoce est duplex. Uno modo quando praedicatur superius de per se inferiori, sicut homo de illo homine, et illo modo Differentiae acceptae ab aliquo distincto gradu non praedicantur univoce, tamen Differentiae acceptae a tota perfectione sic possunt univoce praedicari. Alio modo dicitur praedicari univoce quod praedicat essentiam rei, vel partem essentiae, et sic omnes Differentiae praedicantur univoce, et etiam generalissimum, quod nullam habet definitionem, sic praedicatur univoce ; sed sic praedicari non est praedicari secundum definitionem.

Ad aliud dicitur, quod illa ratio probat quod Differentia accepta a tota perfectione includit superiorem, quia Differentia sic accepta ordinata cum alia superiori facit nugationem secundum intellectum Aristotelis.

Ad aliud dicitur quod illa concludit idem. Intellectus enim Aristotelis est,quod contingit definire ex primo Genere, et ultima Differentia, accipiendo ultimam differentiam a tota perfectione, ut sic dicendo, Homo est substantia rationalis.

Ad aliud,quod ad hoc quod propositio sit primo modo, non oportet quod formale in subjecto, includat formale in praedicato, sed hoc accidit ; quia per se causa est ex hoc, quod totus conceptus praedicati in conceptu subjecti includitur. Et sic quod est formale in praedicato, includitur in formali subjecti, sicut Homo est rationalis. Sed aliquando est propositio per se primo modo, in qua materiale subjecti includit formale praedicati, sicut hic, Homo est animal, animal est materiale in conceptu hominis, et idem includit formale in hoc praedicato, animal, etc.