QUAESTIO III

A n nos intelligamus per species acquisitas, vel per species separatas

Arist. lib. 3. de Anima cap. 5. text. 18. 1. et 5. cap. hujus, contra Platonem supra. Avic. lib. 6. natural, part. 5 . cap. 6. et 7. D. August. lib 11. de Trinit. cap. 8. et lib. 10. cap. 10. et lib. 9. cap. 12. D. Thom. 1. p. q. 84. art. 4. et de Veritate q. 10. art. 4, Alb. Maga. tract. de Intellectu agente. Durand. 1. d. 3. q. 5. Conimb. in 3. de A.n. cap. 5. q. 5. et 6. et communiter recent. in hunc locum Post. et in 3 de An. cap. 5 .

Quod per species influxas videtur, quia secundum Aristotelem septimo Physicorum, text. com. 20. Circa animam intellectivam non cadit alteratio ; sed si intelligeremus per species acquisitas per intellectum, tunc esset alteratio a non speciebus in species, et ab ignorantia in scientiam: igitur oportet ponere, quod nos intelligamus per species influxas, et non per acquisitas.

Item, quidquid producitur de potentia ad actum, producitur per aliquod actuans (si enim calidum in potentia producitur in calidum in actu, producitur per aliquod aliud actu calidum.) Sed intellectus noster fit de sciente in potentia, actu sciens ; igitur per aliquod ens in actu sciens,et non de se, quia de se est in potentia,igitur per aliquod extrinsecum, quod est substantia separata influens species in intellectu, quod non est nisi idea.

Dicitur quod intellectus fit aliquod intelligens, vel sciens in actu, et non per agens extrinsecum, quod est substantia separata influens species in intellectum, sed per intellectum agentem,qui est intellectus intrinsecus, et ille facit de potentia intelligibile, actu intelligibile per speciem acquisitam, et hoc irradiando sua phantasmata.

Contra istud; objectum sensus multiplicat suam speciem in sensum exteriorem,et postea in sensus interiores immaterialiter magis ac magis, et non requiritur sensus agens immaterialiter : igitur a simili, ad hoc quod objectum intellectus (quod est quod quid est)multiplicet suam speciem per sensus medios usque ad intellectum immaterialiter magis ac magis, non requiritur intellectus agens aliquo modo irradians sua phantasmata.

Item, quod quid est, de se est intellectui proportionabile ; igitur ad hoc quod actu fiat objectum intellectus, non requiritur aliquod agens. Probatio antecedentis sicut intellectus materiam non includit in sua essentia, est tamen in materia,quia perfectio materiae, ita quod quid est conditiones materiales in se non includit, est tamen conjunctum cum illis, igitur videtur quod proportio sit inter quod quid est, ex una parte, et intellectum ex alia.

Ad principale, omne intelligens per partieipationem,habet reduci ad aliquid, quod est per se, et primo intelligens : sicut omnia calida per participationem, reducuntur ad aliquid, quod est primo calidum. Sed omnes homines intelligunt per participationem, igitur intelligunt peraliquid,quod est primo intelligens; sed tale est idea hominis : igitur, etc.

Item, rationales sumus nos et Dii,sed Dii intelligunt per speciem innatam, et non per speciem acquisitam, etc.

Item, puer debito modo interrogatus, recte respondet ad conclusiones qui non est eruditus in aliqua scientia : sed non potest recte respondere, nisi prius sciat conclusiones, et non per species acquisitas, quia nunquam acquisivit species istarum conclusionum, sive terminorum: igitur per species, etc.

Ad oppositum est Aristoteles text. I. hujus dicens, quod omnis doctrina etc.

Item, primo hujus, Omnis nostra cognitio ortum habet a sensu : igitur non intelligimus per species innatas, sed acquisitas.

Ad quaestionem dicitur secundum Platonicos, quod nos intelligimus per species influxas ab ideis. Ponit enim Plato in Menon, et alibi ideam in qualibet specie hominis, et bovis, etc. Et dicit quod ista idea hominis est causa, et exemplar singularium istorum, et quod est necessaria ad cognitionem et generationem. Ponit enim, quod agentia sensibilia non inducunt formam in materia,sed praeparant materiam, et disponunt ad inductionem formae ab extrinseco, ut idea. Ponit etiam, quod doctor nullo modo est causa in discipulo, sed removet impedimenta, quae impediunt discipulum scire. Sed scientia in quolibet inducitur ab idea hominis, per species influxas ab ista idea intellectui nostro. Hujus oppositum ponit Aristoteles, quoad utrumlibet. Ponit enim formas educi de potentia ad actum per agens naturale. Ponit etiam doctrinam causari in nobis ex praeexistenti cognitione, et sic per species acquisitas, quae multiplicantur per sensus exteriores, usque ad intellectum.

Item, contra ipsos est, quia tunc caeci a nativitate ita excellenter haberent scientiam de coloribus sicut videntes, et hujus oppositum patet per experimentum, et dixit Aristoteles oppositum, similiter dicit in fine secundi hujus, Deficiente sensu, deficit et cognitio illius, quae est secundum illum sensum.

Aliter ponit Avicenna, lib. 6. natur.part. 5. cap. 6. et 7. quod nos intelligimus per species influxas, sed non influxas ab ideis, sicut ponit Plato, sed ab ista substantia separata. Ponit enim substantias separatas superiores influere species in substantiis separatis inferioribus, et ulterius ponit unam substantiam separatam influere species intelligibiles intellectui nostro, per quas nos intelligimus ; et ulterius ponit nos intelligere cum ista substantia quae influit species nobis, et ponit nos non intelligere quando ista substantia desinit influere.

Contra hoc est intentio Aristotelis. Similiter est contra istud, quod caeci tunc ita haberent scientiam de coloribus, sicut videntes.

Ideo aliter ad quaestionem dicitur, quod nos intelligimus per species acquisitas a sensibus exterioribus,et hujus ratio est jam tacta, quia aliter caeci possent habere completam scientiam de coloribus sicut videntes : de modo tamen qualiter acquiramus, dubium est. Modus tamen sic ponitur: anima est in potentia ad omnia, secundum Aristotelem 3.de Anima text.37.Est enim in potentia omnia intelligibilia per intellectum, et est in potentia omnia sensibilia per sensum. Objectum igitur intellectus cum sit in potentia intelligibile, non potest de se actuare intellectum per suam speciem. Cum enim existat sub conditionibus individuantibus,

ibi est improportionatum. Ideo antequam intellectus possibilis actu intelligat, requiritur aliquod agens, ut intellectus agens faciens intellectum possibilem de potentia intelligente, actu intelligentem. Similiter faciens quod quid est, quod est potentia intelligibile, actu intelligibile per suam speciem, et sic intelligit intellectus noster per species acquisitas.

Sed intelligendum est, quod res multiplicat suam speciem per sensus exteriores usque ad sensus interiores, et usque ad phantasiam,et ista species existit sub modo materiali, et concipitur sub conditionibus individuantibus : sed ista ut sic, non potest perficere intellectum. Ideo intellectus agens ex illa specie in phantasmate disposita gignit aliam speciem in intellectu possibili. Ideo dicit Commentator in lib. de Anim. text. com. 8. quod intellectus agens facit universalitatem in rebus. Et non est intelligendum, quod eadem species numero, quae est in virtute phantastica, sit in intellectu possibili, quia tunc accidens migraret de subjecto in subjectum, vel saltem de potentia organica ad non organicam, quod videtur inconveniens.Nec est intelligendum, quod species in virtute phantastica gignat aliam ex se in intellectu possibili, quia illa in phantasia est materialis, et materiale non gignit immateriale. Nec potest dici, quod species in phantasia est irradiata per intellectum agentem, et sic quodammodo facta est immaterialis, et sic facta immaterialis et irradiata gignit aliam in intellectu possibili, hoc enim videtur falsum, quia repugnat virtuti organicae talis immaterialitas, quia in virtute organica species semper existit materialiter. Ideo oportet dicere, quod intellectus agens gignit in intellectu possibili speciem ex illa, quae est in phantasia.

Ad argumenta. Ad primum dicitur,quod anima nostra alterari potest ab ignorantia in scientiam, sed tamen ab una qualitate in aliam qualitatem alterari non potest, et hoc intelligit Aristoteles 7. Physicorum text. com. 20.

Ad aliud dicitur quod intellectus noster fit de potentia intelligente actu intelligens per aliud ens in actu, quod non est idea, nec aliquod separatum ab intellectu nostro : sed est quaedam virtus intellectiva nobis conjuncta, cujusmodi est intellectus agens.

Ad rationes contra hoc. Dicitur ad primum, quod ideo non requiritur sensus agens ad hoc quod objectum sensus spiritualius sit in medio quam in objecto, et in sensibus exterioribus spiritualius, quam in sensibus interioribus,quia cum ista spiritualitate stat materialitas speciei simpliciter, quia virtus sensitiva materialis est, quia perfectio organi corporei. Similiter species in virtutibus sensitivis est similitudo rei, et individualiter et materialiter existit, ideo non requiritur sensus agens : sed intellectus possibilis est virtus immaterialis, quia non alligata organo. Similiter species in illa virtute est immaterialis simul, quia est similitudo rei non ut materialiter existit, et hanc immaterialitatem speciei intellectus possibilis facere non potest, cum sit virtus passiva, nec phantasma potest facere hanc speciem hic, quia materiale manens materiale, nullo modo gignit immateriale, ideo requiritur intellectus agens faciens istam speciem in intellectu possibili ex ista specie,quae est in virtute phantastica.

Ad aliud dico, quod quod quid est, non est de se proportionabile intellectui, quia quod quid est, non potest actualiter immutare, nisi sub aliquo esse; sed non habet nisi duplex esse, scilicet esse extra animam, et esse in anima; quod quid est sub esse extra animam immutare non potest ut sic, quia ibi existit materialiter, et etiam sub conditionibus individuantibus ; sed quod quid est non immutat ut materialiter existit: oportet ergo quod ipsum quod quid est immutet secundum esse quod habet in intellectu, sed esse in intellectu non habet de se, sed per intellectum agentem : ideo requiritur intellectus agens. Per hoc ad formam: nego consequentiam, quia etsi quod quid est materiales conditiones in suo esse non includit, nec ab illis dependet, est tamen sub illis. Similiter intellectus materiam non includit in sua essentia, nec ab illa dependet, est tamen in materia. Ergo est sufficiens proportio utrobique ; non valet, licet enim quoad istas conditiones sit proportio, non tamen sufficiens: requiritur enim plus, scilicet quod sicut species in intellectu est similitudo rei, non ut materialiter existit, sic oportet quod quid est ad hoc quod immutet, modum immaterialem habere: sed sub esse extra animam non habet modum immaterialem, sed tantum ut est in anima: ideo de se non est proportionabile, sed fit per intellectum agentem.

Ad aliud dicitur, quod omnia intelligentia per participationem reducuntur ad aliquod intelligens per essentiam, sed illud intelligens non est idea, sed est prima causa, cujus intelligere et esse sunt eadem.

Ad aliud dicitur, quod Nos et Dii sumus rationales aequivoce, quia Dii non proprie ratiocinantur, nec discurrunt a praemissis ad conclusionem,sed simplici intuitu principia, et conclusiones apprehendunt ; sed nos ratiocinamur discurrendo a principiis ad conclusionem. Ideo Dii non sunt rationales proprie loquendo. Et si sic, hoc est aequivoce, et magis perfecte quam nos, et ideo licet substantiae separatae intelligant per species innatas et influxas, non tamen oportet quod intellectus sic intelligat, et hoc propter imperfectionem intellectus nostri.

Ad aliud dicitur, quod puer ordinate a Platone interrogatus de principiis Geometriae, quae nunquam didicit, et postea de conclusione, de novo addiscit conclusionem per talem applicationem, et interrogationem, ideo non sequitur, iste puer scit conclusionem : ergo prius scivit conclusionem sub propria ratione, quam credit Plato valere,quia latuit Platonem puerum posse de novo addiscere conclusionem per applicationem praemissarum ad conclusionem.