QUAESTIO XXXIV

An haec sit vera, omnis triangulus habet tres primo

Fonseca lib. 8. Instit. cap. 24. et 25.Tartar. tract. 7. in P. Hisp. Rodrig. lib. 1. dial. cap. 8. Corripint. Aversa, et Summulistae de suppl. distrib. Vide Doct. q. 11. pri. Periher. sub principium.

Quod non videtur quaelibet singularis est falsa ; ergo haec est falsa. Antecedens patet ; quia haec est falsa, Isosceles habet tres primo : et sic de aliis per Aristotelem.

Hic dicitur, quod quaelibet singularis est vera; quod sic declaratur. Primo non est dispositio rei, quae inhaeret secundum se, nec est dispositio inhaerentiae, sed est dispositio inhaerentis secundum quod inhaerens est. Primum patet ; quia si esset dispositio rei, quae inhaeret secundum se, tunc istam rem consequeretur in conversione, et tunc sequitur ; Homo est animal primo ; ergo animal primo est homo. Secundum patet, si esset dispositio inhaerentiae, tunc faceret propositionem modalem, quod falsum est: ergo est dispositio inhaerentis secundum quod est inhaerens ; tunc dicitur quod habere tres sub hoc modo consequitur omnem triangulum: non sub quacumque ratione, sed sub determinata ratione, ut sub ratione trianguli, et sic quaelibet singularis est vera. Singulares sunt istae, Isosceles inquantum triangulus habet tres, et sic de aliis.

Contra istud, si hoc sit verum : Iste triangulus inquantum triangulus habet tres primo : eadem ratione potest esse verum, Socrates inquantum homo est Species, tamen Socrates inquantum homo non est Species.

Huic dicitur, quod non est simile ; quia Isosceli secundum se aliquo modo inest habere tres, sed Socrati nullo modo inest species; et ideo Socrati sub ratione Socratis, nec sub ratione hominis, ei convenit hoc praedicatum.

Contra, probo quod licet Socrati repugnet Species sub propria ratione, quod tamen possit convenire sub ratione homi nis ; hoc praedicatum, esse indeterminatae velocitatis, repugnat cuilibet motui particulari secundum se ; quia per Aristotelem in 8. Physicorum, quilibet motus particularis est determinatae velocitatis, et per consequens sibi repugnat esse indeterminatae velocitatis ; quia cui convenit unum oppositorum, ei repugnat alterum : ergo esse indeterminatae velocitatis convenit cuilibet motui, sub ratione generali motus ; quia per Aristotelem 6. Physicorum, motus sub ratione motus potest velocitari, et tardari in infinitum.

Item, si ille triangulus, inquantum triangulus, haberet tres primo, ergo triangulus non haberet tres primo. Consequens est falsum; ergo et antecedens. Consequentia patet, quia quod primo inest inferiori, non potest inesse superiori primo, per Aristotelem primo hujus, imo si hoc credatur, accidit tertius error.

Item, si iste triangulus haberet tres, etc. eadem ratione iste triangulus haberet tres, sed hoc est falsum ; quia quod per superabundantiam dicitur, uni soli convenit: primo dicitur per superabundantiam ; igitur, etc.

Hic dici tur,quod habere tres primo, inest huic triangulo, et illi, sub ratione trianguli ; sed non sub propria ratione. Unde non est inconveniens, quod passio insit multis primo acceptis sub ratione communis, respectu cujus illa est passio universalis. Inconveniens tamen est, quod una passio primo insit multis acceptis sub propria ratione.

Contra, si haec passio insit huic triangulo, et illi, sub hac conditione primo; quaero, aut inest istis primo, ut duo sunt, aut ut unum sunt in triangulo: si inest istis, ut duo sunt, contra hoc est, quod una passio non inest multis primo, ut multa sunt: si ut sunt in triangulo unum: contra, ut sunt unum in triangulo in illa unitate, non sunt aliud a triangulo: dicere ergo quod habere tres insit primo istis duobus, sub ratione trianguli, non est quod praedicatum inest suppositis primo, sed communi ; ergo non est quaelibet singularis vera.

Ad oppositum. Haec est conclusio in demonstratione : ergo est immediata, ergo primo vera; ergo omnis triangulus habet tres primo,

Hic dicitur, quod licet haec sit conclusio in demonstratione, Omnis triangulus, etc. non sequitur, quod praedicatum inest subjecto immediate disposito signo universali; sed sequitur quod praedicatum inest subjecto absolute, et ideo sequitur, quod haec sit per se, Triangulus habet tres, etc. primo; non tamen haec, Omnis triangulus, etc.

Contra, probo quod haec sit primo, Omnis triangulus habet, etc. quia omnis triangulus habet tres, aut ergo primo, aut non primo ; si primo, habetur propositum : si non primo, ergo hoc praedicatum inest alicui prius, aut ergo inest alicui prius subjecto universaliter disposito, quam triangulo, aut alicui subjecto non universaliter disposito; non primo modo, quia non est aliquod subjectum universaliter dispositum, cui habere tres insit prius quam triangulo : non secundo modo, quia tunc ex particulari, sive indefinita, sequeretur universalis.

Item, ostendo quod illa, Triangulus, etc. non sit primo vera ; quia propositio primo vera est immediata ; ergo non est primo per se. Probo minorem : illa, Triangulus habet tres, etc. potest probari per definitionem trianguli tanquam per medium ; ergo cum habeat medium per quod potest probari, non est immediata.

Hic dicitur, quod illa, Triangulus, etc. est immediata. Sed distinguitur de propositione immediata : quaedam est immediata immediatione causae, et quaedam immediata immediatione subjecti. Tunc dicitur, quod illa est immediata immediatione subjecti, non causae.

Contra illud, haec, Triangulus habet tres,

demonstratur per definitionem trianguli, isto modo : Omnis figura rectilinea, cujus angulus extrinsecus est aequalis duobus angulis intrinsecis, habet tres ; triangulus est hujusmodi figura; ergo, etc. In ista demonstratione habere tres prius praedicatur de definitione trianguli, tanquam de subjecto, quam de triangulo, ergo hic, Triangulus habet tres, non est immediata immediatione subjecti, quia prius inest alteri subjecto, quam huic.

Ad quaestionem dicitur, quod haec est vera; Omnis triangulus habet tres primo ; et hujus ratio est; quia haec est conclusio in demonstratione ; sed conclusio in demonstratione est primo, et immediata immediatione subjecti, licet non immediatione causae ; ergo haec esse vera, Omnis triangulus habet tres, etc.

Intelligendum tamen est propter rationes, quod licet aliquid sit contentum sub aliquo, sicut suppositum sub communi absolute, verumtamen respectu alicujus praedicati tale suppositum extraneatur communi. V. g. licet Socrates sit per se suppositum hominis, tamen ut homo subjicitur respectu hujus praedicati, spectes, Socrates extraneatur homini ; ideo hic est fallacia Accidentis, Homo est species, Socrates est homo, ergo Socrates est Species ; similiter ex illa parte, licet Isosceles sit per se contentum sub triangulo, ut tamen triangulus comparatur ad hoc praedicatum, Habere tres, etc. primo ; sibi extraneatur Isosceles sub propria, et absoluta ratione ; et ideo non sequitur, Omnis triangulus habet tres primo, ergo Isosceles habet tres primo. Verumtamen, quia haec est universalis, Omnis triangulus, etc. et distribuit non immobiliter, ideo oportet descendere ad aliqua singularia ; et debet sic fieri descensus: Omnis triangulus habet tres primo, ergo Isosceles inquantum triangulus habet tres primo, et quaelibet singularis est vera sicut universalis.

Ad rationes. Ad primam jam dictum est. Sunt enim istae singulares respectu istius universalis, Iste triangulus inquantum

triangulus habet tres primo, et sic de aliis.

Ad secundam, sicut dicebatur, quod non est simile propter duo, quia ad hoc quod praedicatum insit individuo, sub ratione communis, duae conditiones requiruntur. Una quod illud praedicatum illi communi insit per se, et primo, et non per accidens. Alia quod illud praedicatum non repugnet subjecto, sicut est in illa, Isosceles inquantum triangulus habet tres primo, quia hoc praedicatum non repugnat Isosceli sub quacumque ratione; similiter hoc praedicatum inest triangulo per se primo, et non per accidens. Sed in illa, Socrates inquantum homo est species, est defectus in utraque conditione. Species enim repugnat Socrati sub quacumque ratione, similiter homini non inest per se, sed per accidens. Ideo licet haec sit vera; Iste triangulus inquantum triangulus, etc. non tamen haec est vera, Socrates inquantum homo est species.

Ad aliud contra hoc, dicitur, quod esse infinitae velocitatis, non repugnat motui particulari sub quacumque ratione, quia licet sub particulari repugnet, tamen sub ratione generali motus, sibi non repugnat. Et ad probationem cum dicitur, cui inest unum oppositorum etc. hoc est intelligendum sub eadem ratione, quia opposita debent referri ad idem, sed esse determinatae velocitatis sub ratione particulari, et esse indeterminatae velocitatis sub ratione generali motus, non accipitur sub eadem ratione ; ideo non opponuntur ad invicem, et ideo non sequitur, motus particularis est determinatae velocitatis, ergo sibi repugnat esse indeterminatae velocitatis. Tunc sic ex parte alia, licet Socrati sub ratione particulari repugnet esse Species, tamen sub ratione generali hominis sibi non repugnat.

Ad hoc dictum est supra, quod sub quacumque ratione sibi repugnat esse Species sub ratione propria, certum est. Similiter sub ratione hominis : quia homini non inest Species nisi per accidens, et etiam ut sic Socrates extraneatur.

Vel aliter potest dici ad illam rationem de motu, quod quilibet motus particularis potest considerari in se, ut est quid continuum, et successivum. Et sic non repugnat sibi velocitari sive tardari usque ad infinitum.Secundo modo potest considerari per comparationem ad determinatum movens,et mobile; et isto modo sibi repugnat velocitari: quia non velocitatur nisi secundum virtutem, et habitudinem moventis, et mobilis.

Unde est dicendum, quod non repugnat motui particulari velocitari in infinitum sub ratione communis. Et sic particulari motui inest esse determinatae velocitatis, et indeterminatae velocitatis per habitudinem ad diversa, ut prius dictum est.

Ad aliam rationem dicendum est, quod licet Isosceli, inquantum triangulus, insit hoc praedicatum Habere tres primo, non sequitur quod non insit triangulo. Et ad probationem cum dicitur, quod impossibile est idem inesse duobus primo, verum est sub propria ratione. Verumtamen possibile est idem inesse duobus primo, dummodo uni sub ratione alterius. Unde respectu primitatis non sunt duo, quia ubi unum est propter alterum, ibi tantum unum. Ad aliud sicut dicebatur.

Ad rationem contra hoc, dicendum, quod Isosceles, et Isopleuros, ut suscipiunt hoc praedicatum Habere tres primo, quodammodo sunt unum, et quodammodo duo : unum respectu primitatis, quia hoc praedicatum sub hac determinatione primo suscipiunt, ut conveniunt in una ratione trianguli; et quodammodo sunt duo, quia diversa subjecta diversarum propositionum.

Contra hoc, quod tu dicis; si haec esset vera, Isosceles, inquantum triangulus, habet tres primo, tunc demonstratio universalis non esset potior, quam esset particularis ; quia per responsionem eadem passio primo inest universali, et particulari, sive singulari.

Hic dicitur, quod non obstante hoc, demonstratio universalis est potior, quia licet eadem passio insit universali, et singulari, tamen diversa ratione ; quia universali inest absolute, sed singulari inest sub ratione sui communis ; et ideo universalis potior est quam particularis.

Sustinendo aliam partem dicitur, quod haec est falsa ; Omnis triangulus, etc. quia sua contradictoria est vera, et etiam sua contraria.

Item, si omnis triangulus haberet tres primo, tunc habere tres primo inesset cuilibet singulari primo, quia hoc significat haec propositio. Sed si habere tres insit huic triangulo primo, ergo non illi primo, quia quod per superabundantiam dicitur, uni soli convenit: ponere ergo quod haec sit vera, Omnis triangulus, etc. est ponere impossibilia.

Ad primam rationem, sicut dicebatur, quod haec est immediata, et primo vera, Omnis triangulus, etc. sed ex hoc non sequitur, quod omnis triangulus habet tres primo ; illa enim immediatio, sive primitas in illa propositione, non est propter hoc quod praedicatum primo inest subjecto sub isto modo : sed ex hoc quod praedicatum primo, et immediate subjecto absolute concepto inest: unde haec est vera, Triangulus habet tres primo.

Ad primum contra hoc, cum quaeritur, Omnis triangulus, etc. aut ergo primo, aut non. Dicitur quod non primo, quia alicui alteri inest hoc praedicatum primo habere tres, triangulo enim non disposito : si ergo universali inest haec passio habere tres primo, et cum infers, ergo per illam, triangulus, etc. potest probari illa, Omnis triangulus, etc. dicendum, quod non sequitur.

Ad aliud sicut dicebatur, quod haec, Triangulus habet tres, est immediata immediatione subjecti, sed non immediatione causae, sicut dicebatur.

Ad rationem contra hoc dicitur, quod duplex est subjectum, quoddam est subjectum respectu accidentis, et quoddam subjectum propositionis, unde illa ratio contra hanc responsionem, probat quod habere tres inest alicui subjecto propositionis,

ut definitioni trianguli prius quam triangulo,et hoc est concedendum. Verum tamen, nulli subjecto accidentis inest habere tres prius quam triangulo, et habere non inest definitioni trianguli tanquam subjecto accidentis, sed tanquam commune per quod probatur habere tres de triangulo.

Contra ; quod haec sit falsa, Triangulus habet tres primo, probo ; quia propositio indefinita est falsa, cujus quaelibet singularis est falsa; sed illa est falsa ; Iste triangulus habet tres, etc. et sic de aliis. Si dicas, quod istae singulares sunt verae ; tunc haec universalis erit vera, Omnis triangulus habet tres primo, quod est negatum ; cum ergo omnes singulares sint falsae, haec indefinita erit falsa.

Hic dicitur, quod haec non est indefinita, Triangulus habet tres primo, sed est singularis, sicut illa, Homo est species, quia habet triangulus suppositionem simplicem, et ut sic extraneatur cuilibet supposito, et ideo licet singulares sint falsae, non tamen oportet universalem esse falsam.

Contra ; habere tres est praedicatum reale, ergo non restringit triangulum, ut stet pro intentione, ita quod non pro supposito.

Item, haec potest esse conclusio in demonstratione, ergo praedicatum attribuitur subjecto per comparationem ad suppositum.

Item,praedicatum distans est,ergo non restringit subjectum ad exceptionem aliquam.

Ad primum istorum dicitur, quod hoc praedicatum, habere tres, est praedicatum reale : verumtamen hoc praedicatum, habere tres, dispositum hac conditione primo, est intentionale, quia per se, et primo, sunt intentiones secundae, sicut Species.

Ad aliud, quod triangulus habet tres, etc potest esse conclusio in demonstratione ; et ideo praedicatum attribuitur subjecto per comparationem ad suppositum. Sed ista, Triangulus habet tres primo, non est conclusio in aliqua demonstratione,quia haec est singularis, et de singularibus, inquantum hujusmodi, non est scientia per Aristotelem.

Ad aliud dicitur, quod illud quod est distans, contrahere potest ad exceptionem subjectum, non sub ea ratione qua est distans, quia distantia non est causa restrictionis, sed causa restrictionis ad intentionem est, quod praedicatum est intentionale, et ideo sub ratione generali intentionis potest restringere subjectum, ut accipiatur pro intentione ; et eadem ratione subjectum intentionale restringit praedicatum ad intentionem, ut si dicatur, Species est homo, quia aliter in conversione esset variatio suppositionis sic conversa, Homo est species ; ergo species est homo, etc.