QUAESTIO XXXV

An passio inhaerens supposito alicujus communis habentis unicum suppositum, insit illi supposito primo, ut, An passio Lunae primo insit huic Lunae

Vide Auctores cit. quaest, sequenti.

Quod sic videtur.Quando aliqua duo aliquam rem significant, et sunt ejusdem ambitus quoad supposita, quidquid inest uni per se, et primo, inerit per se, et primo alteri: sed Luna et haec Luna idem significant, et ejusdem ambitus sunt, quia neutrum alterum excedit: ergo si aliqua passio insit Lunae primo, inest primo huic Lunae.

Hic dicitur, quod licet Luna et haec Luna, significent eamdem rem, et sint ejusdem ambitus, non tamen sequitur quod si uni insit passio, quod alii insit passio.

Ad hoc enim quod aliqua passio insit subjecto primo, oportet quod subjectum sit universale, et ita passio primo inest Lunae, non tamen primo inest huic Lunae.

Contra ; universalitas et particularitas non se habent in ratione susceptivi, nec in ratione partis susceptivi respectu passionis ; non enim hoc totum aggregatum, Luna universalis suscipit passionem,sed Luna tantum, ergo universalitas non confert ad perseitatem , nec particularitas impedit.

Item, in synonimis quaecumque passio inest uni primo, et alteri primo : eadem enim passio, quae inest lapidi primo, inest petrae : et tamen ista differunt per diversas rationes ; ergo diversae rationes non impediunt quin si aliqua passio insit Lunae quin insit huic Lunae, cum sint ejusdem ambitus, sicut lapis, et petra.

Item sequitur : Luna, ergo haec Luna, et e contra ; quia oppositum consequentis non stat cum antecedente : ergo passio primo inhaerens uni inest alteri primo.

Ad oppositum est Aristoteles dicens,quod iste error est quando commune non habet nisi unum suppositum, et creditur quod passio universalis et primo inhaerens universali, primo insit illi supposito.

Ad quaestionem dicitur, quod passio primo inhaerens communi habenti unicum suppositum, non inhaeret illi supposito primo. Hujus ratio est, quia passio consequitur subjectum primo, secundum quod subjectum aptum natum est praedicari de pluribus : sed haec Luna, non est apta nata praedicari de pluribus. Luna tamen licet non habeat nisi unicum suppositum actu, nec possit habere nisi unicum (impeditur enim ex ordine universi, quia melius per unum est facere quam per duo, si possit fieri per unum aeque bene) verumtamen Luna apta est praedicari, et plurificari in multa supposita : ideo passio primo inest Lunae, quae tamen primo non inest huic Lunae.

Intelligendum tamen est, quod ad hoc quod passio consequatur subjectum primo, requiritur quod subjectum habeat rationem causae respectu passionis, tamen non qualitercumque ; subjectum enim potest esse causa respectu accidentis tripliciter. Uno modo subjectum potest esse causa superflua, sicut Isosceles respectu habere tres. Isosceles enim ipsi subjecto respectu habere tres superaddit differentiam, quae differentia superfluit in producendo tres.

Alio modo subjectum habet rationem causae diminutae respectu accidentis, sicut figura respectu habere tres, quia non sequitur, Haec est figura, ergo habet tres. Tertio modo subjectum habet rationem causae praecisae respectu accidentis, sicut triangulus respectu habere tres. Triangulus enim addit illud quod est diminutum in figura, et praecidit illud superfluum quod est in Isoscele respectu hujus passionis Habere tres, et ideo habet rationem causae convertibilis, sive adaequatae, et ideo habere tres primo consequitur triangulum, et hoc est quod Aristoteles dicit, definiendo passionem universalem, sic dicendo ; quod Cum per se, et de omni secundum quod ipsum est, haec conditio, secundum quod ipsum est, reperitur in passione respectu subjecti, quando subjectum est in ratione causae respectu passionis, secundum quod ipsum est, est secundum causam praecisam, et adaequatam.

Aliud intelligendum est, quod tripliciter contingit errare in assignando passionem universalem, qui tres modi possunt patere sic artificialiter ; quia commune cujus est passio,aut habet tantum unum suppositum, aut multa ; si tantum unum, et assignatur illa passio primo inesse illi uni supposito, tunc est primus error. Si commune habeat plura supposita ; aut ergo ipsum est innominatum propter ambiguitatem sui, aut nominatum propter suam certitudinem : si sit innominatum, et conceditur passio illius innominati primo inesse suis inferioribus, sic est secundus error : ut si credatur haec passio, commutabiliter proportionari, primo lineis, et numeris inesse propter hoc quod commune istorum, cujus est haec passio, est innominatum propter suam ambiguitatem, sic est secundus error. Si autem commune habens multa supposita sit nominatum, tunc est distinguendum ulterius, quia aut est differentia certa ejus ad suppositum, et sic non est aliqua causa erroris ; tunc enim possumus scire quod passio,quae inest communi primo, non inest supposito primo, nec e contra. Si vero differentia non sit certa, tunc est tertius error, ex hoc quod creditur quod passio, quae inest primo inferiori, primo insit superiori, vel e contra.

Ad primam rationem dicendum, quod licet Luna, et haec Luna sint aequalis ambitus, non tamen oportet passionem inhaerentem primo Lunae, inesse primo huic Lunae, quia licet sint aequalis ambitus materialiter, non tamen sunt aequalis ambitus formaliter ; quia formae Lunae non repugnat multiplicari per multa supposita, sive non repugnat Lunae secundum suam formam. Sed huic Lunae repugnat ex sua forma,materialiter tamen sunt ejusdem ambitus, sed hoc est propter impedimentum ordinis universi. Ordo enim universi intendit quod melius est, et melius est facere per unum, quam per duo, si possit fieri per unum, et ideo propter ordinem universi est tantum una Luna.

Contra istud : Intelligentia non est apta nata multiplicari per multa supposita, quia Intelligentia est forma immaterialis totaliter, quia nec est materiam perficiens, nec est educta de potentia materiae ; ergo saltem in Intelligentiis non est error, si passio sit assignata supposito primo, quae primo convenit communi.

Hic oportet dicere, quod passio inhaerens Intelligentiae, si assignetur huic Intelligentiae, potest adhuc esse error ; quia passio consequitur subjectum secundum quod universale est, et haec Intelligentia non est universalis ; ideo huic Intelligentiae commune non inest primo. Et tunc oportet respondere ad rationes contra primam responsionem.

Ad primam dicitur, quod licet universalitas non sit pars conceptus ingrediens susceptivum passionis, et tamen illud sine quo passio non inest primo subjecto, et ideo potest conferri ad hoc quod passio insit Lunae, et tamen non primo huic Lunae. Ad aliud dicitur, quod diversae rationes concernendi universale, et singulare sunt magis intranea, et magis cohaerentia conceptui universali, et singulari quam diversae rationes in synonimis. Dixit enim Aristoteles quod si aliquod nomen imponatur ad significandum universale sub ratione propria, et singulare, similiter hoc erit aequivoce. Et ideo licet passio una possit primo inesse lapidi et petrae, non tamen una passio potest inesse primo universali, et singulari.

Ad aliud dicitur, quod sequitur materialiter ; Luna, ergo haec Luna, quia in re non est Luna, nec potest esse nisi ista : tamen non sequitur formaliter, quia Luna inquantum est ex forma sua non habet repugnantiam, ut in multis inveniatur, est enim apta nata praedicari de pluribus, ideo non sequitur formaliter.

Ad probationem dicitur, quod oppositum consequentis non stat cum antecedente, quantum est ex materia ; lamen quantum est ex forma, potest stare ; quia quantum est ex forma significationis, ista potest simul stare, Luna movetur, et haec Luna non movetur ,sicut ista,Homo currit, et Socrates non currit, ideo consequentia non est formalis, sed materialis, etc.