QUAESTIO XXV

An aliquod accidens per se praedicetur de subjecto

Vide auctores quaest. 15. hujus.

Quod non videtur ; subjectum comparatur ad accidens in ratione causae materialis ; sed causa materialis est illud quo res potest esse, et non esse.: (est enim in potentia contradictionis.) igitur sic subjectum comparatur ad passionem sub potentia ad ipsum, et suum oppositum ; non igitur passio necessario inest suo subjecto, et per consequens de subjecto non praedicatur per se ; quia quae per se insunt, de necessitate insunt.

Hic dicitur, quod subjectum comparatur ad passionem ratione duplicis causae (sicut dicit Thomas) ut in ratione causae materialis, et in ratione causae efficientis. Unde licet causa materialis, quantum est de se, sit in potentia contradictionis : non tamen sequitur passionem posse inesse, et non inesse subjecto.

Contra, per Aristotelem in 2. Physic. impossibile est causam materialem, et efficientem concurrere in eodem : et ratio est, quia impossibile est idem esse in potentia, et actu, respectu ejusdem ; si igitur subjectum respectu passionis habet rationem causae materialis, non habebit rationem causae efficientis.

Aliter dicitur ad rationem, quod subjectum respectu passionis habet rationem causae materialis, sed ex hoc non sequitur, quod possit esse sub passione, et non esse; quia materia pertinens ad Speciem, non est principium,quo res potest esse,et non esse, sed materia pertinens ad individuum tantum.

Contra, materia, quantum est de se, est in potentia passiva, nullum actum in sua essentia includens. Sed omnis determinatio est ratione alicujus actus, qui determinat ; igitur materia pertinens ad Speciem, quantum est de se, non potest esse sufficiens causa,quare passio necessario Speciei insit.

Aliter dicitur ad rationem, quod Species respectu passionis habet rationem causae materialis, et causae formalis, ratione causae materialis; Species recipit passionem ; ratione causae formalis, determinat passionem sibi inesse, ita quod suum oppositum non possit inesse : sed subjectum non habet rationem causae efficientis, non enim est intelligibile, quod homo efficiat risibile in eo, sed illud idem agens, quod causat hominem, causat risibile effective, posterius tamen secundum naturam.

Contra ; si subjectum habet rationem causae materialis respectu passionis; igitur habet potentiae passivae rationem, si habet rationem causae formalis, habet rationem potentiae activae, igitur in eodem simul essent potentia activa, et passiva respectu ejusdem, quod videtur esse inconveniens ; sicut poneretur in eodem causa materialis, et causa efficiens respectu ejusdem.

Ad principale; subjectum praecedit passionem. Verbi gratia: Intelligi potest homo non intelligendo passionem; igitur potest intelligi sub opposito passionis : sed quandocumque subjectum potest intelligi sub opposito praedicati, praedicatum non necessario inest subjecto, nec per consequens per se ; igitur passio non potest praedicari per se de subjecto, et multo fortius nullum aliud accidens.

Item, per Aristotelem, Substantia praecedit omne accidens definitione, et tempore, sed quod tempore praecedit alterum, non per se respicit ipsum ; substantia igitur universaliter praecedit omne accidens : igitur nullum accidens per se praedicatur de subjecto.

Hic dicitur, quod Aristoteles intelligit quod substantia separata praecedit omne accidens tempore, cujusmodi est prima causa,substantia tamen materialis non praecedit tempore accidentia.

Contra illud, Aristoteles declarat, quod substantia praecedit omne accidens tempore, ex hoc quod substantia separabilis est, sed manifestum est, quod prima causa non est separabilis ab accidentibus, nec inseparabilis, quia cum accidentibus non est nata uniri: ei illud dicitur separabile,quod est natum uniri: igitur de prima causa non potest Aristoteles intelligere.

Aliter dicitur, quod Aristoteles intelligit hanc propositionem, Substantia praecedit omne accidens, de accidente communi, et non de accidente proprio; accidens enim proprium simul est tempore cum subjecto cujus est proprium.Sed accidens commune est posterius, ut in pluribus.

Contra illud sic ; Aristoteles probat,quod substantia praecedit omne accidens, cognitione, tempore, et definitione,ex hoc quod accidens definitur per substantiam; sed manifestum est, quod accidens proprium definitur per substantiam; igitur substantia praecedit omne accidens proprium, et commune.

Dicitur, quod per illud medium Aristoteles non probat nisi, quod omne accidens praecedit definitione, et non tempore.

Contra illud, supponitur quod Aristoteles loquitur Logice, et univoce de substantia, et accidente.Si igitur substantia secundum definitionem praecedit accidens proprium, et etiam substantia praecedit accidens tempore, non aequivoce ; igitur eadem substantia non aequivoce, sed univoce praecedit omne accidens tempore, et definitione.

Hic dicitur, quod substantia quantum est de se praecedit omne accidens; quia substantia quantum ad suum existere, et esse temporale, non indiget accidente; accidens tamen ad suum existere indiget substantia: ideo accidens conjunctum est cum substantia : propterea indiget substantia. Breviter Aristoteles intelligit, quod substantia, quantum est de per se, praecedit accidens sic tempore, quod non indiget esse temporali accidentis, cum hoc tamen stat, quod substantia, et accidens simul sint tempore per accidens, ex hoc, quod accidens quantum ad esse temporale indiget existere substantiae.

Contra illud, haec ratio non concludit quod substantia praecedit accidens tempore, sed solum natura, ex hoc, quod subtantia non indiget accidente, sed e converso, et non plus sequitur quam quod substantia prior est accidente secundum naturam.

Item, quod substantia, et accidens simul sint tempore, ostenditur. Substantia est causa accidentis ; et causa, et effectus sunt simul tempore, et non sunt: igitur substantia est simul cum accidente, et non est.

Ad oppositum est Aristoteles dicens, Secundum modum esse quando subjectum cadit in eo quod quid est passionis, sicut numerus cadit in definitione paris,vel imparis. Sic igitur patet, quod substantia cadit in definitione passionis, et passio per se de subjecto praedicatur.

Ad quaestionem dicitur, quod aliquod accidens praedicatur per se de subjecto, et secundo modo, ratio est ; quia tunc est propositio per se secundo modo, quando praedicatum egreditur a principiis Speciei, secundum quod Species est, et non Individui secundum quod Individuum : sed sic risibile se habet respectu hominis, egreditur enim risibile a principiis hominis intrinsece, quae sunt intrinseca homini secundum quod homo est, et non inquantum ille homo, et ideo rationabiliter per se praedicatur de homine : et habere tres angulos de triangulo, et sic de aliis.

Ad rationem (contra hoc dicitur, sustinendo responsionem expositoris sicut dicebatur. Et ad rationem contra hoc dicitur, quod causa materialis, et efficiens non concurrunt in eodem, loquendo de efficiente per transmutationem,et hoc intelligit Aristoteles. Sed alio modo est causa efficiens per quamdam emanationem, et sic subjectum includit causam efficientem respectu passionis, quia passio emanat de subjecto ; et de tali causa efficiente per emanationem non intelligit Aristoteles, ibi, quia sic possibile est unum, et idem sub diversa ratione. Homo enim habet rationem causae materialis respectu risibilis, inquantum recipit, et subjicitur tali passioni, inquantum tamen illa passio a subjecto egreditur, sic habet subjectum, ut homo, rationem causae efficientis per emanationem. . Sustinendo secundam responsionem, potest dici ad rationem contra hoc, quod Species non necessitat sibi passionem inesse ratione causae materialis tantum, tamen ut materia Speciei determinatur per formam, sic potest necessitate passionem sibi inesse. Et coincidit cum tertia responsione. Ideo dico, sicut tertio dicebatur.

Ad rationem contra hoc dicitur,quod non est inconveniens aliquid in se includere potentiam activam, et passivam (loquendo de potentia activa formae) imo hoc est necessarium : sicut enim cuilibet materiae correspondet forma ipsam perficiens, ita cuilibet potentiae passivae correspondet potentia activa, et in eodem in quo est materia et forma. Sequitur enim si forma perficit materiam ; igitur perficere potest: sed materia perficitur ; igitur perfici potest.Loquendo tamen de potentia activa efficientis, et de potentia passiva materiae,sic non concurrunt in eodem respectu ejusdem.

Ad aliud per interemptionem hujusconsequentiae,subjectum potest intelligi non intelligendo passionem : igitur potest intelligi sub opposito passionis ; cujus ratio est,quia homo per se est causa risibilitatis: si igitur intelligatur hominem esse hominem, et non tamen ipsum esse non risibilem ; ex hoc, quod intelligitur ipsum non esse risibilem, ex consequenti intelligitur ipsum non esse hominem, quia propria passio, et efficiens concomitantur se secundum esse, et non esse ; et ita ex consequenti intelligitur hominem esse hominem, et non esse hominem, quod est impossibile. Similiter hoc patet per Porphyrium: dicit enim quod est differentia inter accidens proprium, et accidens consequens individuum, in hoc, quod accidens proprium sic se habet ad subjectum, quod subjectum non potest intelligi sub opposito illius, licet subjectum possit intelligi non intelligendo illud. Sed de accidente communi, aliter est ; subjectum enim potest intelligi non intelligendo accidens commune, etiam potest intelligi sub opposito accidentis communis. Possum enim intelligere Aethiopem nitentem candore, sine incompossibilitate intellectuum, sed non possum intelligere, hominem esse non risibilem, sine incompossibilitate. Voco enim accidens commune quod consequitur subjectum ratione conditionum materialium, et non ratione formae Speciei.

Ad aliud sicut dicebatur.

Ad primum contra hoc; quod ex hoc quod substantia quoad esse suum temporale non indiget esse temporali accidentis,sequitur quod non solum praecedit, quantum est de se, accidens natura, sed etiam quod sit prius tempore. Quod vero sint simul, hoc est per accidens ; ut ratione indigentiae accidentis.

Ad aliud dicitur, quod substantia inquantum est causa accidentis, et accepta sub ratione causae, sic simul temporaliter est cum accidente. Substantia tamen quae est causa, non considerata sub ratione causae, quantum est de se potest esse sine accidente, ita quod accidente non indiget, quod tamen sint simul, hoc est per accidens.

Aliter potest dici ad rationem, quod substantia praecedit omne accidens in aliquo tempore ; loquendo de Substantia quae est Genus; quia alia est substantia, quae sine accidente potest esse : sicut patet de substantiis separatis.Et ideo substantiae secundum Genus non repugnat, quod praecedat quodlibet accidens tempore, quia quod repugnat Generi, repugnat Speciei, sive non potest inesse Speciei. Si enim habere alas repugnat animali, non potest inesse avi: ideo sequitur, quod substantiae secundum Genus non repugnat praecedere quodlibet accidens tempore. Et hoc intelligit Aristoteles, quod tamen alia substantia simul tempore sit cum accidente, hoc non est ratione substantiae, unde substantia est; sed hoc est ratione alicujus alterius.

Et per hoc patet ad rationem quamdam positam contra responsionem priorem,quod substantia secundum Genus separabilis est, sic scilicet quod substantiae secundum Genus non repugnat separari. Unde non oportet, quod separabile accipiatur pro eo quod actu unitur, sed extensive potest accipi, etc.