QUAESTIO Xl

An demonstratio sit ex primis veris, etc.

Aristoteles hic text. 9.el cap.6.hujus, text. 15. 16. et 17. et primo Top. cap. 1. Averroes et alii interp. ibid. D. Thom. opusc. 48. tract. de Syllogis. demonstrat. cap. 3. et hic sect. 4. cum suis ibid. C ajet. Solo, Masio, Sanches etc. Ruvius q. 1 . in cap. secundum primi Post. et q. 1. in cap. i. ejusdem. Conimbr. in cap. secundum primi Post. q. 2 art. 3. Complui, disp. 18.q. 1. Aversa q. 28. Log. sect. 5. et communiter Recentiores in hunc locum.

Quod non videtur. De non ente potest esse scientia demonstrativa: et tamen non ens non est verum, sed potius falsum; ergo non oportet quod scientia demonstrativa sit ex veris.

Dicitur hic,quod de non ente simpliciter, quod nullo modo est ens, non potest esse scientia demonstrativa.

Contra, de vacuo, et infinito aliquo modo est scientia, et tamen ista simpliciter sunt non entia.

Item, de non ente potest sciri, quod opponitur enti ; quia non ens necessario opponitur enti ; ergo de non ente potest esse scientia demonstrativa.

Hic dicitur, quod de non ente secundum quod est negatio entis quocumque modo non potest sciri, quod ipsum opponitur enti, quia non est possibile tale non ens esse, quia quodlibet non ens, quantumcumque sit non ens, est ens apud animam, et ut sic de non ente potest esse scientia demonstrativa, et sciri quod opponitur enti.

Contra,quaero de non ente apud animam quae est negatio universaliter entis apud animam, aut opponitur enti apud animam, aut non: si non ; ergo ens apud animam, et non ens apud animam non opponuntur, quod falsum est ; si sic, ergo contingit scire : ergo de non ente apud animam contingit scire ipsum opponi enti, tamen non ens apud animam simpliciter est non ens : ergo de simpliciter non ente potest esse scientia,

Ad principale, demonstratio ad impossibile non est ex veris, quia una praemissarum est falsa: ergo non omnis demonstratio, etc. Dicitur hic, quod demonstratio ad impossibile est ex veris,non simpliciter, sed ex veris respectu concedentis propositionem falsam esse veram ; quod accipitur loco hypothesis.

Contra, si demonstratio ad impossibile sit absolute ex una propositione falsa, tunc habeo, quod demonstratio secundum se et absolute non semper est ex veris. Sed definitio debet competere definito pro quolibet ejus: ergo haec definitio non bene datur, cum alicui demonstrationi non competat.

Aliter dicitur, quod demonstratio ad impossibile quoad aliquem processum est ex veris, quia in tali demonstratione est triplex processus. Unus ducens ad impossibile ex hypothesi, et una assumpta. Alius est ab interemptione conclusionis impossibilis ad interemptionem hypothesis. Tertius est ab interemptione hypothesis, ad ostendendum principale propositum esse verum. Licet ergo demonstratio ad impossibile non demonstret, quoad primum processum et secundum, tamen quoad tertium processum demonstrat,per hoc principium, De quolibet dicitur affirmatio, vel negatio, sequitur enim, si de quolibet est affirmatio, vel negatio vera, et hypothesis non est vera, ergo ejus contradictoria est vera.

Contra, demonstratio est ex notioribus ; sed affirmatio notior est negatione, si ergo demonstretur veritas affirmativae ex falsitate negativae, vel ex interemptione hypothesis, tunc ostenditur magis notum,per minus notum et per consequens non est demonstratio.

Ad principale,quod demonstratio non est ex primis veris, videtur; quia quod dicitur per superabundantiam, uni soli convenit ; sed,primum, dicitur per superabundantiam: ergo si demonstratio sit ex primis, convenit tantum uni soli: ergo non est nisi una demonstratio, et per consequens nisi una scientia.

Item, posita hac particula, superfluum est ponere alia sequentia: quia si demonstratio esset ex primis, superfluum esset ponere hanc particulam, immediatis, quia omnia prima sunt immediata, et e contra. Item, posita hac, superfluit ponere hanc, ex prioribus, et notioribus, quia sequitur, demonstratio est ex primis ; ergo ex prioribus et notioribus.

Item, si demonstratio sit ex immediatis, sive ex primis, tunc nulla esset demonstratio ex mediatis ; consequens est falsum, ergo et antecedens. Quia dicit Aristoteles 1. Topic. cap, 1. quod demonstratio est ex immediatis, et ex his quae sunt ex mediatis principiis, et hujusmodi sunt immediata principia. Consequentia patet. Cui inest effective unum oppositorum, ab eodem negatur reliquum : mediatum et immediatum sunt opposita.

Item, si demonstratio fit ex immediatis, sive ex primis, tunc nulla demonstratio esset ab effectu ad causam, quia tunc demonstratio est a posterioribus : consequens falsum est secundum Aristotelem 2. hujus: ergo et antecedens.

Ad oppositum est Aristoteles.

Ad quaestionem dicitur, quod demonstratio est ex primis, etc. cujus ratio est ; quia Demonstratio est syllogismus faciens scire. Haec est definitio finalis demonstrationis, et scire est per causam cognoscere: ergo, etc. Unde haec est prima conclusio hujus libri, sicut dicit Linconiensis, et probatur per definitionem finalem demonstrationis.

Intelligendum tamen est secundum Linconiensem, quod demonstrativa scientia potest accipi, vel secundum quod est eadem cum demonstratione, et isto modo ista praepositio ex debet denotare circumstantiam causae materialis, et tunc est sensus, quod demonstratio est ex primis, tanquam ex causa materiali, quia principia sunt causae materiales demonstrationis. Alio modo scientia demonstrativa potest accipi pro habitu acquisito per demonstrationem, et sic scientia demonstrativa solum est conclusionis in demonstratione. Isto modo haec praepositio, ex, dicit circumstantiam causae efficientis, sive originantis, quia scientia demonstrativa, quae est habitus conclusionis, est ex principiis veris, tanquam ex causa efficiente, vel originante, quia principia sunt origo scientiae conclusionis. Hanc definitionem Aristoteles sic ostendit ; primo declarat hanc particulam ex veris, isto modo, Quod scitur in demonstratione est verum, sed verum non scitur nisi ex veris. Licet enim verum possit syllogizari ex falsis, non tamen sciri ex falsis, quia falsum non est, vera igitur demonstratio est ex veris. Item, demonstratio est ex primis, quia ex principiis quae sunt eadem. Item, demonstratio est ex immediatis, quia si demonstratio esset ex mediatis, aut tunc esset processus in infinitum, aut esset status ad immediata: non est processus in infinitum, quia tunc nihil sciretur ; si est status ad immediata, habetur propositum. Item, demonstratio est ex prioribus et notioribus, quia intellectus noster in syllogizando procedit a magis ad minus notum, quia minus notum : vel aequaliter non faciunt scientiam de ignoto. Item, demonstratio est ex causis, quia demonstratio facit scire,et scire est per causam cognoscere; ergo demonstratio est ex causis.

Sciendum tamen est quod Aristoteles 2. Post. text. 5. non ponit hanc particulam, ex propriis, quia hoc innuitur per hanc particulam, ex causis. Causa enim est propria respectu illius, cujus est causa.

Si arguatur, quod quaedam sunt causae mediatae, et quaedam immediatae, et quaedam particulares, et quaedam communes, ergo non omnis causa est propria respectu effectus.

Dicendum est, quod sive sit causa mediata, sive causa immediata, dummodo sit in eodem genere, sufficienter est propria respectu effectus, sed in diverso genere non, quia non contingit demonstrare descendentem a genere in genus, ut dicitur in octava conclusione, sive quaestione hujus: similiter causa ut communis est, non est causa effectus particularis, sed oportet antequam causet, quod ad hunc effectum determinetur, et ideo dicit Aristoteles hic inferius quod demonstratio non est ex communibus, sed ad determinatum genus appropriatur ; et hoc principium, Si ab aequalibus aequalia demas,eaquae relinquuntur, erunt aequalia, non est principium ad demonstrandum effectum in Geometria, nisi determinetur ad genus subjectum Geometriae, isto modo ; ut si ab aequalibus ligneis aequalia demas, illa quae relinquuntur, etc.

Ad primam rationem sic dicitur, sicut dicebatur ad rationem contra hoc, quod de vacuo, et infinito, non est scientia demonstrativa, probans aliquam passionem positivam de illis, sed solum ad probandum passionem negativam, ut puta vacuum non esse, etc. et sic demonstratio non potest esse de non ente ; quia in tali demonstratione oportet praesupponere quia est, sed de ista demonstratione non intendit Philosophus. Vel aliter potest dici, quod de vacuo, et infinito non est scientia demonstrativa, quia non determinat de illis, nisi quatenus illa removeat a sua consideratione.

Ad rationem in oppositum de non ente dicitur, sicut dictum est. Ad rationem contra hoc dicitur, quod ens apud animam est aequivocum, et ideo non ens non negat quodlibet. Ideo posset stare quod non ens apud animam, opponeretur enti apud animam, accipiendo ens,et non ens, pro eodem significato, et simul cum hoc potest stare, quod non ens apud animam, est aliquod ens apud animam, sicut non ens apud animam entitate speciei, potest esse ens apud animam entitate generis, quia ens apud animam, quod est Genus, non est ens Species. Sed impossibile est, quod non ens apud animam neget ens apud animam pro quolibet ente univoce.

Ad aliud dicitur, quod demonstratio ad impossibile est ex veris, quoad tertium processum.

Ad rationem contra hoc dicitur, quod illa demonstratio quoad tertium processum, qui est ex falsitate hypothesis negativae ad veritatem affirmativae, est ex notioribus sub aliquo intellectu. Falsitas enim negativae dupliciter potest considerari. Uno modo in se, et ita falsitas aliqua est ignotior, quam veritas affirmativae. Alio modo potest considerari secundum quod ista falsitas concluditur ex interemptione impossibilis, ad quod deducitur, et sic falsitas hypothesis notior est, quam.veritas oppositi, et isto modo illa demonstratio est ex notioribus.

Ad aliud dicitur, quod posita hac particula primis, non superfluit ponere immediatis, quia forte non omnia principia sunt immediata. Haec enim est per se prima, Homo est animal, et tamen medium habet per quod potest demonstrari. Similiter posito, quod sint eadem, tamen ex diversa proprietate accipitur : ideo non est superfluitas, nec diminutio.

Ad aliud dicitur, quod non superfluit haec particula ex prioribus. Principia enim in se dicuntur prima, et absolute, sed priora dicuntur per comparationem ad conclusiones, quae sunt posteriores, et ideo posito uno, non superfluit alterum; similiter primum non est relativum, nisi per accidens, non enim refertur primum ad secundum, nisi quia refertur secundum ad primum. Posito enim quod nihil esset ens in rerum natura, praeter illud,quod est ens primum, adhuc illud esset primum, et tamen non relatum ad secundum, nisi per accidens, sicut scibile ad scientiam.

Ad aliud dicitur, quod non superfluit dicere ex causis, quia causa ex hoc quod est causa, et ad hoc quod sit concludens, oportet quod sit propria, sed non oportet principium esse proprium. Similiter ex alia ratione dicitur principium et causa, et ideo non superfluit.

Ad aliud cum dicitur, quod dicitur per superabundantiam, etc. dicitur quod Aristoteles non intelligit quod demonstratio sit ex primis simpliciter, et extra genus, quia sic non esset, nisi tantum una demonstratio, vel saltem non esset nisi una scientia. Sed Aristoteles intelligit, quod demonstratio est ex primis in genere, et quia in diverso genere sciti, diversa sunt principia. Alia enim sunt principia in Arithmetica, et alia in Geometria, ideo demonstratio est diversa, et multiplicata, sicut diversae scientiae.

Ad aliud cum dicitur, quod si demonstratio sit ex immediatis, nulla esset ex mediatis. Dicitur quod non sequitur.

Ad probationem dicitur quod Aristoteles intelligit, quod demonstratio est ex immediatis finaliter, ut resolvendo omnes demonstrationes ad principia prima ; sed ex hoc non sequitur, quod nulla est demonstratio ex mediatis. Potest enim aliqua demonstratio esse ex mediatis , dummodo finaliter sit ex immediatis; sed tantum sequitur, quod nulla demonstratio finaliter est ex immediatis.

Ad ultimum concedo, quod nulla demonstratio quae est ab effectu ad causam,

est demonstratio simpliciter, talis enim demonstratio est quia, et non simpliciter, secundum Aristotelem. Hic autem definit demonstrationes simpliciter, etc.