QUAESTIO XIII

An principia sint magis nota quam conclusiones

Aristot. hic cap. 2. text. 5. Alber.Mag. tract. 2. cap. 6. Ferrar. 1. contra Gentes cap. 13. Joan. de Magist. hic quaest. 4. dub. 1 . Conimbr. hic quaest. 2 art. 5. Complut. ubi supr. quaest, praeced. Aversa ubi supra sect. 8. Item vide auctores cit. quaest. 11.

Quod non videtur, quia si sic, ergo principium maxime primum, esset maxime notum, cujusmodi est hoc : Nihil contingit simul esse,el non esse; consequens est falsum. Probo falsitatem consequentis, si principium primum esset notissimum in veritate, ejus oppositum esset notissimum in falsitate : sed quod hoc sit falsum, probo, quia in Syllogismo ex oppositis, supponit pro hypothesi oppositum primi principii, quia

supponuntur contradictoria, et ex ista hypothesi deducitur ad negationem ejusdem de se, tanquam ad notius falsum, vel magis inconveniens ; ergo negatio ejusdem,de se est notior in falsitate, quam oppositum primi principii, etc.

Hic dicitur, quod in Syllogismo ex oppositis, non supponitur oppositum primi principii pro hypothesi, quia non supponuntur contradictoria, sed tantum alia pars contradictionis supponitur pro hypothesi. Contra istud, aliqua pars contradictionis, similiter unaquaeque pars contradictionis divisim sumpta in aliqua materia est consequens ; sed conclusio in Syllogismo ex opposito est impossibilis, sed ex consequenti accepto pro hypothesi non sequitur impossibile : igitur principia non sunt magis nota, quam conclusiones.

Aliter dicitur, quod in Syllogismo ex oppositis supponit oppositum primi principii pro hypothesi, quia in aliqua materia speciali, minus nota sunt in falsitate, universaliter tamen magis est notum oppositum primi principii in falsitate, quam negatio ejusdem de se.

Contra, Aristoteles dicit in primo hujus, quod Principia non solum nola sunt nobis, sed naturae ; ergo opposita principiorum notissima sunt in falsitate non solum naturae, sed nobis.

Item, negatio ejusdem de se, non ponit opposita in actu, sed potentia : sed oppositum primi principii, ponit ea in actu ; ergo notior est impossibilitas, quando accipitur oppositum primi principii, quam negatio ejusdem de se.

Item, principia non sunt scita, ergo non sunt magis scita quam conclusiones. Antecedens patet, quia si principia essent scita, esset processus, etc. ergo non esset principium primum.

Item, quod est notum per causam, est magis notum quam illud quod non est notum per causam. Verbi gratia, conclusio in demonstratione universali est magis nota, quam conclusio in demonstratione particulari, quia in demonstratione universali cognoscitur per causam,in particulari non, secundum Aristotelem. Sed conclusiones demonstrationis, sunt notae per causam, principia non per causam; ergo principia non sunt notiora, quam conclusiones.

Item, principium, et conclusio non sunt comparabilia secundum cognitionem; ergo principium non est magis notum, quam conclusio. Consequentia patet, quia comparatio solum est in univocis, secundum Aristotelem 7.Phys. sed principium et conclusio, quoad cognitionem, non sunt univoca, quia cognitio conclusionis est per causam, sed cognitio principii non est per causam : ergo aequivoca est cognitio.

Item, si principium esset magis notum quam conclusio, et per consequens conclusio minus nota, tunc conclusio aliquid haberet de noto, et aliquid de opposito, ut de ignorantia simul.Patet in simili; quia quod est pallidum, est minus album quam album, ideo habet aliquid de albedine,et aliquid de nigredine; ergo conclusio erit in parte nota, et in parte ignota, quia minus nota quam principium,et ulterius sequitur, quod conclusio non sit simpliciter scita.

Item, si conclusio sit minus nota quam principium, tunc sequeretur quod nobilius ordinaretur ad minus nobile, tanquam ad finem ; consequens est falsum, ergo et antecedens.Probo consequentiam,quia si conclusio sit minus nota quam principium, ignotior est, et incertior quam principium: sed principium ordinatur ad conclusionem, ergo majus nobile ad minus nobile. Item, conclusio in demonstratione est necessaria, sed veritate nihil est verius, erga nihil potest esse notius in veritate, quam conclusio in demonstratione, non igitur principia sunt magis nota.

Ad oppositum est Aristoteles dicens Principia esse magis nota quam conclusiones.

Ad quaestionem dicitur, quod sic est: quia Unumquodque propter, etc. Conclusiones sunt notae propter principia: ergo principia sunt magis nota.

Item hoc probat Aristoteles per unam rationem ; quia si principia essent minus nota, vel aequaliter nota cum conclusionibus, tunc ignotum esset magis, vel aequaliter notum cum eo, quod est notum. Consequentia patet sic, habita cognitione principiorum, adhuc in isto priori naturae, conclusio est ignota, et principia sunt nota. Si ergo dicas, quod conclusiones sunt magis notae, vel aequaliter cum principiis, tunc ignotum est magis notum,quam illud quod est notum, vel saltem erit aequaliter notum cum eo, quod est notum, hoc est inconveniens, ergo oportet dicere, quod principia sunt magis nota, quam conclusiones.

Item, hoc potest prdbari alia ratione,quod conclusio non sit magis nota, quam principium ; quia nihil agit ultra suam virtutem. Hoc patet,quia virtus est ultimum potentiae, et nihil agit ultra ultimum potentiae. Sed principia per suam virtutem sunt causae conclusionis : ergo majorem cognitionem non possunt facere in conclusione, quam ipsa habet de se, nec tantam cognitionem faciunt de conclusione, quantam habet de se. Probo, quia de ratione causae est, quod quidquid reperitur in effectu et causa, excellentius reperiatur in causa.

Ad primam rationem, dicitur, sicut dicebatur ultimo, quod aliquibus latent ea, quae sunt opposita esse opposita, quibus tamen non latet negatio ejusdem de se.

Intelligendum tamen circa istud, quod respondens nunquam concederet opposita sub ratione oppositorum, esse simul vera, hoc enim est sibi notissimum in falsitate, ea tamen quae sunt opposita,aliquando concedit esse vera, non conferens unum ad alterum, sicut contingit in disputatione,quod respondens concedit unum oppositorum, et postea per latentes interrogationes, vel per alias cautelas factas ab opponente, concedit alterum oppositorum, non conferens secundum ad primum, et postea opposita concessa, recolligit ad invicem, et concludendo ex his negationem ejusdem de se, non ducendo ad aliquod notius falsum, sed ut manifestet ea quae conceduntur a respondente esse opposita.

Ad formam, dicitur, quod oppositum primi principii est notissimum in falsitate, quod est, opposita simul esse vera, quia illud conceditur esse notum in falsitate, tam ab opponente, quam a respondente,propter quod respondens non ponit pro hypothesi, concederet tamen illa contradictorie, non conferens unum ad aliud,sed nunquam concederet contradictoria sub forma contradictoriorum esse vera.

Ad primam rationem contra hoc,dicitur, quod illa verum concludit, prima enim principia sunt nobis notissima in veritate cognitis terminis, et etiam eorum opposita sunt notissima in falsitate, ideo oppositum primi principii sub propria forma a nullo conceditur, si illa scit quod sunt opposita, et ad invicem conferantur, et actualiter considerantur,tamen ea quae sunt opposita, possunt aliquem latere in aliqua materia : sed cognitis terminis magis notum est opposita esse simul vera in falsitate,quam negatio ejusdem de se.

Ad aliud dicitur, quod negatio ejusdem de se, non includit contradictoria, nisi in potentia, si aliqua includit, et opposita sub oppositorum forma actu includuntur, ideo sequitur quod negatio ejusdem de se, non est notior in falsitate, quam sint opposita simul esse vera, aut ea quae sunt opposita actualiter, conferendo unum oppositorum alteri. Sed causa quare homo decipitur in concedendo opposita, est propter hoc quod non confert unum ad aliud.

Aliter ad principale, dicitur quod in Syllogismo ex oppositis non concluditur de se ducendo ad aliquod manifestius falsum, sed ad multitudinem inconvenientium, ideo cum hoc bene stat quod oppositum primi principii sit notissimum in falsitate.

Ad aliud dicitur,quod loquendo de scientia proprie dicta, et etiam de scientia magis proprie dicta, quae scientia est apprehensio veritatis necessariorum, secundum hanc scientiam principia sunt magis scita quam conclusiones, ut dictum est, etc.

Ad aliud dicitur quod haec interimitur, illud quod est notum per causam, est magis notum illo.quod non est notum per causam,

vera tamen est; cum utrumque cognoscibile natum est cognosci per causam : sed principia prima non sunt nata cognosci per causam, quia causam non habent, et conclusiones natae sunt cognosci per causam,ideo exemplum in proposito non tenet. Illud enim quod scitur per demonstrationem universalem magis scitur, quam quod scitur per demonstrationem particularem, quia utrumque est natum cognosci per causam, quia igitur quod cognoscitur per particularem demonstrationem non cognoscitur per causam, demonstratio autem universalis facit cognoscere per causam, ideo ibi tenet, hic non.

Ad aliud dico, quod principia et conclusio sunt comparabilia. Ad improbationem dicitur, quod licet unum cognoscatur per causam, et aliud non, et per consequens in scientia maxime propria non sint comparabilia, tamen accipiendo scientiam tertio modo dictam, quae est apprehensio veritatis necessariorum, in hoc sunt comparabilia, prius enim dicebatur quod quatuor modis dicitur scire : Communiter, proprie, magis proprie, et maxime proprie ; unde tertio modo comparabilia sunt.

Ad aliud, dicitur quod conclusio est partim nota,et partim ignola.Nota ex hoc quod est nota per principium, et quantum est de se, est ignota ; sed ex hoc non sequitur, quod non sit simpliciter scita.

Ad aliud, quando dicitur, quod cognitio principiorum ordinatur ad cognitionem conclusionis perfectam,concedo,sed ex hoc non sequitur, quod nobilius ordinetur ad minus nobile ; principium enim inquantum in eo est scientia conclusionis in universali, et modo confuso, ordinatur ad perfectam cognitionem conclusionis, et in particulari, et ita quoad hoc imperfectum ordinatur ad perfectum.

Ad aliud, quando dicitur, quod veritate necessaria nihil est verius ; conceditur : potest esse tamen certius aliquid in veritate et notius. Vel potest dici per interemptionem illius propositionis, quia veritate necessaria alicujus conclusionis potest aliquid esse verius. Illud enim est magis necessarium,et per consequens magis verum, cujus necessitas et veritas ab alio non dependet, quam illud,cujus necessitas dependet ab alio.