QUAESTIO XXIX

An unum oppositorum per se praedicetur de altero

De his tribus quaestionibus vide Auctores citatos supra quaest. 15. hujus.

Quod sic videtur ; haec est per se, Mutabile est immutabile, et illa sunt opposita. Probo majorem, de mutabili est scientia ; sed illud de quo est scientia, est in se perpetuum, et incorruptibile : igitur mutabile est perpetuum, et per consequens mutabile est immutabile.

Item, haec est per se: Non ens est ens, et tamen in illa praedicatur oppositum de suo opposito. Antecedens patet per Aristotelem in quarto. Dicit enim quod ens praedicatur per se de substantia et accidente, sicut de privationibus et negationibus.

Hic dicitur, quod non ens est ens in intellectu, vel significatione.Sed sic non praedicatur oppositum de suo opposito ; quia non ens realiter, et ens in significatione non opponuntur.

Contra, haec est vera, Non ens in significatione, est ens in significatione ; quia non ens in significatione significatur, et illa sunt opposita, igitur opposita per se praedicantur de se:

Item,haec est per se, Multitudo est ens, et ens et unum convertuntur ; igitur haec est per se, Multitudo est una : sed multum et unum opponuntur ; igitur, etc.

Hic dicitur, quod unum dicitur dupliciter. Unum quod est principium numeri, et unum quod convertitur cum ente. Et sic dicitur tripliciter, unum genere, unum specie, et unum numero, et toties dicitur multitudo sibi opposita. Tunc dicitur ad formam, quod unum non dicitur de multo sibi opposito. Sed unum genere praedicatur de multo specie, et illa non opponuntur : similiter unum specie dicitur de multo numero.

Contra, accipiendo multum genere, illud multum est ens : igitur est unum ; quia ens et unum convertuntur. Sed multum genere non est unum specie, nec unum numero ; quia sub illo non continetur: igitur oportet dicere, quod multum in genere est unum in genere; et illa sunt opposita relativa ad idem: igitur oppositum praedicatur de opposito.

Item, haec est per se, Convenientia sunt differentia secundo modo ; quia subjectum est causa praedicati, et tamen praedicatur oppositum de opposito ; igitur. Probo majorem, convenientia includit multa, sed haec est per se, Multa sunt differentia ; igitur, etc.

Hic dicitur,quod convenientia non includit multa per se,quia multum est subjectum quodammodo respectu convenientium. Sed subjectum de accidente non praedicatur per se ; ideo haec non est per se, Convenientia sunt multa ; licet haec sit per se, Multa sunt differentia ; quia tamen haec non est per se Convenientia sunt multa, ideo non sequitur quod convenientia per se sit differentia.

Contra illud ; ex hac responsione sequitur propositum. Si multa sit subjectum respectu convenientium, haec est per se, Multa sunt convenientia ; sed multum est species diversa, convenientia est species unius: sed illa sunt opposita, igitur oppositum de opposito adhuc praedicatur.

Item,aliter probatur quod haec sit per se ; Convenientia sunt differentia, omnis oppositio est diversitas, convenientia est oppositio ; igitur omnis convenientia est diversitas. Praemissae sunt per se verae: igitur conclusio. Tunc arguo sic : si abstractum per se praedicatur de abstracto, et concretum per se de concreto. Si igitur convenientia est per se diversitas, convenientia sunt per se diversa, sive differentia. Minor patet; quia oppositio per se est ens: sed diversitas et identitas sunt per se differentia entis ; sed oppositis non est identitas : igitur est diversitas. Minor patet: quia omnis relatio est oppositio, omnis convenientia est relatio: igitur omnis convenientia est oppositio.

Hic dicitur, quod haec minor est falsa: Omnis convenientia est oppositio.

Ad probationem dicitur, quod in hac probatione est fallacia Accidentis, quia in majori accipitur relatio ut est nomen secundae intentionis, et non ut est Genus generalissimum,sive nomen primae intentionis: quia ut est Genus generalissimum, nihil de eo praedicatur per se, sed in minori accipitur relatio ut est nomen primae intentionis,sive Genus generalissimum cum dicitur, quod convenientia est relatio, et ideo non est identitas medii. Et ideo fallacia Accidentis.

Contra illud ; quando est fallacia Accidentis, tunc si praemissae accipiantur cum reduplicatione, altera praemissarum erit falsa : sed hic utraque illarum praemissarum cum reduplicatione erit vera. Haec enim est vera : Omnis relatio,inquantum relatio, est oppositio, et haec similiter, Conuenientia, inquantum convenientia, est relatio : igitur non est fallacia Accidentis.

Item, haec propositio, Omnis relatio est oppositio, vera est: igitur habet contenta sub se, de quibus vere dicitur, convenientia continetur sub relatione ; igitur haec est vera, Convenientia est oppositio.

Item, fallacia Accidentis est ex hoc,quod idem intellectus secundum substantiam variatur per diversos modos accipiendi; sed intellectus primae intentionis, et secundae, non est idem secundum substantiam: igitur non erit fallacia Accidentis ex hoc, quod in majori est oppositio secundae intentionis, et in minori primae, sed potius erit fallacia aequivocationis.

Ad oppositum; unum oppositorum est corruptivum alterius, et per consequens non est alterius causa. Sed in propositionibus per se, vel subjectum est causa praedicati, vel praedicatum est causa subjecti: igitur unum oppositorum de altero non praedicatur per se.

Ad quaestionem dicendum, quod unum oppositorum non praedicatur de alio, nec per se,nec per accidens: et hujus ratio est; quia unum oppositorum est alterius corruptivum: igitur de altero non praedicatur per se. Per hoc medium: In propositionibus per se, unum extremorum est causa productiva alterius, et non corruptiva. Intelligendum tamen est, quod omnes oppositiones includunt contradictionem, tanquam oppositionem simplicissimam, sicut patet inductive. Oppositio privationis ad habitum,includit contradictionem circa subjectum habile. Licet enim non omne ens sit caecum, vel videns ; tamen omne ens natum videre, et quando natum est videre, est caecum, vel videns. Similiter oppositio contraria includit quia in oppositione contraria unum extremorum est privativum, et destructivum alterius. Verumtamen superaddit contradictioni et oppositioni secundum privationem et habitum, aliquam naturam in utroque extremo. Licet enim nigrum sit privatio albi, tamen in se est alia natura positivae : est enim Species per se in Genere et univoce. Sed univocatio Generis in diversis speciebus non est figmentum: oportet igitur quod accipiatur ab aliqua natura positiva in qualibet Specie ; nigrum igitur habet aliquam naturam positivam, licet non terminatam, sive ita perfectam, sicut album. Similiter relative opposita includunt contradictionem ; quia pater accipitur a potentia activa, filius a potentiva passiva ; sicut igitur in eodem non est possibile simul esse potentiam activam, et passivam respectu ejusdem: ita impossibile estpatrem,et filium, esse in eodem secundum quod ad invicem referuntur: includunt igitur contradictionem, quia pater non est filius, nec e contra, secundum quod referuntur ad invicem: distinguitur enim relatio per suum fundamentum.

Ad primam rationem dicitur, quod mutabile non est per se immutabile.Et ad probationem dicitur, quod ex hoc quod mutabile est scibile, sequitur quod mutabile est perpetuum per habitudinem ad suam passionem, quae est partim esse a termino a quo, et partim esse in termino ad quem. Verumtamen mutabile in se non est im-
mutabile : et ideo ratio non plus concludit, nisi quod mutabile sit immutabile ; ut est subjectum passionis universalis ; quia sic est subjectum scientiae. Ad aliud dicitur, sicut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicitur concedendo hanc: Non ens in significatione, est ens in significatione ; sed non ut opponuntur, sed ut aequivoce accipiuntur ; ens enim in significatione est aequivocum : ideo possibile est non ens in significatione esse ens in significatione, alio, et alio modo.

Ad aliud dicitur sicut dicebatur, quod multum oppositum uni, quod est genus generalissimum, est non ens, et opponitur contradictorie ei: et ideo illud multum non est unum ; quia non potest opponi uni in genere contrarie. Contraria enim sunt in genere ; nec relative, propter eamdem rationem ; nec privative, quia privatio est in eodem genere in quo est habitus. Similiter privatio est ens aliquo modo. Sequitur igitur quod contradictorie: et tale multum non est ens. Ad aliud sicut dicebatur. Ad rationem contra hoc dicitur, quod haec non est per se : Convenientia sunt multa ; quia non subjicitur quod natum est subjici : nec illa multa sunt convenientia. Et cum dicitur, praedicatur propria passio de subjecto : dicitur, quod multum non est subjectum proprium respectu convenientium, quia multa excedunt convenientia ; sicut nasus simum ; ideo sicut haec non est per se, Nasus est simus, sic nec illa. Similiter posito quod esset subjectum proprium, non alio modo proprium est, nisi quia receptivum respectu illius, sicut superficies respectu albedinis. Non enim habet causam efficientem, vel formalem respectu differentiae, sicut requiritur ad secundum modum dicendi per se, et ideo non per se est.

Ad aliud dicitur ; quod haec minor est falsa : Convenientia est oppositio.

Et ad probationem dicendum, quod hic est fallacia aequivocationis ; quia in majori cum dicitur : Omnis relatio est oppositio ; haec est vera, ut relatio significat intentionem secundam, quia de re primae intentionis, quae habet rationem Generis generalissimi,non potest aliquid superius primae intentionis praedicari per se, quia generalissimo nihil est prius.Similiter nec aliquid superius in abstracto secundae intentionis praedicatur per se de re primae intentionis; quia licet haec sit vera, Substantia est genus ; tamen haec est falsa, Substantia est generalitas. Cum igitur oppositio simpliciter significetur in abstracto, non praedicatur per se,nec aliquo modo de relatione vere, nisi relatio significet rem secundae intentionis. Sed in minori est vera secundum quod relatio significat rem primae intentionis, et sic est fallacia aequivocationis.

Contra responsionem de multo, et uno potest argui. Simpliciter oppositum uni, quod est genus generalissimum vere fit ei contradictorie oppositum, sicut non ens generalissimum enti generalissimo. Tunc arguo sic, de quocumque praedicatur unum convertibilium, et reliquum praedicatur ; sed multum oppositum uni, quod est generalissimum,et non ens tale generalissimum convertuntur : quia eidem contradictorie opponuntur: cum igitur haec sit vera : Albedo est non ens, quod non ens est generalissimum substantiae ; albedo tunc est multa ; consequens est falsum; igitur et antecedens.

Hic dicitur concedendo conclusionem, quod albedo est multa, secundum quod illud multum est oppositum generalissimo, et non ens entitate generalissimi. Et si arguatur contra hoc, quod multum oppositum uni generalissimo componitur ex unionibus, igitur est ens ; quia illud est ens, cujus partes sunt entes.

Dicitur quod multum quod est oppositum generalissimo, non componitur ex partibus. Unde aequivoce est ibi multitudo et multitudo in genere.

Aliter dicitur propter hanc rationem, quod unum generalissimum non habet multum sibi oppositum, nisi in speciebus.

Unde ratio principalis supponit falsum, quod aliquid sit multum, et oppositum generalissimo sub sua generalitate ; quia si esset multum oppositum, non posset ei opponi contrarie, nec relative, nec privative. Opponeretur ergo ei contradictorie : et sic sequitur quod albedo esset multum, vel quod Chimaera esset multum : quod videtur inconveniens, et ideo sicut relativa dicuntur ad aliquid, non in generalissimo, quia tunc essent duo generalissima Ad aliquid. Sed dicuntur ad aliquid in suis speciebus : ita multum oppositum uni quod est transcendens, non opponitur ei in generalissimis, sed in speciebus generalissimi privative, quoad modum ; contrarie vero quoad rem, etc.