QUAESTIO XXXI An tertius modus sit modus inhaerendi

Quod sic videtur : Aristoteles ponit modum perseitatis propter demonstrationem, sed modi pertinentes ad demonstrationem sunt modi inhaerendi ; igitur, etc.

Hic dicitur, quod Aristoteles non solum ponit modos pertinentes ad demonstrationem, sed ponit alios modos ut ex illis declaret modos necessarios ad demonstrationem.

Contra, si poneret alios modos, quam pertinentes ad demonstrationem, eadem ratione haberet ponere plures modos,quam quatuor, quia haec est per se, Homo est homo, sed nullo illorum quatuor modorum quos ponit Aristoteles. Non primo modo ; quia praedicatum non est definitio subjecti, nec pars definitionis. Nec secundo modo, ut patet. Nec tertio modo. Nec quarto, manifestum est. Similiter haec est per se, Superficies est alba, et tamen nullo illorum modorum. Similiter per Aristotelem, negativa est per se, et tamen nullo illorum modorum. Similiter sunt multi modi persei latis nominati 9. Metaphysicae, qui non per se sunt in aliquo illorum modorum ; igitur Aristoteles est insufficiens, vel oportet dicere quod ponit solum modos pertinentes ad demonstrationem.

Item, per se tertio modo idem significat quod solitarie, sed haec est inhaerentia, quomodo substantia solitarie est ens, sicut substantia est ens non in alio : igitur per se tertio modo dicit modum inhaerendi.

Item, quod impossibile est significare, impossibile est intelligere; sed impossibile est significare esse per se inesse subjecto sine attributione, et inhaerentia ; igitur impossibile est intelligere substantiam esse per se sine inhaerentia intellectuali; igitur tertius modus qui est modus essendi, secundum quem dicimus quod substantia est ens per se, est modus inhaerendi.

Ad oppositum est Aristoteles, et omnes expositores.

Ad quaestionem dicitur, quod tertius modus non est modus inhaerendi,sed essendi ; et hujus ratio est, quia modus inhaerendi est quando in subjecto includitur causa praedicati, vel e contra, vel quando praedicatum inest subjecto primo, ita quod non per aliam causam ; sicut hic, Homo est homo. Istis tribus modis solum modus perseitatis est modus inhaerendi, sed in illo tertio modo non praedicatur aliquid de aliquo ; igitur tertius modus non est modus inhaerendi, est tamen modus essendi; quia substantia non est per habitudinem aliquo modo ad praedicatum, quia licet nullus intellectus esset, nec aliqua praedicatio, substantia esset solitarie, vel non dependens ab accidente. Sed accidens non est per se tertio modo, accidens enim est in alio, et ab alio dependet.

Ad primam rationem dicitur, quod tertius modus pertinet ad demonstrationem; non tamen est modus inhaerendi, sed perseitas in tertio modo est subjecti in demonstratione, puta sibi solitarie, et absolute in se acceptum, non ut praedicatum comparatur. Unde persei tas tertio modo, nec est subjecti in comparatione ad praedicatum, nec e contra.

Ad aliud dicitur, quod per se esse non potest attribui substantiae nisi per inhaerentiam, hoc concludunt illae duae rationes ultimae ; quod conditio perseitatis non potest alicui attribui nisi per inhaerentiam, sive comparationem; sed hoc accidit tertio modo: perseitas enim in tertio modo est subjecti absolute, ut substantiae, non in comparatione ad praedicatum: et quia illa perseitas non est subjecti in comparatione ad praedicatum, nec praedicati in comparatione ad subjectum, ideo non est modus inhaerendi.

Contra duo dicta in positione potest argui, dictum est primo, quod substantia est per se tertio modo. Contra illud ; si substantia materialis esset per se, non esset per causam efficientem: consequens est falsum, igitur et antecedens. Consequentia patet: quia per se in tertio modo, ut dicit Linconiensis, excludit causam comparticipem quamcumque.

Hic dicitur negando consequentiam. Ad rationem dicitur; quod per se excludit causam comparticipem sed non quamcumque: sed aliquando efficientem, aliquando materialem, aliquando esse in subjecto. Primo modo solum prima causa est per se. Secundo modo Intelligentia. Tertio modo substantia materialis.

Contra illud, substantia materialis est per se per exclusionem causae efficientis, ut videtur, sicut dicit Boetius: esse est propria operatio entis: sicut vivere viventis; sed propria operatio est a composito, tanquam a causa efficiente: igitur esse efficitur a substantia materiali, non igitur substantia est per causam extrinsecam.

Item, si substantia non comparetur ad suum esse in ratione causae efficientis: igitur solum comparatur in ratione susceptivi. Sed si sic ; cum ratio susceptivi sit, quo res potest esse, et non esse, manente susceptivo, sicut materia potest esse, et non esse sub forma, manente essentia materiae ; tunc posset substantia materialis ipsa manente esse et non esse ; sed hoc est inconveniens ; igitur oportet dicere quod substantia materialis sit causa efficiens respectu sui esse.

Ad principale : si substantia sit per se : aut igitur prima, aut secunda ; non secunda quia tunc esset ponere ideam Platonis ; non prima, quia eadem sunt principia essendi unumquodque, et distinguendi ipsum ab alio: si igitursubstantia prima perse sit; igitur per se distinguitur a qualibet alia substantia,etc. et si sic ; igitur per se distinguitur a Platone: et sic per consequens specifico, differentia enim per se, et non per additum est specifica.

Item, contra secundum quod dicit in positione, cum dicitur, Accidens non est per se tertio modo, contra hoc: Quod abstrahit a substantia in significando, intelligi potest a substantia abstrahendo, et per consequens in essendo a substantia non dependet ; quia enim homo potest intelligi non intelligendo Socratem, ideo potest homo esse cum hoc quod Socrates non sit,sed aliquod accidens, ut accidens, abstractum significat abstrahendo a substantia ; igitur potest intelligi et esse sine substantia: igitur non dependet a substantia: accidens igitur est per se tertio modo sicut substantia.

Ad primum illorum sicut dicebatur.

Ad primam rationem contra hoc: dicitur quod quoad hoc est simile, quod sicut in vivente praesupponitur vivere antequam a vivente procedat aliquis actus ; ita in essentia praesupponitur esse quod est actualiter entis antequam aliquod accidens a substantia egrediatur ; ideo de subjecto in demonstratione praesupponitur quid est, et quia est.

Ad aliud, secundum Boetium super Praedicamenta : quod suscipere est accipere aliquid ab extrinseco agente per transmutationem, sicut illa inferiora accipiunt causalitatem ab extrinseco : sed quando aliquid sic est susceptivum, opor tet quod in ipso praesupponatur esse antequam suscipiat. Ideo illo modo loquendo de susceptione sicut loquitur Boetius, non potest substantia materialis suscipere suum esse,quia tunc ante esse habebit esse. Si vero extendatur suscipere ad illud quod est in aliquo ab extrinseco, et ab intrinseco; sic substantia suscipit suum esse ; sed tunc modo sequitur ulterius, ex hoc quod substantia materialis manens, posset esse,et non esse, quia esse comparatur ad substantiam, tanquam prima ejus actualitas, sine qua existere non potest.

Ad aliud principale dicitur, quod tam substantia prima, quam secunda consideratae sub ratione sub qua sunt per se tertio modo, quod neutra dependet ab alia sicut accidens a subjecto.

Ad probationes contra hoc. Ad primam, quod non est ponere ideam Platonis ex illa responsione ; non enim ponitur secunda substantia existere separatim a prima, imo non ponitur quod habeat aliud existere quam prima substantia, cujus opposuit Plato ; posuit enim ipsam existere immaterialiter sicut Intelligentiam.

Ad aliud dicitur, quod haec propositio, Per idem principium aliquid est, et distinguitur ab alio; intelligenda est de principio distinguendi per accidens; cujusmodi est quantitas. Quantitas enim est principium distinguendi unum individuum ab alio, et tamen non est principium essendi. Vel potest dici, quod sicut substantia prima ab alia distinguitur per quantitatem: ita est per quantitate mentita te individui; substantia enim individuatur per quantitatem.

Ad aliud,quod accidens significatur abstrahendo a substantia ; sed hoc potest dupliciter intelligi: uno modo quod significetur non intelligendo substantiam, nec ut hujus: et illo modo impossibile est accidens intelligi abstrahendo a substantia ; accidens enim non potest intelligi, nisi intelligatur substantia sub habitudine, qua est accidens illius, quia accidens non est ens, nisi quia entis, et ideo non intelligitur nisi ut entis. Alio modo potest accidens intelligi abstrahendo a substantia, secundum quod accidens intelligitur, non ut est substantiam informans, sive ut est idem cum substantia quodammodo ; et sic intelligitur accidens abstrahendo a substantia, sicut albedo. Album enim intelligitur ut substantiam concernens, tanquam quid idem cum substantia, quia vere potest dici quod Hoc est hoc. Sed albedo potest intelligi solum ut substantiae est ; et non quid idem, et hoc est suum intelligi per modum abstracti, etc.