90

συνδιδαχθέντες ἐκ τῆς τῶν ὄντων θεωρίας, τήν αἰτίαν τῶν ὄντων, καί τά κατά φύσιν τῆς αἰτίας ἴδια, τήν δύναμιν λέγω, καί τήν θειότητα. Βοᾷ τοίνυν ἡ κτίσις διά τῶν ἐν αὐτῇ ποιημάτων, καί οἷον ἀπαγγέλλει τοῖς νοερῶς δυναμένοις ἀκούειν, τήν ἰδίαν αἰτίαν τριαδικῶς ὑμνουμένην· λέγω δέ τόν Θεόν καί Πατέρα, καί τήν ἄφραστον αὐτοῦ δύναμιν καί τήν θειότητα, ἤγουν τόν μονογενῆ Λόγον καί τό Πνεῦμα τό ἅγιον. Ταῦτα γάρ ἐστι τά ἀόρατα τοῦ Θεοῦ τά ἀπό τῆς κτίσεως τοῦ κόσμου νοήσει καθορώμενα.

ΣΧΟΛΙΟΝ. α΄. Ὅτι ἐκ τῶν ὄντων, φησί, τῶν ὄντων γινώσκομεν αἴτιον· καί ἐκ τῆς διαφορᾶς

τῶν ὄντων τήν ἐνυπόστατον τοῦ ὄντος διδασκόμεθα σοφίαν· καί ἐκ τῆς τῶν ὄντων φυσικῶς κινήσεως, τήν ἐνυπόστατον τοῦ ὄντος μανθάνομεν ζωήν, τήν τῶν ὄντων ζωοποιόν δύναμιν, τό Πνεῦμα τό ἅγιον.

ΕΡΩΤΗΣΙΣ Ι∆΄ .

Τί ἐστι, "Καί ἐσεβάσθησαν καί ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρά τόν Κτίσαντα;" Τί ἐστι σέβας, καί τί ἐστι λατρεία;

Ἀπόκρισις. Σέβας ἐστίν ἡ μετά πίστεως προσκύνησις τοῦ Θείου· λατρεία δέ, ἡ διά τῶν ἔργων

θεραπεία. Τοῦτο δέ τό σέβας, ἤγουν τήν πίστιν, ἐπί τήν κτίσιν μεταβιβάσαντες οἱ ἄνθρωποι, παρά τόν Κτίσαντα (297) προσκύνησαν [Fr. προσεκύνουν], πιστεύοντες δαιμονίοις· καί ἐλάτρευον, τήν διά τῶν πονηρῶν ἔργων αὐτοῖς θεραπείαν προσάγοντες. Ἡμεῖς δέ τόν Θεόν σέβοντες, διά τῆς εἰς αὐτόν Πίστεως, σπουδάσωμεν καί λατρείαν αὐτῷ προσάγειν καθαράν, τήν διά τῶν ἀρετῶν τετελειωμένην πολιτείαν.

ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΙΕ΄ .

Τί ἐστι, "Τό γάρ ἄφθαρτόν σου Πνεῦμα ἐστιν ἐν πᾶσι· διό τούς παραπίπτοντας, κατά μικρόν ἐλέγχεις." Εἰ περί τοῦ ἁγίου Πνεύματος λέγει, πῶς εἰς ἀσύνετον καρδίαν σοφία οὐκ εἰσελεύσεται, οὐδέ κατοικήσει ἐν σώματι κατάχρεῳ ἁμαρτίαις; ἐσημειωσάμεθα (Fr. ἐσημειωσάμην) δέ τοῦτο, διά τό ἁπλῶς εἰπεῖν, " Ἐν πᾶσιν."

Ἀπόκρισις. Τό Πνεῦμα τό ἅγιον, οὐδενός ἄπεστι τῶν ὄντων· καί μάλιστα τῶν λόγου

καθοτιοῦν μετειληφότων· Συνεκτικόν γάρ ὑπάρχει τῆς ἑκάστου γενέσεως, ὅτι Θεός καί Θεοῦ Πνεῦμα κατά δύναμιν προνοητικήν διά πάντων χωροῦν, καί τόν ἐν ἑκάστῳ κατά φύσιν λόγον ἀνακινοῦν, καί δι᾿ αὐτοῦ πρός συναίσθησιν τῶν πλημμελῶς παρά τόν θεσμόν τῆς φύσεως πεπραγμένων ἄγον τό αἰσθανόμενον· τόν τήν προαίρεσιν (Fr. καί τήν προαίρ.) εὔεικτον ἔχοντα πρός ὑποδοχήν τῶν ἐκ φύσεως ὀρθῶν λογισμῶν. Ἀμέλει τοι πολλούς εὑρίσκομεν καί τῶν ἄγαν βαρβάρων καί νομάδων ἀνθρώπων, καλοκἀγαθίας μεταποιουμένους, καί τούς ἀνέκαθεν κρατήσαντας τούς ἐν αὐτοῖς θηριώδεις ἀθετοῦντας νόμους. Οὔτω μέν οὖν ἐν πᾶσιν ἁπλῶς ἐστι τό Πνεῦμα τό ἅγιον.

Προσδιωρισμένως δέ καί κατ᾿ ἄλλην ἐπίνοιάν ἐστιν ἐν πᾶσι τοῖς κατά νόμον ὡς νομοθετικόν, καί προαγορευτικόν μελλόντων μυστηρίων, ἐμποιοῦν αὐτοῖς, αἴσθησιν μέν τῆς τῶν ἐντολῶν παραβάσεως, ἐπιστήμην δέ, τῆς προαγορευθείσης (Reg. et Fr. προσαγορ.) κατά Χριστόν τελειότητος· ὅθεν κἀκ τούτων πολλούς