209
ἀπείρως προϋπάρχουσαν τῶν αἰώνων μεγάλην τοῦ Θεοῦ βουλήν ἐκφαῖνον μυστήριον· ἧς γέγονεν ἄγγελος αὐτός κατ᾿ οὐσίαν τοῦ Θεοῦ Λόγος γενόμενος ἄνθρωπος· καί αὐτόν, εἰ θέμις εἰπεῖν, τόν ἐνδότατον πυθμένα τῆς Πατρικῆς ἀγαθότητος φανερόν καταστήσας, καί τό τέλος ἐν αὐτῷ δείξας, δι᾿ ὅ τήν πρός τό εἶναι σαφῶς ἀρχήν ἔλαβον τά πεποιημένα. ∆ιά γάρ τόν Χριστόν, ἤγουν τό κατά Χριστόν μυστήριον, πάντες οἱ αἰῶνες, καί τά ἐν αὐτοῖς τοῖς αἰῶσιν, ἐν Χριστῷ τήν ἀρχήν τοῦ εἶναι καί τό τέλος εἰλήφασιν. Ἕνωσις γάρ προϋπενοήθη τῶν αἰώνων, ὅρου καί ἀοριστίας, καί μέτρου καί ἀμετρίας, καί πέρατος καί ἀπειρίας, καί κτίστου καί κτίσεως, καί στάσεως καί κινήσεως· ἥτις ἐν Χριστῷ ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν χρόνων φανερωθέντι γέγονε· πλήρωσιν δοῦσα τῇ προγνώσει τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἑαυτῆς· ἵνα περί τό πάντη κατ᾿ οὐσίαν ἀκίνητον στῇ τά κατά φύσιν κινούμενα, τῆς πρός τε αὐτά καί πρός ἄλληλα παντελῶς ἐκβεβηκότα κινήσεως, καί λάβῃ τῇ πείρᾳ τήν κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν τοῦ, ἐν ᾧ στῆναι κατηξιώθησαν, ἀναλλοίωτον καί ὡσαύτως ἔχουσαν, τήν τοῦ γνωσθέντος αὐτοῖς παρεχομένην ἀπόλαυσιν.
∆ιττήν γάρ οἶδε τήν τῶν θείων γνῶσιν ὁ λόγος· τήν μέν, σχετικήν, ὡς ἐν μόνῳ λόγῳ κειμένην καί νοήμασι· καί τήν κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ γνωσθέντος διά πείρας οὐκ ἔχουσαν αἴσθησιν, δι᾿ ἧς κατά τήν παροῦσαν ζωήν οἰκονομούμεθα. Τήν δέ κυρίως ἀληθῆ ἐν μόνῃ τῇ πείρᾳ κατ᾿ ἐνέργειαν δίχα λόγου καί νοημάτων, ὅλην τοῦ γνωσθέντος κατά χάριν μεθέξει παρεχομένην τήν αἴσθησιν· δι᾿ ἧς κατά τήν μέλλουσαν λῆξιν τήν ὑπέρ φύσιν ὑποδεχόμεθα θέωσιν ἀπαύστως ἐνεργουμένην· καί τήν μέν σχετικήν ὡς ἐν λόγῳ κειμένην καί τοῖς νοήμασι, κινητικήν εἶναί φασι τῆς πρός τήν μεθέξει κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν ἐφέσεως· τήν δέ κατ᾿ ἐνέργειαν, διά τῆς πείρας μεθέξει παρεχομένην τοῦ γνωσθέντος τήν αἴσθησιν, ἀφαιρετικήν εἶναι τῆς ἐν λόγῳ κειμένης καί νοήμασι γνώσεως.
(624) Ἀμήχανον γάρ εἶναί φασιν οἱ σοφοί, συνυπάρχειν τῇ πείρᾳ τοῦ Θεοῦ, τόν περί Θεοῦ λόγον· ἤ τῇ αἰσθήσει τοῦ Θεοῦ, τήν περί αὐτοῦ νόησιν· λόγον δέ περί Θεοῦ φημι, τήν ἐκ τῶν ὄντων ἀναλογίαν τῆς περί αὐτοῦ γνωστικῆς θεωρίας· αἴσθησιν δέ, τήν ἐπί τῇ μεθέξει πεῖραν τῶν ὑπέρ φύσιν ἀγαθῶν· νόησιν δέ, τήν ἐκ τῶν ὄντων περί αὐτοῦ ἁπλῆν καί ἐνιαίαν γνῶσιν. Τάχα δέ καί ἐπ᾿ ἄλλου παντός τοῦτο γνωρίζεται· εἴπερ ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος πεῖρα, τόν περί αὐτόν καταπαύει λόγον· καί ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος αἴσθησις, τήν περί αὐτοῦ σχολάζουσαν ἐργάζεται νόησιν. Πεῖραν δέ λέγω, αὐτήν τήν κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν, τήν μετά πάντα λόγον ἐπιγινομένην· αἴσθησιν δέ, αὐτήν τήν τοῦ γνωσθέντος μέθεξιν, τήν μετά πᾶσαν νόησιν, ἐκφαινομένην. Καί τοῦτο τυχόν μυστικῶς διδάσκων ὁ μέγας Ἀπόστολος, φησίν, Εἴτε προφητεῖται καταργηθήσονται, εἴτε γλῶσσαι παύσονται, εἴτε γνώσεις καταργηθήσονται· περί τῆς ἐν λόγῳ κειμένης καί νοήμασι γνώσεως δηλονότι φάσκων.
Τοῦτο τό μυστήριον προεγνώσθη πρό πάντων τῶν αἰώνων τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. Τῷ μέν κατ᾿ εὐδοκίαν· τῷ δέ, κατ᾿ αὐτουργίαν· τῷ δέ, κατά συνέργειαν. Μία γάρ ἡ Πατρός καί Υἱοῦ καί ἁγίου Πνεύματος γνῶσις, ὅτι καί μία οὐσία καί δύναμις. Οὐ γάρ ἠγνόει τοῦ Υἱοῦ τήν σάρκωσιν ὁ Πατήρ, ἤ τό Πνεῦμα τό ἅγιον· ὅτι ἐν ὅλῳ τῷ Υἱῷ τό μυστήριον αὐτουργοῦντι τῆς ἡμῶν σωτηρίας διά σαρκώσεως, ὅλος κατ᾿ οὐσίαν ὁ Πατήρ· οὐ σαρκούμεος, ἀλλ᾿ εὐδοκῶν τοῦ Υἱοῦ τήν σάρκωσιν· καί ὅλον ἐν ὅλῳ τῷ Υἱῷ τό Πνεῦμα τό ἅγιον κατ᾿ οὐσίαν ὑπῆρχεν· οὐ σαρκούμενον, ἀλλά συνεργοῦν τῷ Υἱῷ τήν δι᾿ ἡμᾶς ἀπόῤῥητον σάρκωσιν.
Εἴτε οὖν Χριστόν εἴποι τις, εἴτε μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, τούτου τήν πρόγνωσιν μόνη κατ᾿ οὐσίαν ἔχει ἡ ἁγίας Τριάς, Πατήρ καί Υἱός καί ἅγιον Πνεῦμα. Καί μηδείς διαπορήσει, πῶς ὁ Χριστός εἷς ὤν τῆς ἁγίας Τριάδος, ὑπ᾿ αὐτῆς προγινώσκεται· γινώσκων ὅτι οὐχ ὡς Θεός ὁ Χριστός προεγνώσθη, ἀλλ᾿ ὡς ἄνθρωπος· ἤγουν ἡ κατ᾿