240

δεξιᾶς οὐχ ἁλισκόμενος, ἀνήρ γέγονε μή γινώσκων δεξιάν αὐτοῦ, ὡς δόξης οὐκ ἐρῶν λυομένης· οὐδέ ἀριστεράν, ὡς τῆς σαρκός οὐκ ἐρεθιζόμενος πάθεσι.

Ξεξιάν οὖν, ὡς ἔοικεν, εἶπεν ὁ Λόγος, τήν ἐπί τοῖς δῆθεν κατορθώμασι κενοδοξίαν· ἀριστεράν δέ, τήν ἐπί τοῖς αἰσχροῖς πάθεσιν ἀκολασίαν. Τούτους δέ πᾶσα ψυχή ταῖς θεωρίαις τῶν νοητῶν λαμπρυνομένη κέκτηται τούς ἄνδρας, μή γινώσκοντας δεξιάν αὐτῶν καί ἀριστεράν. Πᾶσα γάρ ψυχή, τῆς περί φύσιν καί χρόνον θεωρίας, τήν διανοητικήν συστείλασα δύναμιν, τόν δώδεκα παρελθόντας ἀριθμόν ἔχει καθάπερ ἄνδρας τούς φυσικούς λογισμούς, οἷα δή λοιπόν μηκέτι τοῖς ὑπό φύσιν καί χρόνον πονουμένους λόγους· πρός δέ, τήν τῶν θείων μυστηρίων (709) κατανόησιν καί ἐπιστήμην ἀσχολουμένους· καί διά τοῦτο μή γινώσκοντας δεξιάν αὐτῶν, ἤ ἀριστεράν αὐτῶν. Ἡ γάρ κατά λόγον γνῶσις τῶν ἀρετῶν· ἤγουν ἡ κατ᾿ ἐνέργειαν ἀληθής τῆς τῶν ἀρετῶν αἰτίας ἐπίγνωσις, ἄγνοιαν παντελῆ πέφυκε ποιεῖν, τῆς ὡς δεξιᾶς καί ἀριστερᾶς ἑκατέρωθεν παρακειμένης τῇ μεσότητι τῶν ἀρετῶν ὑπερβολῆς καί ἐλλείψεως.

Εἰ γάρ οὐδέν ἐν τῷ λόγῳ παντελῶς πέφυκεν εἶναι παράλογον· σαφῶς ὁ πρός τόν λόγον τῶν ἀρετῶν ἀναχθείς, τήν τῶν παραλόγων οὐδαμῶς ἐπιγνώσεται θέσιν. Οὐ γάρ δυνατόν ἄμφω κατ᾿ αὐτόν ἅμα καταθρῆσαι τά ἀντικείμενα· καί θατέρῳ ἅμα τό ἕτερον γνῶναι συνεμφαινόμενον.

Εἰ γάρ ἀπιστίας ἐν τῇ πίστει λόγος οὐδείς· οὐδέ σκότους αἰτία κατά φύσιν ὑπάρχει τό φῶς, οὐδέ Χριστῷ συνενδείκνυσθαι πέφυκεν ὁ διάβολος· δῆλον ὡς οὐδέ τῷ λόγῳ τό παράπαν συνυπάρχει τι παράλογον. Εἰ δέ τῷ λόγῳ συνεῖναι παντελῶς οὐ δύναται τό παράλογον· ὁ πρός τόν λόγον τῶν ἀρετῶν ἀναχθείς, τήν τῶν παράλογων, ὡς ἔφην, οὐκ ἐπίσταται θέσιν· μόνην ὡς ἔστιν, ἀλλ᾿ οὐχ ὡς νομίζεται, γινώσκων τήν ἀρετήν. Καί διά τοῦτο, μήτε τήν δεξιάν διά τῆς ὑπερβολῆς· μήτε ἀριστεράν, διά τῆς ἐλλείψεως ἐπιστάμενος· ἐπ᾿ ἀμφοῖν γάρ θεωρεῖται σαφῶς τό παράλογον. Εἰ γάρ ὅρος ὑπάρχει καί μέτρον τῶν ὄντων ὁ λόγος· ἴσον πρός ἀλογίαν ἐστί, καί διά τοῦτο παράλογον, τό παρά τόν ὅρον καί παρά τό μέτρον· ἤ πάλιν, ὑπέρ τόν ὅρον κινεῖσθαι καί ὑπέρ τό μέτρον. Ἐπίσης γάρ ἄμφω τοῖς οὕτω κινουμένοις, τοῦ κυρίως ὄντος φέρει τήν ἔκπτωσιν. Τό μέν ἄδηλον αὐτούς ποιεῖσθαι τοῦ δρόμου πεῖθον τήν κίνησιν και ἀόριστον, οὐκ ἔχουσαν σκοπόν τόν Θεόν δι᾿ ἀμετρίαν νοός, ὡς τέλος αὐτοῖς προεπινοούμενον, τοῦ δεξιοῦ, δεξιώτερον ἀναπλαττομένους· τό δέ παρά τόν σκοπόν, πρός μόνην τήν αἴσθησιν αὐτούς πεῖθον τοῦ δρόμου ποιεῖσθαι τήν κίνησιν, δι᾿ ἀτονίαν νοός προεπινοούμενον τέλος νομίζοντας τό κατ᾿ αἴσθησιν αὐτοῖς περιγραφόμενον. Ἅπερ ἀγνοεῖ μή πάσχων, ὁ μόνῳ τῷ λόγῳ τῆς ἀρετῆς συνημμένος, καί πᾶσαν αὐτῷ τῆς κατά νοῦν οἰκείας δυνάμεως περιγράψας κίνησιν· καί διά τοῦτο μηδέν ὑπέρ τόν λόγον, ἤ παρά τόν λόγον διανοεῖσθαι δυνάμενος.

Εἰ δέ τις καί πρός ὑψηλοτέραν ἔννοιαν ἀνατεῖναι φιλοτίμως βούλεται τόν νοῦν, δεξιάν νοήσει πάντως, τούς τῶν ἀσωμάτων λόγους· ἀριστεράν δέ, τούς τῶν σωμάτων· οὕς ὁ πρός τήν αἰτίαν τῶν ὄντων ἀσχέτως ἀναταθείς νοῦς, ἀγνοήσει παντελῶς, μηδέν θεωρῶν λόγον ἐν τῷ κατά πᾶσαν αἰτίαν ὑπέρ πάντα λόγον ὄντι Θεῷ· πρός ὅν ἀπό τῶν ὄντων ἁπάντων συσταλείς, οὐδένα τῶν ἀφ᾿ ὧν ἀπέστη λόγον ἐπίσταται· μόνον τό πρόν ὅν λόγον γέγονε κατά χάριν ἀνερμηνεύτως θεώμενος.

(712) Τούτων, καί τῶν τοιούτων οἶδεν ὁ Θεός φείδεσθαι· καί διά τούς τοιούτους, τοῦ κόσμου παντός, ἀνδρῶν κατ᾿ ἀλήθειαν μή γινωσκόντων τήν ψεκτήν αὐτῶν δεξιάν, ἤ ἀριστεράν· ἐπειδή πάντα σχεδόν ἐπαινετῶς λαμβάνεται τῇ Γραφῇ, καί ψεκτῶς· κἄν ὁ βάσκανος, καί πάσης φιλανθρωπίας ἐχθρός, καί ἐπί τῇ σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων διαπονούμενος· καί διά τοῦτο πρός αὐτήν ἀπομάχεσθαι τοῦ Θεοῦ τήν ἀγαθότητα τολμῶν, ἀγνώμων, ἀχάριστός τε καί μισάνθρωπος λαός τῶν Ἰουδαίων διαπρίεται, καί τῆς ζωῆς [Fr. τήνζωήν] ἀπολέγεται· καί πένθους ὑπόθεσιν ποιεῖ τήν