155
συνεγείρουσα πόλεμον, διά τῶν αὐτοῖς ἐμφύτων δυνάμεων τροποῦσθαι μηχανᾶται τήν ψυχήν· τήν μέν ἐπιθυμίαν πρῶτον εἰς ὄρεξιν τῶν παρά φύσιν διερεθίζουσα, καί τά αἰσθητά τῶν νοητῶν προτιμᾷν ἀναπείθουσα· τόν δέ θυμόν, ὑπεραγωνίζεσθαι τοῦ αἱρεθέντος ὑπό τῆς ἐπιθυμίας αἰσθητοῦ διεγείρουσα· τό δέ λογικόν, τούς τρόπους ἐπινοεῖν τῶν κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῶν ἐκδιδάσκουσα· καί τούτων ἄρχειν τῶν δυνάμεων τά αἰσθητά, ἤγουν τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων κυριεύειν τόν χοϊκόν χειροτονοῦσα νόμον.
∆υνατόν οὖν ἐκάλεσεν ἡ Γραφή, τόν ἐπικείμενον τῆς ἐπιθυμίας πονηρόν δαίνονα, καί πρός τάς τῶν αἰσχρῶν ἡδονῶν ἀπρεπεῖς ὀρέξεις αὐτήν ἐκκαίοντα· οὐδέν γάρ φυσικῆς ὀρέξεώς ἐστι δυνατώτερον ἤ βιαιότερον. Πολεμιστήν δέ, τόν ἐπικαθήμενον τῷ θυμικῷ, καί ὑπέρ τῶν ἡδονῶν ἀπαύστως μάχεσθαι παρασκευάζοντα, προσηγόρευσε δαίμονα. Ἄρχοντα δέ, τόν ταῖς ἐπιφανείαις τῶν αἰσθητῶν ἀοράτως ἐπιφυόμενον, καί πρός ἕκαστον τάς ὀρέξεις τῆς ψυχῆς δι᾿ ἑκάστης αἰσθήσεως ἀπατηλῶς ἐκκαλούμενον ὠνόμασεν. Ἀρχοντα δέ τοῦτον κέκληκεν ὁ λόγος, ἐπειδή παντός πέφυκεν ἄρχειν πάθους τό προσφυές αἰσθητόν. Ἄνευ γάρ τινος ὑποκειμένου, καί τάς δυνάμεις τῆς ψυχῆς διά μέσης τινός αἰσθήσεως ἐπικινοῦντος πρός ἑαυτό, πάθος οὐκ ἄν συσταίη ποτέ. Στρατηγόν δέ, τόν τῇ δυνάμει τοῦ τῆς ψυχῆς λογιστικοῦ καταχρώμενον, εἶπε δαίμονα, πρός ἐπίνοιαν κινῶν καί ἐξεύρεσιν πασῶν τῶν κατά κακίαν μεθόδων. Πρόσωπον δέ διαβόλου, τό λεῖον ὑπάρχει τῆς ἡδονῆς, δι᾿ οὗ, πάσης ἀνεχομένης αὐτοῦ ψυχῆς πέφυκε δυναστεύειν· καί τά θελκτικά τῶν αἰσθήσεων αἰσθητά, τῆς τόν νοῦν πιαινούσης τῶν νοητῶν θεωρίας προτιμώσης· ὅπερ πρόσωπον καταισχύνει, ὁ (473) διά προσευχῆς τόν ἐκτρίβοντα πᾶσαν πονηράν δύναμιν παρά Θεοῦ κομισάμενος, σοφίας λόγον· τουτέστι τόν τελείως ἀφανιστικόν τῆς διοχλούσης τῇ ψυχῇ πονηρᾶς τυραννίδος· Ἐξέτριψε γάρ, φησίν ὁ Λόγος, ἀλλ᾿ οὐκ ἔτριψεν. Ἡ μέν γάρ τρίψις, τῆς ἐμπαθοῦς κατ᾿ ἐνέργειαν μόνης ὑπάρχει πράξεως κατάργησις· ἡ δέ ἔκτριψις, καί τῶν κατά διάνοιαν πονηρῶν κινημάτων παντελής ἀφανισμός.
Ἡ δέ χώρα τοῦ βασιλέως Ἀσσούρ, λέγω δή τοῦ πονηροῦ καί ἀρχεκάκου δαίμονός ἐστιν, ἡ στιβαρά καί ἀπότομος τῆς κακίας καί ἀγνωσίας ἕξις, ἡ πάσης τῆς κατ᾿ ἀρετήν ζωτικῆς θερμότητος, καί παντός τοῦ κατά τήν γνῶσιν νοεροῦ φωτός ἐστερημένη· εἰς ἥν μόνος ὁ διάβολος ἀποστρέφεται, μετά τήν πεῖραν τῆς προσβολῆς, μή δυνηθείς μετοικίσαι εἰς τήν οἰκείαν ἕξιν, τήν Ἱερουσαλήμ· τουτέστι, τήν θεοφιλῆ καί ἀπαθέστατην ψυχήν, ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ τόν τε τῆς πράξεως καθάπερ Ἐζεκίαν τέλειον λόγον, καί τόν τῆς γνώσεως καθάπερ Ἡσαΐαν πεφωτισμένον νοῦν, τόν Θεόν ἱλεουμένους, καί δι᾿ ἀγγέλου τήν πονηράν ἐξαφανίζοντας δύναμιν.
Ἐγώ μέν οὕτως τούς τόπους ἐνόησα, κατά τήν εἰποῦσάν μοι δύναμιν. Εἰ δέ τις ὑψηλοτέρως ἐκδέχεσθαι δύναται τά εἰρημένα, καί ἑαυτῷ καί ἡμῖν χαρίζεται, τιμιώτερον ἐκφαίνων, ὡς δεῖ, τῶν γεγραμμένων τόν νοῦν· προέφην γάρ, ὅτι μένει διά παντός ἀπερίγραφος, ὁ τῆς θείας Γραφῆς λόγος· πάντας μέν περιγράφων τούς λέγοντας, αὐτός δέ τοῖς λέγουσιν οὐδαμῶς περιγραφόμενος. Ὥστε κἄν εἶπόν τι κατά τήν δύναμιν, καί τοῦτο τολμηρῶς, ἀλλ᾿ οὐ περιέλαβον πᾶσαν τῶν γεγραμμένων τήν δύναμιν, ἀπείρως τῆς ἐμῆς ἀνῳκισμένην δυνάμεως.
ΣΧΟΛΙΑ. α΄. Ὅτι καθάπερ ὁ Θεός κατ᾿ οὐσίαν οὐχ ὑποπέπτωκε γνώσει, οὕτως οὔτε λόγος
αὐτοῦ γνώσει τῇ καθ᾿ ἡμᾶς περιλαμβάνεται. β΄. Οἱ μόνῳ τῷ γράμματι προσδήσαντες Ἰουδαϊκῶς τήν διάνοιαν, φησί, κατά τόν
αἰῶνα τοῦτον ἐκδέχονται τάς ἐπαγγελίας τῶν ἀκηράτων ἀγαθῶν, ἀγνοοῦντες τά κακά φύσιν τῆς ψυχῆς ἀγαθά.