246

οὐσίαν ἐλθεῖν ἀτρέπτως, ὑπέρ πᾶσαν οὐσίαν ὄντα καί φύσιν ὑπερουσίως καταδέξασθαι, καί ἄνθρωπον γενέσθαι, καί τῶν ἀνθρώπων ἕνα χρηματίσαι βούλεσθαι· καί τήν ἡμετέραν κατάκρισιν οἰκείαν ποιῆσαι μή παραιτήσασθαι· καί τοσοῦτον ἡμᾶς θεῶσαι κατά χάριν, ὅσον κατ᾿ οἰκονομίαν αὐτός φύσει γέγονεν ἄνθρωπος· ἵνα μή μόνον μάθωμεν ἀλλήλων ἀντέχεσθαι φυσικῶς, καί ὡς ἑαυτούς ἀλλήλους ἀγαπᾷν πνευματικῶς· ἀλλά καί ὑπέρ ἑαυτούς ἀλλήλων κήδεσθαι θεϊκῶς· καί ταύτην τῆς εἰς ἀλλήλους ἀγάπης ἀπόδειξιν ποιεῖσθαι, τό κατ᾿ ἀρετήν ὑπέρ ἀλλήλων τόν ἑκούσιον προθυμεῖσθαι θάνατον. Οὐκ ἔστι γάρ ταύτης ἄλλη μείζων ἀγάπης, φησίν, ἵνα τις θῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ ὑπέρ τῶν φίλων αὐτοῦ.

Οὐκοῦν ὁ μέν τῆς φύσεως νόμος ἐστίν, ἵνα συνελών εἴπω, λόγος φυσικός τήν αἴσθησιν λαβών ὑποχείριον, πρός ἀφαίρεσιν τῆς ἀλογίας· καθ᾿ ἥν [marg. ἀλογίαν δηλονότι], τῶν φυσικῶς συνημμένων ἐστίν ἡ διαίρεσις. Ὁ δέ γραπτός νόμος ἐστί, λόγος φυσικός μετά τήν κατ᾿ αἴσθησιν τῆς ἀλογίας ἀφαίρεσιν προσλαβών καί πόθον πνευματικόν, τῆς πρός τό συγγενές ἀλληλουχίας συνεκτικόν. Ὁ δέ τῆς χάριτος νόμος, ὑπέρ φύσιν καθέστηκε λόγος, (728) πρός θέωσιν ἀτρέπτως τήν φύσιν μεταπλάττων, καί ὡς ἐν εἰκόνι δεικνύς ἀκαταλήπτως τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων τό ὑπέρ οὐσίαν καί φύσιν ἀρχέτυπον· καί τήν τοῦ ἀεί εὖ εἶναι διαμονήν παρεχόμενος.

Εἰ δέ τοῦτον ἔχει τόν τρόπον ὁ περί τῶν τριῶν νόμων λόγος, εἰκότως ἡ μεγάλη τοῦ Θεοῦ πόλις Ἐκκλησία· ἤγουν ἡ τοῦ καθ᾿ ἕκαστον ψυχή, πορείας ὁδοῦ τριῶν καθέστηκεν ἡμερῶν· ὡς δεκτική καί χωρητική τῆς κατά φύσιν καί νόμον καί πνεῦμα δικαιοσύνης. Ἐν τούτοις γάρ τοῖς τρισί νόμοις, ὁ πᾶς περιέχεται τῆς Ἐκκλησίας διάκοσμος· πλάτει τε τῷ κατ᾿ ἀρετήν, [πλάτει] καί μήκει τῷ κατά γνῶσιν· καί τῷ κατά σοφίαν βάθει μυστικῆς θεολογίας περιγραφόμενος. Ἀλλά ταύτης κατά διάθεσιν, ὡς ὁ τῶν Ἰουδαίων λαός, μή χωρισθῶμεν τῆς πόλεως, τό σῶμα καθάπερ σκηνήν στέργοντες, καί τήν πρόσκαιρον τοῦ σώματος ὥσπερ κολόκυνθαν ἡδονήν περιέποντες· ἵνα μή ἄν τῆς συνειδήσεως ὁ σκώληξ πλήξας, ἀποξηράνῃ τήν καθ᾿ ἡδονήν ἠπατημένην διάθεσιν· καί ἡ διά τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν ἐπελθοῦσα καθάπερ πνεῦμα καύσωνος τῶν κακῶς ἡμῖν βεβιωμένων ἔκτισις, ἀπειπώμεθα τήν ζωήν, καί πρός τήν θείαν δυσανασχετήσωμεν κρίσιν.

Ἕκαστος γάρ ἡμῶν τῶν ἠττημένων τῇ ἀπάτῃ τῶν ὑλικῶν, καί ταῖς ἡδοναῖς χαιρόντων τοῦ σώματος, σκώληκος δίκην τοῦ Θεοῦ τόν λόγον δέχεται, καί τήν συνείδησιν αὐτόν πλήττοντα τέως· καί ῥίζης δίκην κολοκύνθης τήν πρός τήν ἡδονήν αὐτοῦ διεσθίοντα σχέσιν· καί οὕτως διά τῆς τελείας ἀνατολῆς τοῦ φωτισμοῦ τῶν λογίων τοῦ πνεύματος, ἀποξηραίνοντα τήν καθ᾿ ἁμαρτίαν ἐνέργειαν· καί πνεύματι καύσωνος, τῇ μνήμῃ τῶν αἰωνίων κολάσεων, καθάπερ κεφαλήν τήν κατ᾿ αἴσθησιν ἐν ταῖς προσβολαῖς ἀρχήν τῶν παθῶν τῆς κακίας πατάσσοντα· ἵνα μάθωμεν προνοίας λόγους καί κρίσεως, τῶν προσκαίρων, ὧν τῇ στερήσει λυπεῖσθαι τό γένος εἴωθεν τῶν ἀνθρώπων, τά αἰώνια προκρινούσης. Εἰ γάρ τόν ἄνθρωπον διά τήν σκηνήν καί τήν κολοκύνθαν λυπούμενον· λέγω δέ τήν σάρκα καί τήν τῆς σαρκός ἡδονήν· τῆς δέ Νινευή ἀντεχόμενον τόν Θεόν εἰσήγαγε τῆς Γραφῆς ὁ λόγος, δῆλον ὡς τῶν τοῖς ἀνθρώποις τιμίων καί ἐπεράστων, τό τῷ Θεῷ φανέν προσφιλές, πάντων τῶν ὁποσοῦν ὄντων πολλῷ κρεῖττόν ἐστι καί τιμιώτερον· ἤπου γε τῶν οὐκ ὄντων, καί μόνῃ προλήψει κατ᾿ ἐσφαλμένην κρίσιν εἶναι δοκούντων, ὧν οὐδείς τό παράπαν ἐστί κατά τήν ὕπαρξιν λόγος·