92

νενόηται)· πᾶσαν μέν οὖν τήν τῶν ἱστορουμένων κατά τόν τόπον (Fr. τύπον) ἐν τούτοις συντέμων, παρέθετο τήν θεωρίαν ὁ λόγος. Ἵνα δέ σαφέστερον γένηται τό χωρίον, ὁριστικῶς ἕκαστον, εἰ δοκεῖ, θεωρήσωμεν.

Μόσχος οὖν ἐστι χωνευτός, ἡ τῶν κατά φύσιν δυνάμεων εἰς ἀλλήλας φύρσις καί σύγχυσις· ἤ μᾶλλον (301) σύνοδος ἐμπαθής καί ἀλόγιστος, καί τῆς ἀλογίστου τῶν παρά φύσιν παθῶν ἐνεργείας ἀποτελεστική. Εἷς δέ μόσχος, ὅτι μία κακίας ἕξις, εἰς πολλά κακίας εἴδη διασκεδαζομένη· μόσχος δέ, διά τό καρτερικόν καί φιλόπονον, καί γεωργικόν, καί οἷον ἀναδοτικόν καί ἐπινοητικόν, ὡς ἐν μηρυκισμῷ τῆς περί τά πάθη κακῆς διαθέσεως· χωνευτός δέ, ὅτι κατ᾿ εἶδος τῆς προαποκειμένης τῇ διανοίᾳ κακῆς φαντασίας, ἡ τῶν παθῶν ἕξις ἀποτελεῖται καί ἐνέργεια. Τό δέ· Οὗτοι οἱ θεοί σου, πληθυντικῶς εἰρημένον, ἐπειδή σκεδαστόν φύσει τό κακόν ὑπάρχει καί ἄστατον, καί πολύμορφον καί διαιρετικόν. Εἰ γάρ φύσει τό καλόν ἐστιν ἑνοποιητικόν τῶν διῃρημένων καί συνεκτικόν, τό κακόν δηλονότι τῶν ἡνωμένων ἐστί διαιρετικόν τε καί φθαρτικόν. Ἐνώτια δέ, οἱ περί θεολογίας φυσικῶς τῷ νῷ ἐνυπάρχοντες ἐκ τῆς τῶν ὄντων εὐσεβοῦς κατανοήσεως τυγχάνουσι λόγοι. Οἱ δέ περί τόν τράχηλον κόσμοι εἰσί, τά κατά τήν φυσικήν θεωρίαν ὀρθά περί τῶν ὄντων δόγματα· τά ψέλλια, ἡ κατά τήν πρᾶξίν ἐστιν ἐνέργεια τῶν ἀρετῶν.

Ἤ πάλιν ἐνώτιά ἐστιν ὁ ἔμφυτος λόγος. Λόγου γάρ τό οὖς σύμβολον. Περιτραχήλιος δέ κόσμος ἐστί τό θυμικόν· ἀναστήματος γάρ καί τυραννίδος τύπος ὁ τράχηλος. Ψέλλια δέ χειρῶν, ἡ ἐπιθυμία, διά τῆς καθ᾿ ἡδονάς μηνυομένη πράξεως. Ἅπερ πάντα κατά τήν περί ἑκάστου δοθεῖσαν ἔννοιαν ἅπτων ὁ νοῦς εἰς τό πῦρ τῶν παθῶν, ἀποτελεῖ τήν ἄλογον καί ἀνόητον τῆς ἀγνοίας ἕξιν, τήν πάντων μητέρα τῶν κακῶν. Λεπτύνει δέ αὐτήν, ὁπηνίκα τό τοῦ πάθους κατά τήν ἐπιφάνειαν πρός αἴσθησιν πάχος τῇ διανοίᾳ διασκοπήσας ὁ νοῦς, τῶν ποιούντων τοῦ πάθους τήν σύνθεσιν, πρός τήν οἰκείαν ἀρχήν ἕκαστον διελών ἀναγάγῃ, καί οὕτως σπείρῃ ὑπό τό ὕδωρ· λέγω δέ τήν γνῶσιν τῆς ἀληθείας, ἄγων τά διευκρινηθέντα, καί τῆς πρός ἄλληλα κακῆς ἀπαλλαγέντα συμπλοκῆς καί συνθέσεως.

Οἷον τι λέγω, πᾶν πάθος κατά συμπλοκήν πάντως αἰσθητοῦ τινος, καί αἰσθήσεως καί φυσικῆς δυνάμεως· θυμοῦ λέγω τυχόν, ἤ ἐπιθυμίας, ἤ λόγου παρατραπέντος τοῦ κατά φύσιν, συνίσταται. Ἐάν οὖν τό πρός ἄλληλα κατά σύνθεσιν τέλος, τοῦ τε αἰσθητοῦ καί τῆς αἰσθήσεως, καί τῆς ἐπ᾿ αὐτῇ φυσικῆς δυνάμεως θεωρήσας ὁ νοῦς, δυνηθῇ πρός τόν οἰκεῖον φύσει λόγον τούτων ἕκαστον διακρίνας ἐπαναγαγεῖν, καί θεωρῆσαι καθ᾿ ἑαυτόν τό αἰσθητόν, ἄνευ τῆς πρός αὐτό τῆς αἰσθήσεως σχέσεως, καί τήν αἴσθησιν δίχα τῆς τοῦ αἰσθητοῦ πρός αὐτήν οἰκειότητος, καί τήν ἐπιθυμίαν, φέρε εἰπεῖν, ἤ ἄλλην τινά τῶν κατά φύσιν δυνάμεων, χωρίς τῆς ἐμπαθοῦς ἐπ᾿ αἰσθήσει τε καί αἰσθητῷ διαθέσεως, ὡς ἡ τοῦ πάθους ποιά παρασκευάζει τήν θεωρίαν γίνεσθαι κίνησις, ἐλέπτυνε λεάνας τοῦ μόσχου, τουτέστι τοῦ οἱουδήποτε πάθους συμβαίνοντος τήν σύστασιν, καί ὑπό τό ὕδωρ τῆς γνώσεως ἔσπειρεν· ἀφανίσας παντελῶς καί αὐτήν τῶν παθῶν τήν ψιλήν φαντασίαν, διά τῆς πρός ἑαυτά τῶν ἀποτελούντων αὐτά κατά φύσιν πραγμάτων ἀποκαταστάσεως. Γένοιτο δέ καί ἡμᾶς τόν χωνευτόν μόσχον λεπτύναντας τῆς (304) ψυχῆς ἀφανίσαι, μόνην ἐχούσης ἀκίβδηλον τήν θείαν εἰκόνα, μηδενί καθάπαξ τῶν ἐκτός μολυνομένην. Τό δέ φερόμενον, Καί ἐπότισεν αὐτό Μωϋσῆς τούς υἱούς Ἰσραήλ, τόν τρόπον σημαίνει τῆς τῶν παθῶν καθαιρετικῆς διδασκαλίας, τοῖς μανθάνουσι παρά τῶν διδασκόντων διδόμενον.