99

αἰῶσι τοῖς ἐπερχομένοις τήν ἐν ἡμῖν [Fr. εἰς ἡμᾶς] ὑπερβάλλοντα πλοῦτον τῆς τοῦ Θεοῦ χρηστότητος δειχθήσεσθαι.

∆ιέλωμεν οὖν καί ἡμεῖς τῇ ἐπινοίᾳ τούς αἰῶνας, καί ἀφορίσωμεν, τούς μέν, τῷ μυστηρίῳ τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, τούς δέ, τῇ χάριτι τῆς ἀνθρωπίνης θεώσεως· καί εὑρήσομεν τούς μέν περί τό οἰκεῖον ὄντας τέλος, τούς δέ, οὔπω πραγενομένους. Καί συντόμως εἰπεῖν, τῶν αἰώνων οἱ μέν τῆς τοῦ Θεοῦ πρός ἀνθρώπους εἰσί καταβάσεως, οἱ δέ τῆς τῶν ἀνθρώπων πρός Θεόν ὑπάρχουσιν ἀναβάσεως. Οὕτω νοοῦντες, οὐκ ἐνσκάζομεν τῇ ἀσαφείᾳ τῶν θείων λόγων, τήν εἰς ταυτόν περίπτωσιν νομίζοντες παθεῖν τόν θεῖον Ἀπόστολον.

Ἤ μᾶλλον, ἐπειδή καί ἀρχή, καί μεστότης, καί τέλος πάντων ἐστί τῶν αἰώνων, τῶν τε παρελθόντων, καί ὄντων καί ἐσομένων, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, εἰκότως εἰς ἡμᾶς κατήντησε δυνάμει τῆς πίστεως, τό κατ᾿ εἶδος ἐνεργείᾳ κατά τήν χάριν ἐσόμενον ἐπί θεώσει τῶν ἀξίων τέλος τῶν αἰώνων.

Ἤ πάλιν, ἐπειδή ἕτερος ὁ τοῦ ποιεῖν, καί ἕτερος ὁ τοῦ πάσχειν λόγος· μυστικῶς ἄρα καί σοφῶς διεῖλε παρελθοῦσιν αἰῶσι καί μέλλουσι, τόν τοῦ ποιεῖν καί τόν τοῦ πάσχειν λόγον ὁ θεῖος Ἀπόστολος· οἷον οἱ τῆς σαρκός αἰῶνες, ἐν οἷς νῦν ζῶμεν. Οἶδε γάρ ἡ Γραφή καί χρονικούς αἰῶνας, καί τό, Καί ἐκοπίασεν εἰς τόν αἰῶνα, καί ζήσεται εἰς τέλος, τῆς τοῦ ποιεῖν εἰσίν ἰδιότητος· οἱ δέ μέλλοντες εἶναι τοῦ πνεύματος μετά τήν παροῦσαν ζωήν, τῆς τοῦ πάσχειν εἰσίν μεταποιήσεως. Ἐνταῦθα τοίνυν ὄντες ὡς ποιοῦντες, εἰς αἰώνων τέλος καταντῶμεν, πέρας λαμβανούσης ἡμῶν κατά τό ποιεῖν τῆς δυνάμεώς τε καί τῆς ἐνεργείας· ἐν δέ τοῖς αἰῶσι τοῖς ἐπερχομένοις πάσχοντες τήν πρός τό θεοῦσθαι χάριτι μεταποίησιν, οὐ ποιοῦμεν, ἀλλά πάσχομεν· καί διά τοῦτο οὐ λήγομεν θεουργούμενοι. Ὑπέρ φύσιν γάρ τότε τό πάθος ἐστί, καί μηδένα λόγον ἔχον ὁριστικόν τῆς ἐπ᾿ ἄπειρον τῶν τοῦτο πασχόντων θεουργίας. Ποιοῦμεν γάρ ἡμεῖς, ἐφ᾿ ὅσον τήν τε τῶν ἀρετῶν ποιητικήν φύσει λογικήν ἔχομεν δύναμιν ἐνεργουμένην, καί τήν πάσης γνώσεως δεκτικήν νοεράν ἀσχέτως δύναμιν πᾶσαν τῶν ὄντων καί γινωσκομένων φύσιν διαβαίνουσαν, καί πάντας κατόπιν ἑαυτῆς τούς αἰῶνας ποιουμένην· καί πάσχομεν ἡνίκα τῶν ἐξ οὐκ ὄντων τελείως τούς λόγους περάσαντες, εἰς τήν τῶν (321) ὄντων ἀγνώστως ἔλθωμεν αἰτίαν, καί συγκαταπαύσωμεν τοῖς φύσει πεπερασμένοις τάς οἰκείας δυνάμεις, ἐκεῖνο γινόμενοι, ὅπερ τῆς κατά φύσιν δυνάμεως οὐδαμῶς ὑπάρχει κατόρθωμα· ἐπειδή τοῦ ὑπέρ φύσιν ἡ φύσις καταληπτικήν οὐ κέκτηται δύναμιν. Θεώσεως γάρ οὐδέν γενητόν κατά φύσιν ἐστί ποιητικόν, ἐπειδή μηδέ Θεοῦ καταληπτικόν· μόνης γάρ τῆς θείας χάριτος ἴδιον πέφυκεν εἶναι, τό ἀναλόγως τοῖς οὖσι χαρίζεσθαι θέωσιν, καί λαμπρυνούσης τήν φύσιν τῷ ὑπέρ φύσιν φωτί, καί τῶν οἰκείων ὅρων αὐτήν ὑπεράνω κατά τήν ὑπερβολήν τῆς δόξης ποιουμένης.

Οὐκοῦν τά τέλη τῶν αἰώνων εἰς ἡμᾶς εἰκότως κατήντησαν (Fr. κατήντησε), τούς ὅσον οὐδέπω διά τῆς ἐν Χριστῷ χάριτος ληψομένους τῶν ὑπέρ αἰῶνας καί φύσιν ἀγαθῶν τήν δωρεάν· ὧν τύποι καί προχαράγματι καθεστήκασιν, οἱ τρόποι τῶν ἀρετῶν, καί τῶν γνωσθῆναι φύσει δυναμένων οἱ λόγοι· δι᾿ ὧν ὁ Θεός ἀεί θέλων ἐν τοῖς ἀξίοις ἄνθρωπος γίνεται. Μακάριος οὖν ὁ μεταποιήσας διά σοφίας ἐν ἑαυτῷ τόν Θεόν ἄνθρωπον, καί τοῦ τοιούτου μυστηρίου πληρώσας τήν γένεσιν, πάσχων τῷ γενέσθαι τῇ χάριτι Θεός, ὅτι τοῦ ἀεί τοῦτο γένεσθαι πέρας οὐ λήψεται. Ὁ γάρ ταύτην τοῖς ἀξίοις ποιῶν, ἀόριστος ὑπάρχων κατ᾿ οὐσίαν, ἀόριστον ἔχει, καί πάσης ἀοριστίας ἐπέκεινα, τήν τοῦτο ποιοῦσαν δύναμιν, καί μηδέποτε συγκαταλήγουσαν τοῖς ὑπ᾿ αὐτῆς γινομένοις, καθάπερ ἡμεῖς· ἀεί δέ μᾶλλον ἑαυτῇ συγκρατοῦσαν τούς ἐξ αὐτῆς τό εἶναι λαβόντας, ἄνευ αὐτῆς εἶναι μή δυναμένους. Ὅθεν καί πλοῦτον εἶπε χρηστότητος, ὡς μή παυομένης ποτέ τῆς ἐφ᾿ ἡμῖν ἐν χρηστότητι κατα τήν πρός θέωσιν μεταποίησιν, θείας καί παμφαοῦς διαθέσεως.