114

Πρός τήν ὑποκειμένην τῶν προνοουμένων διάθεσιν εὑρίσκομεν τήν ἁγίαν Γραφήν τόν Θεόν διαπλάττουσαν· ὅθεν καί λέοντα, καί ἄρκτον, καί πάρδαλιν, καί πάνθηρα, καί ἄνθρωπον, καί βοῦν, καί πρόβατον, καί ἥλιον, καί ἀστέρα, καί πῦρ, καί πνεῦμα, καί ἄλλα μυρία, ἅπερ μηδαμῶς ὑπάρχων λέγεται, κατά τήν ἑκάστης φωνῆς ἐπίνοιαν θεωρούμενος. Τῷ γοῦν Ἀβραάμ φανείς ὁ Θεός ὄντι τελείῳ κατά τήν γνῶσιν, ἐν τῷ περί μονάδος λόγῳ τόν ἄϋλον περί Τριάδος εἶναι λόγον ἐδίδασκεν, ἤδη τόν νοῦν ἔχοντι τῆς ὕλης παντελῶς, καί τῶν κατ᾿ αὐτήν τύπων ἐκβεβηκότα. Καί διά τοῦτο καί ὡς τρεῖς ἐφαίνετο, καί ὡς εἷς διελέγετο· τῷ δέ Λώτ, μήπω (361) τῆς τῶν σωμάτων καθαρόν τόν νοοῦν ποιησαμένῳ συνθέσεως, ἀλλ᾿ ἔτι τῆς ἐξ ὕλης καί εἴδους τῶν σωμάτων γενέσεως ἐξηρτημένῳ, καί μόνης δημιουργόν εἶναι πιστεύοντι τόν Θεόν τῆς ὁρατῆς κτίσεως, ἐμφανιζόμενος ὁ Θεός, δυϊκῶς, ἀλλ᾿ οὐ τριαδικῶς ἐφάνη· δεικνύς δι᾿ ὧν αὐτός ἑαυτόν ἐσχηματίζε, μήπω τῆς ὕλης καί τοῦ εἴδους ἐκβεβηκέναι τόν ἀναγόμενον νοῦν. Οὕτως ἐφ᾿ ἑκάστῳ τόπῳ τῆς τόν Θεόν πολυτρόπως διαπλαττούσης Γραφῆς, τούς λόγους μετ᾿ ἐπιστήμης διασκοπούμενος, εὑρήσεις αἰτίαν εἶναι τῆς πολλῆς τῶν θείων πλασμάτων ἐξαλλαγῆς, τήν τῶν προνοουμένω διάθεσιν.

Ἐπειδή τοίνυν καί οἱ τόν πύργον οἰκοδομήσαντες, πρότερον τῆς τοῦ φωτός χώρας τῆς ἀνατολῆς κινηθέντες, λέγω δέ τῆς μιᾶς καί ἀληθοῦς περί Θεόν γνώσεως, ἦλθον εἰς γῆν Σενναάρ, τήν ἑρμηνευομένην βλασφήμους ὀδόντας, καί εἰς πολλάς περί Θεότητος δόξας κατέπεσαν, καί τόν ἑκάστης δόξης λόγον, οἱονεί πλίνθους τινάς συνθήσαντες, ᾠκοδόμησαν καθάπερ πύργον τήν πολύθεον ἀθεΐαν· εἰκότως ὁ τῆς κακῆς συμφωνίας τῶν πλανηθέντων ἀνθρώπων διασκεδάζων τήν ὁμολογίαν Θεός, ἐκ τῆς τῶν προνοουμένων διαθέσεως εἰς ἀπείρους δόξας διασκεδασθείσης καί διασπαρθείσης, πληθυντικῶς ἑαυτόν ὀνομάζει· δεικνύς εἷς ὅτι ὤν, εἰς πολλούς ἐν ἐκείνοις ἐμερίσθη· ὥσπερ καί ἐπί τοῦ Ἀδάμ φαίνεται λέγων· Ἰδού γέγονεν Ἀδάμ ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν. Πρός οὖν τό ὑποκείμενον αἴτιον, ἤ πληθύνεται ταῖς τῶν Γραφῶν ἐκφωνήσεσιν ὁ Θεός, ἤ συνάγεται.

Τό δέ, πρός τίνας ὁ Θεός διαλέγεται, ἔθος ἐστί τῇ Γραφῇ τάς ἀλαλήτους καί κρυφίας βουλάς τοῦ Θεοῦ σωματικῶς διαπλάττειν, ἵν᾿ ἡμεῖς ἐκ τῶν συγγενῶν ῥημάτων τε καί φωνῶν, νοῆσαι τά θεῖα δυνηθῶμεν· ἐπεί ὁ Θεός νοῦς ἐστιν ἄγνωστος, καί λόγος ἄῤῥητος, καί ζωή ἀκατάληπτος, καί οὔτε λαλεῖ οὔτε λαλεῖται, αὐτόλογος ὤν, καί αὐτοβουλή κατ᾿ οὐσίαν ὑπάρχων. Καί εἰ οὕτω νοήσομεν τάς τῶν θείων λόγων φωνάς, οὐδενί τῶν γεγραμμέων ἐκ τῆς ἀσαφείας προσκόψομεν.

Εἰ δέ τις φαίη, μή πάντως ἐπί διαβολῆς κεῖσθαι τῇ Γραφῇ τήν περί Θεοῦ πληθυντικήν σημασίαν, καί προφέρει πρός τήν τοῦ οἰκείου λόγου βεβαίωσιν τό· Καί εἶπεν ὁ Θεός· Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν, καί καθ᾿ ὁμοίωσιν, καί οὐ δήπου διά ταύτης, εἴποι, τῆς φωνῆς, πολυθεΐας ὑπόνοιαν εἰσηγεῖσθαι νοοῦμεν τόν λόγον· φαμέν, ὡς ὁπόταν μέν πρός τούς εὐσεβεῖς εὐσεβῶς ἡ ἁγία Γραφή τῷ πληθυντικῷ περί Θεοῦ κέχρηται λόγῳ, τήν δήλωσιν ποιεῖται τῶν παναγίων τριῶν ὑποστάσεων· μυστικῶς τόν τῆς ὑπάρξεως σημαίνουσα τρόπον τῆς παναγίας καί ἀνάρχου καί ὁμοουσίας Τριάδος· ἐπειδή μονάς κατ᾿ οὐσίαν ἐστίν ἡ πάνσεπτος καί προσκυνητή καί πανεύφημος Τριάς τῶν ὑποστάσεων. Μονάς γάρ ἐν Τριάδι καί ἐν μονάδι Τριάς ἐστιν ὁ Θεός ἡμῶν. Ἡνίκα δέ πρός τούς ἀσεβεῖς πληθυντικόν περί Θεοῦ ποιεῖται τόν λόγον, τήν ψεκτήν (364) ἐκείνων, ὡς οἶμαι, διελέγει περί Θεότητος ἔννοιαν, φυσικήν, ἀλλ᾿ οὐχί ὑποστατικήν εἶναι τήν ἐν τοῖς ἰδιώμασιν ὑπειληφότων διαφοράν· ὅπερ σαφῶς τήν πολύθεον εἰσηγεῖται πλάνην τοῖς οὕτως περί Θεότητος ἔχουσιν.

Εἰ δέ μή τοῦτο λέγοντες πείθομεν, ἐπειδή φίλον τῷ Πνεύματι, καί τοῖς Πνεῦμα φιλοῦσιν ἀγαπητόν, τό μή μάχεσθαι, δεξώμεθα συμφώνως ἀλλήλοις τήν ἁγίαν