199

αἴσθησιν ἐναντίων· τέλειος δέ, ὡς τῇ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῇ τε καί λύπῃ, δι᾿ ἐγκρατείας καί ὑπομονῆς (596) ἀνενδότως μαχόμενος· ὁλόκληρος δέ, ὡς τάς μαχομένας ταῖς κατ᾿ αἴσθησιν ἀλλήλαις ἀντικειμέναις διαθέσεσιν ἕξεις ἐν τῇ σταθηρότητι τῆς κατά τόν λόγον ταυτότητος ἀλωβήτους διαφυλάττων· φημί δέ τήν πρᾶξιν καί τήν θεωρίαν ἀλλήλαις συνεχομένας, καί μηδεμίαν τῆς ἑτέρας διεζευγμένην· ἀλλά τήν μέν πρᾶξιν, τῆς θεωρίας τήν γνῶσιν διά τῶν τρόπων προφαίνουσαν· τήν δέ θεωρίαν, οὐχ ἧττον τοῦ λόγου τήν ἀρετήν τεθωρακισμένην τῆς πράξεως.

Οὐκοῦν ἐπειδή τήν τε λύπην καί τήν ἡδονήν διττήν οὖσαν ἀπέδειξεν ὁ λόγος· καί τήν μέν, κατά ψυχήν, τήν δέ, κατ᾿ αἴσθησιν συνισταμένην· φέρε καί τάς τούτων συνοπτικώτερον θεωρήσωμεν αἰτίας. Τῆς μέν οὖν κατά ψυχήν λύπης διττός ὁ τρόπος. Ὁ μέν, ἐπί τοῖς οἰκείοις, ὁ δέ, ἐπί τοῖς ἀλλοτρίοις πλημμελήμασι συνιστάμενος. Αἰτία δέ τῆς τοιαύτης λύπης ἡ κατ᾿ αἴσθησιν τοῦ λυπουμένου σαφῶς, ἤ τῶν δι᾿ οὕς λυπεῖται, καθέστηκεν ἡδονή. Κατά γάρ τόν ἀκριβῆ λόγον, οὐκ ἔστι παντελῶς ἁμαρτία σχεδόν ἐν ἀνθρώποις, μή τήν ψυχῆς πρός αἴσθησιν ἡδονῆς ἕνεκεν ἀλόγιστον σχέσιν ἀρχήν τοῖς οἰκείας γενέσεως ἔχουσαν. Τῆς δέ κατά ψυχήν ἡδονῆς αἰτία προδήλως ἐστίν, ἡ κατ᾿ αἴσθησιν τοῦ ἐπί ταῖς οἰκείαις ἤ ταῖς ἀλλοτρίαις ἀρεταῖς ἡδομένου τε καί χαίροντος λύπη· κατά γάρ τόν ἀκριβῆ λόγον οὐκ ἔστι παντελῶς ἀρετή σχεδόν ἐν ἀνθρώποις, μή τήν ψυχῆς πρός αἴσθησιν λελογισμένην ἀποδιάθεσιν ἀρχήν τῆς οἰκείας γενέσεως ἔχουσα.

Τῆς δέ ψυχῆς ὑπέρ ἀρετῆς πρός τήν αἴσθησιν ἀποδιάθεσιν κτησαμένης, ἐξ ἀνάγκης ἡ αἴσθησις ἐν πόνοις ἔσται· τήν τῶν ἡδέων ἐπινοητικήν συνημμένην, αὐτῇ κατά τήν γνωμικήν σχέσιν τῆς ψυχῆς οὐκ ἔχουσα δύναμιν· τοὐναντίον δέ, τῶν μέν αὐτῆς φυσικῶν ἡδονῶν ἐπανάστασιν δι᾿ ἐγκρατείας ἀνδρικῶς ἀποῤῤαπίζουσαν· πρός δέ τήν τῶν παρά φύσιν καί ἀκουσίων πόνων ἐπαγωγήν, διά τῆς ὑπομονῆς ἀμείλικτον παντελῶς διαμένουσαν· καί τῆς κατ᾿ ἀρετήν θεοπρεποῦς ἀξίας τε καί δόξης, διά τήν ἀνυπόστατον ἡδονήν οὐκ ἐξισταμένην. Καί πρός τήν τῶν πόνων ἀντίληψιν φειδοῖ τῆς σαρκός διά τήν ὀδύνουσαν αἴσθησιν, τοῦ ὕψους τῶν ἀρετῶν οὐκ ἀποπίπτουσαν. Τῆς δέ κατ᾿ αἴσθησιν λύπης αἰτία καθέστηκεν, ἡ πρός τά κατά φύσιν τῆς ψυχῆς παντελής ἀσχολία. τήν κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονήν ἡ παρά φύσιν ἐνέργεια τῆς ψυχῆς προδήλως ὑφίστησιν, ἄλλην ἀρχήν ἔχειν οὐ δυναμένην συστάσεως, ἤ τήν ψυχῆς τῶν κατά φύσιν ἀπόθεσιν.

Νοῦς γάρ καί αἴσθησις ἀντικειμένην ἔχουσι πρός ἄλληλα τήν κατά φύσιν ἐνέργειαν, διά τήν τῶν αὐτοῖς ὑποκειμένων ἀκροτάτην διαφοράν καί ἑτερότητα. Ὁ μέν γάρ ὑποκειμένας ἔχει τάς νοητάς καί ἀσωμάτους οὐσίας, ὧν κατ᾿ οὐσίαν ἀντιλαμβάνεσθαι πέφυκεν· ἡ δέ, τάς αἰσθητάς καί σωματικάς φύσεις, ὧν καί αὐτή φυσικῶς ἀντιλαμβάνεται.

Ἐπεί οὖν οὐκ ἔστι δυνατόν πρός τά συγγενῆ (597) νοητά νοῦν διαβῆναι, δίχα τῆς τῶν διά μέσου προβεβλημένων αἰσθητῶν θεωρίας· ταύτην δέ γεννᾶσθαι [ Fr.γενέσθαι] παντελῶς ἀμήχανον χωρίς τῆς αὐτῷ μέν συγκειμένης, τοῖς αἰσθητοῖς δέ κατά φύσιν συγγενοῦς αἰσθήσεως· εἰκότως εἰ μέν προσβαλών ἐνσχεθῇ ταῖς ἐπιφανείαις τῶν ὁρατῶν ἐνέργειαν εἶναι φυσικήν τήν συγκειμένην οἰόμενος αἴσθησιν· τῶν μέν κατά φύσιν ἐκπέπτωκε νοητῶν, τῶν δέ παρά φύσιν ἀμφοῖν ταῖν χεροῖν, τό δή λεγόμενον, ἐπελάβετο σωμάτων· οἷς παρά τόν λόγον ἐνεργούμενος, διά τήν αὐτόν ἐκνικήσασαν αἴσθησιν· τῆς μέν κατά ψυχήν λύπης γεννήτωρ καθίσταται, συχναῖς ταῖς κατά συνείδησιν μάστιξιν αἰκιζομένην· τῆς δέ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῆς ἀριδήλως γίνεται ποιητής, ταῖς ἐπινοίαις τῶν περιποιητικῶν τῆς σαρκός τρόπων λιπαινόμενος. Εἰ δέ τήν πρός αἴσθησιν ἅμα τῇ προβολῇ τῶν ὁρωμένων διατεμών ἐπιφάνειαν, τούς πνευματικούς τῶν ὄντων καθαρούς τῶν ἐπ᾿ αὐτοῖς σχημάτων θεάσηται λόγους τήν μέν τῆς ψυχῆς ἡδονήν ματειργάσατο· μηδενί