200

τῶν αἰσθήσει θεωρουμένων κρατούμενος· τήν δέ τῆς αἰσθήσεως συνεστήσατο λύπην, πάντων κατά φύσιν τῶν αἰσθητῶν ἐστερημένος. Ἔνθα γάρ προκαθηγεῖται ὁ λόγος τῆς αἰσθήσεως κατά τήν τῶν ὁρατῶν θεωρίαν, πάσης ἐστέρηται τῆς κατά φύσιν ἡ σάρξ ἡδονῆς, οὐκ ἔχουσα τήν αἴσθησιν ἄφετον, καί τῶν λογικῶν ἀπολελυμένην δεσμῶν, εἰς ὑπηρεσίαν τῶν κατ᾿ αὐτήν ἡδονῶν.

Οὐκοῦν, ὡς ἔφην, ἐπειδή τήν μέν τῆς ψυχῆς λύπην, ἤγουν τόν πόνον· ταὐτόν γάρ ἀλλήλοις ἀμφότερα, ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονή συνίστησι· τήν δέ τῆς αἰσθήσεως λύπην, ἤγουν τόν πόνον, ἡ κατά ψυχήν ἡδονή ποιεῖν πέφυκεν· εἰκότως ὁ τῆς κατ᾿ ἐλπίδα ζωῆς Τοῦ Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ δι᾿ ἀναστάσεως νεκρῶν εἰς κληρονομίαν ἄφθαρτον καί ἀμίαντον καί ἀμάραντον τετηρημένην ἐν οὐρανοῖς ἐφιέμενος, κατά μέν ψυχήν ἀγαλλίασιν ἔχει καί χαράν χαίρει ἀνεκλάλητον, διηνεκῶς τῇ τῆς μελλόντων ἀγαθῶν ἐλπίδι γαννύμενος [Fr. et. Reg. γαννυμένην]· κατά δέ τήν σάρκα καί τήν αἴσθησιν, λύπην. Ἤγουν τούς ἐκ τῶν ποικίλων πειρασμῶν ἐπιγινομένους αὐτῇ πόνους, καί τάς ἐπ᾿ αὐτοῖς ὀδύνας· πάσῃ γάρ ἀρετῇ, ἡδονή καί πόνος παρέπεται· πόνος μέν σαρκός, ἐστερημένης τῆς προσηνοῦς καί λειοτέρας αἰσθήσεως· ὀδύνη δέ ψυχῆς, παντός αἰσθητοῦ καθαροῖς ἐντρυφώσης τοῖς ἐν πνεύματι λόγοις.

∆έον οὖν ἐστι τόν νοῦν κατά τήν παροῦσαν ζωήν· τοῦτο γάρ μοι νοεῖται τό, νῦν· κατά σάρκα λυπούμενον, διά τούς πολλούς πόνους τῶν ὑπέρ ἀρετῆς αὐτῷ προσαγομένων πειρασμῶν, ἀεί χαίρειν κατά ψυχήν καί ἥδεσθαι, διά τήν ἐλπίδα τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, κἄν ἔχῃ καταπονουμένην τήν αἴσθησιν· οὐ γάρ ἄξια τά παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ, πρός τήν μέλλουσαν δόξαν εἰς ἡμᾶς ἀποκαλύπτεσθαι, φησίν ὁ θεῖος Ἀπόστολος.

Οὕτως οὖν κατ᾿ ἐμέ φάναι, δύναται χαίρειν ἄνθρωπος ἐφ᾿ ᾧ λυπεῖται. Τῇ γάρ ἀρετῇ κατά σάρκα (600) μέν διά τούς πόνους λυπούμενος, ἐν αὐτῇ χαίρει τῇ ἀρετῇ κατά ψυχήν, ὡς παροῦσαν θεώμενος τήν τῶν μελλόντων εὐπρέπειαν· ὑπέρ ἧς κατά τόν μέγαν ∆αβίδ, τῇ κατά γνώμην ἀπογενέσει τῆς σαρκός καθ᾿ ἑκάστην ἀποθνήσκει τήν ἡμέραν, ὁ κατά τήν ψυχῆς ἐν πνεύματι γένεσιν ἀεί καινιζόμενος· ἅτε δή καί τήν ἡδονήν ἔχων σωτήριον, καί τήν λύπην ὠφέλιμον. Λύπην γάρ φαμεν οὐ τήν παράλογον καί τῶν πολλῶν, ἐπί στερήσει παθῶν ἤ πραγμάτων ὑλικῶν τήν ψυχήν ἀφανίζουσαν· ὡς τάς ὁρμάς παρά φύσιν ἐφ᾿ ἅ μή δεῖ, καί τάς ἀποφυγάς ἀφ᾿ ὧν μή δεῖ ποιουμένων· ἀλλά τήν λελογισμένην καί τοῖς τά θεῖα σοφοῖς ἐγκριθεῖσαν, καί τό παρόν κακόν ὑποσημαίνουσαν. Παρόν γάρ κακόν, φασίν εἶναι τήν λύπην, συνισταμένην μέν κατά ψυχήν, ὅταν ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονή τῆς λογικῆς κρατῇ διακρίσεως· ὑφισταμένην δέ κατ᾿ αἴσθησιν, ὅταν τῆς ψυχῆς κατ᾿ ἀρετήν ἀκωλύτως ὁ δρόμος ἀνύεται, τοσοῦτον ἐπάγων τῇ αἰσθήσει τούς πόνους, ὅσον ἡδονήν ἐμποιεῖ καί χαράν τῇ ψυχῆ τῷ Θεῷ προσαγομένῃ, διά τῆς συγγενοῦς κατ᾿ ἀρετήν τε καί γνῶσιν ἐλλάμψεως.

ΣΧΟΛΙΑ. α΄. Τήν κατά ψυχήν λύπην φησί. β΄. Τήν κατ᾿ αἴσθησιν ὀδύνην, λύπην νῦν προσηγόρευσε. γ΄. Τήν κατά ψυχήν λύπην τέλος εἶναί φησι τῆς κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῆς· ἐκ γάρ

ταύτης συνίσταται λύπη ψυχῆς· ὥσπερ οὖν καί τῆς κατά ψυχήν ἡδονῆς τέλος ἐστίν ἡ κατά σάρκα λύπη· ψυχῆς γάρ εὐφροσύνη, σαρκός γίνεται λύπη.

δ΄. Ὁρισμοί λύπης ἐπάλληλοι πρός τήν αἰτίαν, καθ᾿ ἥν γίνεσθαι πέφυκεν, ἀναφέροντες.

ε΄. ∆ιττήν τήν λύπην λέγει· τήν μέν περί τήν αἴσθησιν, κατά στέρησιν τῶν σωματικῶν ἡδονῶν συνισταμένην· τήν δέ περί νοῦν, κατά στέρησιν τῶν τῆς ψυχῆς