CAPUT VI.

De possessione et acquisitione secundum naturam ac necessaria, animalium praecipuaque hominum vitis variis, ac veris divitiis.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Totaliter autem de omni possessione et pecuniaria contemplabimur secundum subinductum modum, quoniam quidem et servus possessionis pars quaedam erat.

b Primum quidem igitur dubitabit aliquis, utrum pecuniativa eadem sit oeconomicae, aut pars quaedam, aut subministrativa : et si subministrativa, utrum ut pectinifactiva textili, aut sicut aeraria statiiificae : non enim similiter serviunt : sed haec quidem organa exhibet, haec autem materiam. Dico autem materiam quod supponitur, ex quod aliquod perficitur opus : puta textori quidem lana, statui fico autem aes, c Quod quidem igitur non eadem oeconomica pecuniativae, palam :. hujus quidem enim est acquirere, hujus autem uti. Quod enim erit quod utitur iis quae secundum domum, praeter oeconomicam?

LE0NARD1 ARETINI TRANSLATIO.

Omnino autem de universa possessione et quaestu intuebimur secundum antecedentem modum, quando et servus possessionis erat pars.

Primum igitur dubitaret utique aliquis, utrum illa disciplina quae ad acquirendum spectat, idem sit quod res familiaris, vel pars aliqua ejus, vel ministra? et si ministra, utrum quemadmodum pectinaria textoriae : aut quemadmodum araria staturiae ? non enim eodem modo subministrant, sed altera quidem organa praebet, altera materiam. Dico autem materiam, ceu id quod subjacet, ex quo aliquod perficitur opus, ceu textori lana, statuario aes.

Quod quidem igitur non sit eadem rei familiaris disciplina, illi quae pertinet ad acpuirendum, manifestum est: nam hujus quidem parare est, illius vero uti : quae enim utitur Iris quae sunt in domo, nisi rei. familiaris disciplina ?

d Utrum autem pars ipsius sit quaedam, aut altera species, habet dubitationem.

e Si enim est pecuniativi videre unde pecuniae et acquisitio erit, possessio autem multas complectitur partes, et divitiae : itaque primum agricultura, utrum pars quaedam pecuniativae, aut alterum quoddam genus, et universaliter quae circa cibum cura et acquisitio.

f Insuper species multae ciborum: propter quod et multae, vitae et animalium et hominum sunt : non enim possibile est vivere sine cibo : quare ciborum differentiae vitas faciunt differentes animalium : bestiarum enim haec quidem gregalia, haec autem dispersa, utro modo expedit ad cibum ipsis : propter hoc quaedam esse animaliphaga, haec autem fruct.iph.aga , haec autem omniphaga ipsorum esse. Itaque ad desidias et electionem horum, natura vitas ipsorum determinavit : quoniam autem non idem unicuique delectabile secundum naturam, sed altera alteris, et ipsorum animaliphagorum et fructiphagorura vitae ad invicem differunt.

g Similiter autem et hominum : multis enim differant horum vitae : qui quidem enim otiosissimi, pascuales sunt, qui enim a domesticis animalibus cibus sine labore fit vacantibus. Cum autem fuerit necessarium transmigrare pecoribus propter pascua, et ipsi coguntur coassequi, tamquam agriculturam viventem colentes. Alii autem ex praeda vivunt, et prae das alii alias, puta, ii quidem a latrocinio, ii autem a piscatione, quicumque circa stagna, et paludes, et fluvios, et mare tale habitant : ii aut ex avibus, aut bestiis silvestribus : plurimum autem genus hominum ex terra vivit, et domesticis fructibus : vitae quidem igitur fere tot.

Sed utrum sit ejus pars, vel alia species, dubitationem habet.

Nam si est diligentis patrisfamilias videre quomodo pecuniae et possessio adsint : possessio autem et pecuniae multas complectuntur partes, itaque primum dubitatio est agricultura, utrum pars aliqua sit illius diligentiae, an alius quoddam genus, et totaliter circa alimentum cura et acquisitio ?

Atqui species alimentandi multae sunt, nam et vitae plures sunt animalium et hominum : non enim fieri potest, ut vivatur sine alimento : itaque diversitates alimentorum diversas faciunt animalium vitas, nam ferarum quidem aliae gregales sunt, aliae solivagae, ut hoc vel illo modo illis conducit ad victum, quoniam aliae vivis animalibus, aliae fructibus, aliae cunctis pascuntur : quare ad facultatem victus atque deiectum earum, vitas natura distinxit : cum vero non idem cuique dulce sit secundum naturam, sed aliis alia, et illarum quae animalia, illarum quae fructus comedunt, vitae inter se differunt.

Hoc idem est in hominibus : differunt enim eorum vitae : nam pigerrimi qui sunt, pastoralem vitam sequuntur, quoniam a mansuetis animalibus sine labore educatio provenit otiosis, cumque sit necesse mutare locum animalibus, et ipsi coguntur una sequi, quasi agriculturam quamdam vivam colentes : alii vero ex praeda vivunt, et praeda quidem alia alii, seu alii venantes, alii piscantes, ut qui paludes, et stagna, et flumina, et mare accolunt, alii ab avibus, et feris : sed maxima pars hominum a terra vivit, et a fructibus non silvestribus : vitae igitur fere tot sunt.

h Quicumque quidem sponte natam habent elaborationem, et non per commutationem et negotiationem ferunt alimentum, pascualis, furativa, et piscativa, et venativa. Alii autem et miscentes ex iis, delectabiliter vivunt, consupplentes defectuosissimam vitam quae fuerit deficiens, ad per se sufficientem esse : puta bi quidem pascualem simul et furativam, ii autem agriculturam et venativam, similiter autem etiam circa alias, quomodocumque opportunitas compellat, hoc modo degunt.

i Talis quidem igitur acquisitio ab ipsa videtur natura data omnibus, sicut secundum primam generationem, mox sic et secundum perfectam. Etenim secundum eam, quam e principio, generationem, haec quidem animalium compariunt tantum alimentum, ut sufficiens sit quousque utique possit ipsum sibi ipsi acquirere quod generatum est, velut quaecumque vivificant aut ovificant : quaecumque autem animalificant, pro genitis habent cibum in seipsis ad tempus, vocatam lactis naturam : quare similiter palam quoniam et genitis existimandum, plantas animalium gratia esse, et alia animalia hominum gratia : domestica quidem et propter usum, et propter cibum. : silvestrium autem, quamvis non alia omnia, tamen plurima cibi et alterius auxilii gratia, ut et vestis et alia organa fiant ex ipsis. Si igitur natura nihil neque imperfectum facit, neque frustra, necessarium, hominum gratia, ipsa omnia fecisse naturam : propter quod et bellica natura acquisitiva aliqualiter erit, praedativa enim pars ipsius, qua oportet uti, et ad bestias, et ad homines quicumque nati subjici non volunt, tamquam natura justum sit hoc praedativam bellum et primum .

k Una quidem igitur species secundum possessivae naturam, oeconomicae pars est, quam oportet, aut existere, aut acquirere ipsam ut existat : quare est the-

Quot secundum propriam et innatam habent operationem, non per commutationem et commercia sibi praeparant alimentum, pastoralis, agricultura, praedatoria, piscatoria, venatoria : sunt et qui ista miscentes jucunde vivant, supplentes deficientem vitam qua deficiens est, ut sufficientia adsit, seu pastoralem simul quidam et praedatoriam, alii agriculturam et venationem, eodem modo et circa alias, ut indigentia compellit, in hunc modum degunt.

Talis igitur acquisitio ab ipsa videtur natura hominibus data ut statim post genituram, sic etiam ad perfectionem deductis, nam ab ipso generationis initio, quaedam animalium simul exprimunt tantum alimenti, ut sufficiat, donec poterit sibi ipsi acquirere, quod generatum est, ut quaecumque ex putredine, vel ex ovis generantur : quae vero pariunt viventia, alimentum habent in seipsis ad natorum educationem,usque ad tempus quoddam, quam lactis naturam dicimus : quare similiter est de perfectis quoque existimandum, plantasque animalium esse gratia, et caetera animalium hominum causa, mansueta quidem propter utilitatem et cibum, fera vero et si non omnia, at plurima illorum propter cibum, et alia adjumenta, ut vestis, ac caetera instrumenta ex illis fiant. Si igitur natura nihil, neque imperfectum facit, neque frustra, necessarium est illa omnium hominum gratia fecisse naturam : quapropter et bellica, secundum naturam quodammodo acquisitiva erit, nam et venatoria pars illius est, qua uti oportet contra bestias, et contra eos homines qui ad parendum nati sunt, nec volunt parere, ut natura id bellum justum existat.

Una igitur acquirendi species secundum naturam pars est rei familiaris, quam oportet subesse jam, aut illam parere quo ea subsint : quare est comparatio rerum saurizatio rerum ad. vitam necessariarum

et utilium in communionem civitatis aut domus.

I Et videntur verae divitiae ex iis esse : possessionis enim talis per se sufficientia ad bonam vitam, non infinita, sicut Solon inquit poetizans, divitiarum nullus terminus praefinitus viris ponitur. Ponitur enim quemadmodum et aliis artibus : nullum enim organum infinitum nullius est artis, neque multitudine, neque magnitudine : divitiae autem organorum multitudo sunt oeconomico et politico. Quod quidem igitur est quaedam possessiva secundum naturam oeconomicis et politicis et propter quam causam, palam.