COMMENTARIUS IN CAP. II.

Dictum est, quod, sunt plures politiae, hic autem facit questionem, quae sit multiplicitatis causa: et determinat eam per tria capitula : et secundum hoc dividitur haec pars in tres partes, in isto enim capitulo primo dicit causam multiplicitatis politiarum. In sequenti ostendit, quod quaelibet politia, secundum speciem suam dividitur in alias, ibi (cap. Ii, a), Quod autem et plures dictis etc. in tertia, determinat de democratia, quod, habet plures species, ibi (cap. 4, a), Quod mitem sint et democratiae, etc.

Istud capitulum dividitur in duas partes. In prima ostendit quae sit causa pluralitatis politiarum in una et eadem civitate. In secunda ostendit duas esse principales, et alias sumi juxta illas, ibi (litt, f), Maxime autem videntur, etc.

Determinatio primae, partis tota fundatur super unam propositionem corum

quae talis est. politia est ordo communicationis : et ideo quot sunt differentiam communicationum, lot erunt ordines communicationum, et tot politiae : et haec est tota sententia primae partis, excepto quod differentias communicationum enumerat in speciali, eo quod, in moribus sermones universales inutiles sunt, particulares autem necessarii.

a Dicit ergo primo : Ejus quidem igitur quod est esse plures politias, causa. Et statim tradit hoc quod dictum est, ibi, Quia omnis civitatis sunt plures paries numero : et vocat paries differentias communicationum. Primo quidem enim, ex domibus compositis videmus omnes civitates. Et dictum est in primo tres communicationes esse in domo, scilicet conjugalis, paterna et despotica. Et ideo necesse est esse tres politias in domo. Et ponit secundam di florentiam, ibi. Deinde rursus hujus multitudinis hos quidem opulentos necessarium esse, supple, est: et inter illos necessarium esse communi^ cationem quamdam. Et ponit tertiam, ibi, Hos autem egenos, supple, necessarium esse, et hi etiam habent inter se specialem communicationem. Et ponit quartam, ibi, Alios autem medios, qui etiam inter se habent communicationem. Et inductos subdividit, ibi, Et opulentorum mitem et egenorum haec quidem, supple, multitudo arma exercens, sicut militaris, quae etiam inter se habet communicationem : haec autem, scilicet alia multitudo sine armis, sicut non deputati ad militiam. Et hunc quidem populum, supple, esse, videmus, id est, plebem, qui secundum plebiscita communicant. Et subdividit illam: Et hujus quidem quosdam videmus agricultores esse, qui inter se communicant secundum agriculturam : hunc autem, scilicet populum, circa forum occupatos: qui etiam inter se communicationem habent secundum leges ementium et vendentium, sicut inferius dicet: hunc autem, scilicet populum, banausum, qui sunt servientes in operibus maculantibus, sicut tetri et purgatores platearum in cophinis servientes. Et istae sunt quatuor communicationes communis plebis.

b Et de differentiis magnorum in civitate, ibi, Et insignium sunt differentiae. Et dicit in communi circa quid, ibi, Et secundum diuitias et magnitudines substantiae, scilicet in quibus communicant. Et dat exemplum, ibi, Puta secundum nutritiones equorum quos nutriunt ad lucrum. Et dicit rationem quare hoc sit insignium personarum, ibi, Hoc enim non facile non divites facere: quia ad equos requiritur maroscalcia quae magnas impensas requirit. Et quod dixit, probat per antiquas consuetudines, ibi, Propter quod quidem in antiquis temporibus, quibuscumque civitatibus , in equis potentia erat, scilicet ex ordine politiae, oligarchiae apud istos erant, Oligarchia

autem (ut saepe habitum est) est principatus paucorum divitum et potentum. Ad quem autem usum equos habuerint, subdit, ibi, Utebantur autem ad bella equis. Equus autem est animal bellicum. Unde de eo dicitur (Job. xxxix, 25) : Ubi audierit buccinam dicit: Vah ! procul odoratur bellum, exhortationem ducum, et ululatum exercitus. Et subdit adversus eos qui utebantur equis, ibi, Ad vicinos, id est, contra vicinos, de terminis scilicet litigantes. Et ponit exemplum in particulari, ibi, Velut Erelrii, id est, cives Eretriae civitatis, et Chalcidii, id est, Chalcedonii, et Magnetes qui erant sub Rege Maeandro (et haec nomina sunt antiquarum civitatum Graeciae) et aliorum multi circa Asiam. ''Et intendit quod singulae harum communicationum speciales habent politias.

c Et ulterius ponit communicationes divitum, ibi, Adhuc cum iis qui penes divitias, supple, communicant, differentiae sunt. Et enumerat eas, ibi, Haec quidem communicatio est secundum genus, scilicet existentium de novo genere : haec autem secundum virtutem, sicut virtuosi specialem habent communicationem. Et postea subdit in communi, Et si quid utique tale alterum, scilicet in quo multi communicant, dictum est esse civitatis pars in iis quae circa aristocratiam : ibi enim divisimus ex quot partibus necessariis est omnis civitas. Et videtur mittere ad octavum et nonum Ethicorum, ubi distinguit species amicitiarum secundum species communicationum : et hos libros vocat aristocratiam, quia omnis species amicitiae fundatur super virtutem .

d Ex his elicit plures esse species politiae, ibi, Harum enim partium aliquando quidem omnes participant politia, ali-quando autem pauciores, aliquando autem plures.

e Et ex. hoc concludit, ibi, Manifestum igitur, quod plures necessarium est esse politias specie differentes ab invicem. Et ponit rationem, ibi, Etenim hae partes differunt specie a seipsis. Cujus causa est, quia communicationes differunt specie. Unde subdit: Politia quidem enim principatuum ordo est : hunc autem, scilicet ordinem, distribuunt omnes, scilicet legislatores, vel secundum potentiam principantium, vel secundum quamdam ipsorum communem aequalitatem. Et hujus ratio est, quia secundum differentias principantium necesse est differre leges quibus principantur, et secundum aequalitates communicantium necesse est differre leges et jura communicationum : aliis enim utuntur communicantes in equis, aliis communicantes in mercatione, aliis communicantes in navigatione : cum (sicut paulo ante dictum est in hoc eodem libro) leges ordinentur ad politias, et non e converso politiae ad leges. Et quod dixit, explanat, ibi, Dico autem, puta egenorum, scilicet aequalitatem, vel opulentorum, vel communem quamdam amborum, scilicet qualitatum videlicet et egenorum et opulentorum. Ex omnibus his concludit quod in principio capituli dictum est, ibi, Necessarium ergo politias esse tot, quot quidem ordines secundum excellentiam sunt, et secundum differentias partium, id est, partialium communicationum.

f Deinde cum dicit, Maxime autem videntur, etc.Positis istis differentiis reducit omnes in duas. Et dat exemplum inventis et harmoniis musicis : et haec est tota sententia istius secundae partis capituli.

Dicit ergo primo : Maxime autem videntur esse duae, scilicet politiae extremae, quemadmodum de ventis dicitur, ii quidem Boreales, id est, Aquilonares : ii autem Australes : et secundum hoc Boreales dicuntur omnes, qui acci- piuntur secundum divisionem zodiaci, et secundum ortum solis inter Libram usque in Cancrum ascendendo : et Australes dicuntur omnes, qui accipiuntur inter finem Librae secundum ortum solis descendendo usque in finem Capricorni, secundum divisionem ventorum quae facta est in Medearis. Tamen ibi dicuntur quatuor esse principales, scilicet Aquilonaris, Australis, Orientalis, et Occidentalis : alii autem collaterales octo. Sed hic dividit secundum divisionem quae est inter duo solstitia, scilicet ascendendo et descendendo. Reliqui autem horum, scilicet ventorum praetergressiones. Sic et politiarum duae, supple, sunt principales, populus, id est, democratia, et oligarchia. Et statim subdit qualiter aristocratia reducitur ad oligarchiam, ibi, Aristocratiam enim ponunt speciem oligarchiae tamquam existentem quamdam oligarchiam. Cujus ratio est, quia utraque est principatus paucorum. Divites enim et potentes et honorabiles pauci sunt in civitate. Unde in hoc conveniunt, ut dictum est. Et eam quae vocatur politia, id est, civitas populi, democratiam, supple, ponunt esse. Et adaptat simile, ibi, Sicut in ventis Zephyrum quidem Boreae, supple, dicunt esse collateralem. Austri autem Eurum, supple, dicunt esse conjunctum.

Et ponit secundum simile in musicis, ibi, Similiter autem habet ei circa harmonias, scilicet quod ad duas reducuntur, ut aiunt quidam : etenim ibi ponunt duas species, scilicet Doricam et Phrygiam, quae sunt harmoniae gravis et acuti. Sicut enim in praehabitis dictum est, Coria est consonantia primi et secundi toni, Phrygia autem septimi et octavi : alias autem, scilicet harmonias, coordinanies, supple, dicunt, has quidem Dorkas, quia primo et secundo tono propinquiores, has autem Phrygias vocant, scilicet septimo et octavo propinquiores. Et adaptat simile, ibi,Maxime quidem igitur consueverunt, scilicet Antiqui, ita existimare de politiis, scilicet quod omnes aliae ita ori-

antur a duabus dictis, videlicet oligarchia et democratia. Et hoc est quod dicitur in prima parte hujus secundae partis.

g Deinde cum dicit, Verius tamen et melius, etc. in hac secunda parte reprehendit dicta illorum : et habet duas partes. Primo enim reprehendit dictum eorum in communi : quia ad specialia non descenderunt. Secundo circa singulas politias reprehendit positionem eorum, ibi (litt. h), Non oportet autem poni, etc.

Circa primum dicit sic : Verius autem et melius, supple, quam Antiqui dixerunt, ut nos diuisimus, supple, dicitur. Et ponit dictum suum, quod etiam praehabitum est, ibi, Duarum aut unius existentis bene institutae, politiae scilicet, alias omnes esse transgressiones, harum scilicet. Et subdit quomodo, ibi, Has quidem bene contemperatae harmoniae , id. est, ad similitudinem harmoniae mediae, has autem optime politiae, supple, transgressiones esse. Et dat exemplum, ibi, Oligarchias quidem esse eas quae duriores, id est, magis oppressivae et magis despoticae, scilicet quae subditis utuntur ut servis : remissas autem ei molles, democratias, scilicet quae subjectis ut liberis utuntur.

h Deinde cum dicit, Non oportet autem poni, etc. in hac parte in speciali reprehendit Antiquos, quod politias principales quae multae sunt, distinguebant differentiis accidentalibus, et non essentialibus quae per se differentiae sunt et specificae. Et ostendit, quod duo inconvenientia ex hoc sequuntur. Unum est, quod politiae ex hoctransmutanturuna in aliam: ita quod aristocratia efficitur oligarchia, et oligarchia democratia, et e converso. Secundum est, quod differentia per accidens est per se et essentialiter et specie differentium, quod est valde inconveniens. Et, sicut parum post dicet, positio ista fuit Platonis in Politiis suis. Et haec est tota sententia hujus partis in communi, in qua quatuor specialiter dicuntur. Primum est, quod non oportet totaliter divi- clero politias, ut Plato divisit, et talibus differentiis dicere differre. Secundum est probatio hujus per deductionem ad inconveniens, ibi (litt. h, circa principium), Etenim in oligarchiis, etc. Tertium est, quod ostendit haec esse accidentalia et accidentales differentias, ibi (litt. i, circa finem), Sed accidit hos quidem, etc. Quartum est, quod particularia maxime attenduntur in hac scientia, ostendit hoc in particularibus, ibi (litt. I, circa initium), Sed quoniam partes plures, etc.

Ratio autem istius disputationistota fundatur in una ratione quae talis est. Principatus politicus non distinguitur nec dividitur per se, nisi per illud quod est essentiale principatui : et haec secundum ante dicta quatuor sunt, scilicet libertas : quia non liber non potest principari, quia virtus sua ad alterum est, cujus nutu et voluntate oportet eum omnia operari sicut organum sive instrumentum. Secundum est potentatus, sine quo non potest irrumpere iniquitatem, ut dictum est. Tertium est virtus, sino qua principatus abducitur in inconvenientias passionum. Quartum est divitiae, sine qiuibus non est sibi per se sufficiens, propter quod subvertet judicium : et ideo secundum AdminBookmark non potest principari consiliativo et judicativo.

Dicit ergo : Non oportet autem, poni democratiam (sicut consueverunt quidam, scilicet Platonici) mene simpliciter ita, id est, universaliter, ut dicit Plato. Et ponit dictum Platonis, ibi, Ubi dominans multitudo, supple, sit ibi democratia. Et hoc probat, ibi, Etenim in oligarchiis, et ubique, id est, in omnibus politiis amplior pars dominans : et si hoc contingit in omnibus, in omnibus erit democratia, quod falsum, sic enim confunderentur et permiscerentur politiae quae specie differunt. Et idem ostendit in oligarchiis, ibi, Neque oligarchiam, ubi domini politiae pauci, supple, oportet dicere. Et dat rationem, ibi, Si enim essent qui dominantur politiae omnes mille et trecenti, et horum ipsi mille divites, et non traderent

da principatu ipsis trecentis, et pauperibus liberis existentibus, et quantum ad alia similibus, nullus diceret utique democratiz are istos, scilicet propter multitudinem, sed potius diceret oligarchizare proptorpotentiam et divitias. Et vult quod inferatur : ergo per multitudinem et paucitatem non distinguuntur politiae.

Deinde cum dicit, Similiter autem etsi pauperes, etc. ad. idem inducit aliam rationem, dicens : Similiter autem et si pauperes quidem pauci essent, valentiores autem, id est, potentiores, divitibus pluribus existentibus, nullus utique oligarchiam appellaret, neque talem, scilicet politiam. Et superfluit altera negatio. Et quod dixit, explanat, ibi, Si aliis existentibus divitibus, pluribus scilicet, non attinerent, id est, non attribuerent honorem principatus.

i Ostenso inconvenienti quod sequitur talem distinctionem politiarum, emendat, determinans qualiter distinguendae sunt substantialibus differentiis, ibi, Magis igitur dicendum, quod AdminBookmark , id est, de- mocratia, quidem est quando liberi fuerunt domini, politiae scilicet : oligarchia autem quando divites : sed accidit hos quidem pheres esse, hos autem paucos. Et ponit rationem, ibi, Liberi enim multi, divites alitem pauci.

k Et hoc probat per simile, ibi Etenim ut ique si secundummagnitudinem, scilicet corporis,distribuerentur principatus,sicut in aethiopia aiunt quidam, vel secundum pulchritudinem, oligarchia utique esset : pauca enim multitudo et pulchrorum et magnorum, est scilicet. Et sic in aethiopia non esset democratia neque aristocratia. Causa autem quare ibi sit pauca multitudo pulchrorum et magnorum, assignatur in libro de.Locis habitabilibus : quia scilicet aethiopia est sub torrida Cancri, in qua radii solis directe incidunt ad angulum perpendicularem, et diu stant circa idem, propter reflexionem circuli: et ideo exsiccant humi- dum quod deberet protendi in quantitate, et incendunt etin terrestreitatem inducunt,

et sic impediunt venustatem coloris luminis susceptivi, et deducunt ad nigredinem. Et ideo dicunt Philosophi Messealach et Avicenna, quod vita aethiopum ut in pluribus est triginta annorum, et non pius, et sunt nigri parvi et crispi.

l Ex his elicituiterius, quod his non bene determinentur politiae, scilicet paucitate et multitudine, Sed neque iis solum sufficienter habet determinare politias has. Et subdit qualiter, ibi, Sed quoniam paries plures, et populi, et oligarchiae sunt, adhuc distinguendum, supple, est, tamquam nequa si liberi pauci existentes plutribus etnon liberis principentur, AdminBookmark , id est, democratia, supple, sit.

Et dat exemplum in particulari, ibi, Velut in Apollonia, etc. et est quartum hujus partis. Dicit ergo : Velut in, Apollonia quae est in Ionio. Et est Ionium, provincia Graeciae, in qua est Apollonia civitas. Et in Thera, quae est aliqua civitas. In utraque enim harum civitatum in honoribus erant, supple, principatuum, qui differebant, ab aliis scilicet, secundum ingenuitatem, id est, qui erant nobiles, et primi obtinentes vicinius, id. est, vicinas regiones, pauci existentes multorum, id est, respectu multorum : et tamen non propter hoc oligarchiae principatu dominabantur, sed. potius aristocratice Et similiter dicit de democratia, ibi, Neque utique div ites propter excedere secundum multitudinem, AdminBookmark . id est, principatu

democratico principantes. Et dat exemplum in particulari, ibi, Velut in Colophona antiquitus : ibi enim possidebant magnam substantiam qui plures, antequam feret bethim adversus Lycios, a quibus per praedam accepta substantia ditati sunt, et tamen ante principabantur principatu oligarchiae cum multi essent. Et subdit de democratia, quae non sic distinguitur per multitudinem et paucitatem, ibi, Sed est democratia quidem quando liberi et egeni plures existentes, quod est per accidens, domini fuerint principatus : et sic penes libertatem politcumatis distinguitur politia, quae dicitur democratia, et non penes multitudinem et paucitatem.

Ultimo apponit opilogalem conclusionem totius capituli, quae est haec: Quod quidem politiae sunt plures, specie scilicet differentes, et propter quam causam, dictum est.