CAPUT IV. Quomodo instituendi duo posteriores modi status popularis ?

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Quomodo quidem igitur oportet instituere optimam et primam democratiam, dictum est. Manifestum autem et quomodo alias, consequenter enim oportet transgredi, et deteriorem semper multitudinem separare.

b Ultimam autem, propterea quod omnes communicant, neque ferre est omnis civitatis, neque facile permanere, non bene compositam legibus et consuetudinibus. Quae autem accidit corrumpere et hanc et alias politias, dicta sunt prius plurima fere.

c Ad firmandum autem hanc democratiam, et faciendum populum impotentem, consueverunt praesides assumere quam plurimos, et facere cives non solum legitimos, sed spurios, et eos qui ex utrocumque cive. Dico autem, puta ex patre, vel matre : omne enim conveniens magis tali populo.

d Consueverunt quidem igitur dema-

LEONARDI ARET1NI TRANSLATIO.

Quomodo ergo constituenda sit optima illa ac prima popularis gubernatio, dictum est.Patet etiam quomodo aliae, subsequenter enim est descendendum, et deterior semper multitudo separanda.

Postremam vero speciem, quia omnis multitudo ad illam recipitur, neque cujuscumque civitatis est eam perferre, neque facile permanere eam, nisi legibus et moribus bene stabilitam. A quibus vero labefactari contingat et hanc et alias Respublicas, fere dictum est prius in plurimis.

Sed ad constituendam hanc popularem gubernationem, et ad populum roborandum, consueverunt praesidentes recipere complures, ac cives efficere, non solum legitimos, verum etiam spurios ex quovis cive, id est, sive ex patre, sive ex matre : omne enim hoc huic populo magis conveniens est.

Consueverunt igitur hi qui populos du- gogi instituere sic, oportet tamen assumere donec utique excedat multitudo insigniorum, et mediorum, et non ultra hoc procedere. Excedentes etenim inordinatiorem faciunt politiam., et insignes exacerbant magis ad graviter sufferre democratiam. Quod quidem evenit fierl causam seditionis circa Cyrenem. Paucum quidem enim malum negligitur, multum autem factum magis in oculis est.

e Adhuc autem et talia instituta sunt opportuna ad democratiam talem, velut Clisthenes Athenis usus fuit, volens augere democratiam : et circa Cyrenem, qui AdminBookmark instituebant. Tribus enim aliae

faciendae plures, et fraternitates, et in propriis sacris colligendum in pauca, et communia, et omnia sophisticandum, ut utique quam maxime permisceantur omnes invicem. Consuetudines autem conjungantur, quae priores.

f Adhuc autem et tyrannica Instituta deinotica videntur omnia, dico autem, puta anarchia servorum (haec autem utique erit usque ad aliquid expediens), et mulierum, et puerorum.

g Et vivere ut quis vult, dissimulare. Multum enim erit politiae tali auxilians :

delectabilius enim multis vivere inordinate, quam temperate.

h Est autem opus legislatoris, et volentium consistere talem quamdam politiam, non instituere maximum opus, neque solum unum, sed ut salvetur magis. Uno enim, aut duobus, aut tribus diebus non difficile manere polizantes qualitercumque. Propter quod oportet, de quibus consideratum est prius, quae salvationes et correctiones politiarum, ex iis tentare facere firmitatem, verentes qui- cunt, ita constituere : oportet tamen id facere quoad exsuperet nobilium mediorumque multitudo, neque ultra progredi : nam si transcendunt, turbatiorem efficiunt

Rempublicam, ac nobilitatem exasperando magis irritant : quae causa seditionis fuit apud Cyrenem. Parvum enim inconveniens convivendo transitur, magnum vero in oculis haeret.

Insuper talia constituta utilia sunt ad popularem statum hujusmodi, et ad populi corroborationem, qualia Clisthenes Athenis factitavit, quo populi gubernationem augeret, et apud Cyrenem, qui populum, constituerunt. Tribus enim aliae constituendae sunt plures, et sodalitates privatorum sacrorum redigendae sunt ad pauca, et publica : et cuncta diligenter excogitanda, quo quam maxime omnes simul admisceantur familiaritates, conversationesque primae disjungantur.

Praeterea tyrannica machinamenta omnia videntur esse popularia, ceu licentia servorum et mulierum, et puerorum.

Ut sine ullo metu vivant, ut velint : permu.lt i enim hujusmodi statum civitatis amabunt, cum plerisque dulcius sit dissolute vivere quam, modeste.

Est autem opus legis positoris, et eorum qui volunt statum aliquem talem consistere. Nam ut constituatur talis status, non magnum negotium est, neque solum, sed. magis ut servetur. Uno enim, vel duobus, vel tribus diebus permanere, quomodocumque gubernantibus haud difficile est. Quapropter opus ex his, quas supra retulimus, conservationibus et corruptelis Rerumpublicarum, cautelam as- dem corrumpentia, ponentes autem tales leges, et non scriptas, et scriptas, quae comprehendant maxime salvantiapolitias. Et non putare hoc esse demoticum, neque oligarchicum, quod faciet civitatem quam maxime democratizari, et oligarchlzari, sed quod plurimo tempore.

i Qui autem demagogi gratiosi populis, multa democratizant per praetoria. Propter quod oportet ad haec contra agere eos qui cordi habent politiam, lege statuentes nihil esse publicum, et eorum quae condemnantur, et feruntur ad commune, sed sacrum. Qui quidem enim injusta agunt, nihil minus verentes erunt : damnificabunt enim similiter : turba autem minus corrumpet sententias de iis qui judicantur, cum nihil debeat accipere.

k Adhuc autem eas quae fiunt publicas vindictas, quam paucissimas semper facere, magnis damnis prohibentes eos qui vane scribunt : non enim populares, sed insignes consueverunt indicere. Oportet autem politiae omnes cives maxime quidem benevolos esse : si autem non, numquam ut adversarios putari dominos.

I Quoniam autem ultimae democratiae multorum hominum sunt, et difficile congregari sine mercede : hoc autem ubi reditus non existunt entes, adversarium insignibus : ab illatione enim et depopulatione necessarium fieri, et praetoria malorum, quae multas jam democratias everterunt. Ubi quidem igitur reditus non existunt entes, oportet facere congregationes paucas, et praetoria multorum quidem, paucis autem diebus. Hoc enim facit et ad non timere divites expensas, si divites quidem et non accipiant praetoriale, pauperes autem. Facit autem et ad judicare sententias multo melius. Divites enim multis quidem diebus non volunt

sumere, cavendo illa quae corruptiva sunt, ac leges tales ponendo, et sine scripto, et scriptas, quae conservationes status maxime comprehendant, neque putare id esse populare, neque paucorum potentiae, quod efficiat civitatem, maxime a multis, vel a paucis gubernari, sed quod quam plurimo tempore.

At nunc hi qui sunt potentes in populis, gratificantes multitudini, multa populariter agunt per publicationes bonorum in judiciis factas. Quare oportet eos qui curam salutis habent Reipublicae, contra moliri, leges ponendo, ut damnatorum bona sacra sint, et non in publicum, sed in sacrum referantur. Haec enim lex nihilominus injurias compescet : nam poena eadem erit : populus autem minus cupide damnabit, cum nihil sit utilitatis ex damnatione suscepturus.

Insuper publicas accusationes quam rarissimas facere, magna poena constituta adversus eos qui falsa accusarint : non enim populares in judicium vocare consueverunt, sed nobiles. Oportet autem erga statum Reipublicae, quantum fieri potest, omnes reddere benevolos : quod si id fieri nequeat, saltem conari ne hostes existiment eos qui gubernant.

Cum vero postremae illae species gubernationum popularium in multitudine

consistant, ac difficile sit ut concionibus vacare possint sine alicujus mercedis susceptione ; hoc autem nisi reditus habeat civitas, maxime inimicum est praestantibus viris : nam ex tributo,et publicatione bonorum, et ex judiciorum improbitate, necesse est provenire, quod multas jam popularium Respublicas subvertit. Ubi ergo publici reditus non sunt, facere oportet conciones raras, et judicia magna quidem, sed paucis diebus duratura. Hoc autem confert ad illud, quod non formidabunt impensas opulenti, si divites non capient mercedem judicii, sed a propriis abesse : brevi autem tempore volunt.

m Ubi autem sunt reditus, non facere quod nunc dernagogi faciunt : obvenientia enim distribuunt, accipiunt autem simul, et rursum indigent eisdem : perforata enim lagena est tale auxilium pauperibus.

n Sed oportet vere demoticum providere, qualiter multitudo non valde egens sit : haec enim causa est, ejus quod pravam esse democratiam.

o Artificiandum igitur, qualiter abundantia fiat diuturna. Quoniam autem expedit hoc etiam divitibus. Quae quidem a reditibus fiunt congregantes, simul tota oportet distribuere pauperibus.

p Maxime autem si quis potest tantum congregans, quantum ad fundiculi acquisitionem, vel ad occasionem negotiationis, et agriculturae.

q Et si non omnibus possibile, saltem secundum tribus, vel secundum partem aliquam alteram in parte distribuere. In hoc autem ad necessarias synodos divites inferre mercedem, respuentes vanas oblationes.

r Tali autem quodam modo Carchedonii politizantes, amicum acquisierunt populum. Semper enim aliquos de populo emittentes ad negotia domus, faciunt divites. Gratiosorum autem, et intellectum habentium insignium est, et assumentes pauperes, occasiones quidem dantes provocare ad. operationes.

s Bene habet autem imitari et Tarentinum principatum. Illi enim communia facientes possessa pauperibus ad usum,

pauperes. Confert etiam ad recte judicandum multo magis. Nam qui magna patrimonia habent, multis diebus abesse nolunt a rebus suis : modicum vero abesse tempus, non moleste ferunt.

Ubi vero sunt reditus publici, non id facere quod nunc magni quidam in populo faciunt : superflua enim dividunt, ac simul capiunt, moxque rursus indigent eisdem : est enim pauperibus, ceu vas perforatum, hujusmodi emolumentum.

Sed oportet eum qui vere popularis sit, videre ne multitudo pauperie nimia prematur : nam egestas pravam reddit populi gubernationem.

Conandum est igitur ingeniose, ut abundantia adsit diuturna. Nam id prodest etiam divitibus. Congregantes vero illa quae ex reditibus proveniunt, simul omnia egenis tribuere oportet.

Praesertim si. quis possit tantum congregare, quantum sat est ad agelli comparationem, vel. saltem ad facultatem negotiandi, et agrum colendi.

Et si non omnibus possibile, at secundum tribus, aut partem aliquam id facere. In hoc autem ad necessarios conventus mercedem divites conferre cupidos inanium numerum.

Per talem aliquem modum Carthaginienses gubernantes, amicum retinent populum. Semper enim quosdam a populo mittentes in aliquas gubernationes eos divites faciunt. Gratiosorum vero ac mentem habentium nobilium est suscipere egenos, et occasionem praebentes convertere ad res agendas.

Recte quoque se habet Tarentinorum exemplum imitari. Illi enim jumenta facientes communia ad pauperum usum, benevolum instituunt multitudinem. Adhuc autem principatus omnes duplices fecerunt, hos quidem eligibiles, hos autem sortiales : sortiales quidem, ut populus ipsis participaret, eligibiles autem, ut politizarent melius. Est autem hoc facere et de eodem principatu partientes, hos quidem sortiales, hos autem eligibiles. Quomodo quidem igitur oportet democratias instituere, dictum est.