CAPUT III.

De optima status popularis forma.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Democratiis autem existentibus quatuor, optima quidem quae prima ordine, quemadmodum dictum est in sermonibus qui ante hos. Est autem, et antiquissima omnium haec. Dico autem primam, sicut si quis distinguat populos : optimus enim populus, qui terrae cultivus est.

b Quare et facere contingit democratiam, ubi vivit multitudo ab agricultura, vel pascuis.

c Propter quidem enim quod non multam substantiam habet, neque vacans, ut non saepe congregationes faciat. Propterea autem quod non habent necessaria, circa opera immorantur, et aliena concupiscunt, sed delectabilius est ipsis laborare quam politizare, et principari, ubicumque non fuerint acceptationes magnae a principatibus. Qui multi enim magis appetunt lucrum quam honorem. Signum autem, etenim antiquas tyrannides sustinuerunt, et oligarchias sustinent, si quis ipsos operari non prohibeat, neque aufe-

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

Cum vero quatuor sint gubernationes populares, optima est illa quam primo gradu posuimus, ut superioribus libris dictum est.Eadem quoque antiquissima omnium. Dico autem primam secundum distinctionem populorum.Nam optimus populus est ille qui ex agricolis constat.

Itaque et popularis status effici datur, ubi multitudo vivit ab agricultura, vel pascuo.

Negotiosa quidem, quia nondum multum habet, ex quo fit ut raro concionem agant. Cum enim laborandum sit illis circa necessaria ad victum, operibus distinentur suis, et aliena non appetunt, dulciusque illis est opus facere quam in Republica versari, nisi magna in gubernando sint emolumenta suscepturi. Plerique enim magis lucrum appetunt quam honorem. Signum hujus est, quod tyrannides antiquitus pertulerunt, et nunc paucorum potentiam perferunt, modo suam rem agere illis permittatur, neque diri- rat aliquid. Celeriter enim ii quidem ditantur ipsorum, ii autem non egent.

d Adhuc autem quod domini sunt eligendi et corrigendi, supplet indigentiam, si quid ambitionis habent. Quoniam apud quosdam AdminBookmark quamvis non participent

electione principatuum, sed quidem eligibiles secundum partem ex. omnibus, sicut et in Mantinea : ejus autem quod est consiliari, quod domini sint, sufficienter hoc multis : et oportet putare etiam hoc schema esse quoddam democratiae, sicut in Mantinea aliquando erat.

e Propter quod utique et expediens est prius dictae democratiae, et existere consuevit eligere quidem principatus, et corrigere et judicare omnes : principari autem maximis electos, et ab honorabilitatibus majoribus : a majoribus autem ab honorabilitatibus quidem nullum, sed eos qui possunt.

f Necesse autem politizantes sic politizare bene : principatus enim semper meliores erunt populo consulente, et AdminBookmark non invidente : et AdminBookmark et insignibus sufficere hunc ordinem: subjicientur enim non sub aliis deterioribus, et principabuntur juste, propter quod correcti ormin sint alii domini. Suspendere enim, et non omnem licere facere quodcumque videatur expediens. Potestas enim agendi quodcumque voluerit aliquis, non potest servare quod in unoquoque hominum tribuale.

g Quare necessarium accidere quod quidem est maximi profectus in politiis, principari AdminBookmark impeccabiles existen-

tes, nihil minorata multitudine.

h Quod quidem igitur haec democratia- rum sit optima, manifestum, et propter

piantur quae habent. Cito namque alii eorum divites efficiuntur, alii egere desistunt.

Praeterea, si qua cupido honorum eis inest, facile adimpletur per potestatem quam in concionibus habent creandi magistratus et corrigendi delicta. Nam in quibusdam civitatibus, et si non eligit populus magistratus, sed. quidam per partes deputati ex omnibus, ut apud Mantineam, tamen satis esse putant, quod consulendi deliberandiquc habent potestatem : ac putandum est hanc esse tamquam formam aliquam popularis gubernationis, ut fuit quandoque apud Mantineam.

Quapropter utile est prius dictae populari gubernationi, et ita consuetudo fuit eligere quidem magistratus, et corrigere, et judicare omnes : magistratus autem maximos geri per eos qui electi sint, et a censibus majoribus majores, vel a censibus nullum, sed per eos qui possunt.

Necesse est autem cum ita gubernatur Respublica,eam bene gubernari :nam magistratus semper ab optimis gerentur, populo ita volente, neque praestantioribus invidente, nobilibus autem ipsis et praestantibus hic gradus sufficiet : non enim suberunt aliis deterioribus. Ipsi vero magistratus gerent juste : quia paenam formidabunt, quoniam corrigere ad alios pertinet, compesci enim, ac non licere facere quidquid quis velit, utile est. Nam licentia agendi quod quisque velit, custodire non potest ingenitam unicuique hominum pravitatem.

Itaque necesse est illud evenire, quod optimum est in Rebuspublicis ut magistratus a praestantioribus gerantur, sine ulla populi diminutione.

Quod igitur haec popularium gubernationum est optima patet, et qua de cau- quam, causam, quia propter qualem. quemdam esse populum.

i Ad instituendum autem populum agricolam, aliquae legum apud Antiquos positarum antiquitus utiles, omnes aut totaliter non. licere possidere ampliorem terram mensura quadam, aut ab aliquo loco ad. municipium et civitatem.

k Erat autem antiquitus in multis civitatibus lege statutum, neque licere vendere primas sortes.

I Est autem et quam dicunt Oxyli legem esse, tale aliquid potens, non mutuare ad aliquam partem terrae existentis unicuique.

m Nunc autem oportet dirigere et lege Aphytalorum : ad id enim quod dicimus est utilis. Illi enim quidem existentes multi, possidentes autem terram paucam, tamen omnes terram colunt : appretiantur enim non totas possessiones, sed secundum tantas partes dividentes, ut habeant excedere pretiis etiam pauperes.

n Post agricolam autem multitudinem

optimus populus est, ubi pastores sunt, et vivunt ex pecoribus. Multa enim habet consimiliter agriculturae, et actionibus ad bellica maxime isti exercitati sunt secundum corpora, et potentes venari.

o Aliae autem omnes multitudines fere ex quibus reliquae democratiae consistunt, multo deteriores iis. Vita enim prava, et nullum opus cum virtute eorum quae tractat multitudo,et quae banausorum,et quae forensium hominum, et quae mercenaria.

p Adhuc autem propterea quod circa forum et circa municipium conversantur omne tale genus, ut est dicere, facile congregationes facit. Qui autem terrae cultores, propterea quod dispersi sunt per re- sa, quia ob talem aliquem esse populum.,

Ad constituendum autem populum agricolam, tum leges quaedam antiquitus apud multos latae utilissimae sunt, tum illud universaliter, ne liceat cuiquam habere plus agri quam mensuram certam, vel ab aliquo loco ad oppidum et civitatem.

Erat antiquitus in multis civitatibus lege cautum, non licere venditionem facere bonorum primae haereditatis.

Est etiam lex, quam dicunt Oxyli fuisse, nec liceat cuiquam faenerari super aliqua fundi parte, quam quis haberet.

Dirigere etiam id. oportet Aphytalorum lege: est enim utilis ad id quod dicimus. Illi enim quamquam sint permulti, possideant autem exiguam regionem, tamen omnes agricola? sunt : quoniam pretia constituunt, non totarum possessionum, sed per tales partes dividentes, ut etiam pauperes faciliter eas pretiis superare possint.

Post agricolarum multitudinem optimus est populus, ubi pastores sunt et vivunt ex animalibus. In multis vero haec cum agricultura convenientiam habet : utrique enim corporibus exercitati ad bellicas expeditiones utilissimi sunt, ac potentes sub dio consistere.

Caeterae vero multitudines quasi omnes ex quibus alii status populares constant,

multo quam hi deteriores sunt. Nam opificum quidem ac forensium, ac mercenariorum, vilis est vita, nullumque virtutis opus eorum quae tractat multitudo.

Et insuper quia hujusmodi genus hominum circa forum urbemque, ut ita dixerim, assidue haeret, faciliter conciones agitat. At agricolae quia sparsim habitant per agros, neque in unum coeunt faciliter, gionem, neque concurrunt, neque similiter indigent synodo hac.

q Ubi autem et accidit regionem positionem haberre talem, ut regio multum a civitate semota sit, facile et democratiam

facere bonam et politiam. Cogitur enim multitudo in agris facere habitacula.

r Quare oportet, et si haec turba forensis sit, non facere in democraticis congregationibus sine multitudine, quae per regionem.