CAPUT VIII.

De Lacedaemoniorum Republica quantum ad principes, populum

et bellatores. ANTIQUA TRANSLATIO.

a At vero, et quae circa Ephoriam, prave se habent. Principatus enim dominus quidam maximorum ipsis est : fiunt autem ex populo omnes, ut et multoties incidat homines valde pauperes in locum principum, qui propter penuriam venales erunt. Ostenderunt autem multoties et prius, et nunc autem in Andriis : corrupti enim argento quidam, quantum in ipsis, totam civitatem perdiderunt. Et propter principatum esse valde magnum et aequityranmcum,regere populum seipsos cogebant reges, ut et sic simul laedatur politia.

LEONA.RDI ARETINI TRASLATIO,

At enim et quae circa Ephoros constituta sunt, prave se habent, hic enim magistratus maximarum apud illos rerum potestatem habet. Sumuntur autem ad eum ex plebe omnes, ut multoties contingat homines valde pauperes in hac potestate constitui, qui propter egestatem venales sint. Ostenderunt id et saepe prius, et nunc in Andriis. Corrupti enim pecunia quidam, quantam in se fuit Rempublicam everterunt. Et propter ejus magis Iratus nimiam potestatem, ac tyrannidi parem, reges ipsos populares fieri compulerunt, ut in hac quoque parte Respublica laederetur.

b Democratia autem ex Aristocratia accidebat : continet quidem igitur politiam principatus hic : quiescet enim populus, eo quod participet maximo principatu. Itaque sive propter legislatorem, sive propter fortunam hoc evenerit, utiliter habet rebus. Oportet enim politiam salvandam omnes velle partes civitatis esse, et permanere has. Reges quidem igitur propter ipsius honorem sic habent, boni autem propter senatum : praemium enim principatus isto virtutis est : populus autem propter Ephoriam, constituitur enim ex omnibus. Sed eligibilem oportebat principatum esse hunc ex omnibus quidem, non autem isto modo quo nunc, puerilis enim est valde. Adhuc autem et judiciorum magnorum sunt domini existentes quicumque : propter quod quidem non propria sententia melius judicare, sed secundum litteras et leges. Est autem et diaeta Ephororum non consona voluntati civitatis : haec quidem enim remissa valde, in aliis autem magis accedit ad durum, ut non possint perseverare, sed latenter legem transgredientes fruantur corporalibus delectationibus.

c Habent autem et quae circa seniorum principatum, non bene ipsis. Placidis enim existentibus et eruditis sufficienter ad andragathiam, id est, ad virilem bonitatem : forsitan utique dicet aliquis expedire civitati, quamvis per vitam dominos esse judiciorum magnorum, formidabile sit. Est enim quemadmodum et corporis, et mentis senectus. Modo autem isto eruditis, ut legislator ipse diffidat, ut non bonis viris non securum. Videntur autem ei velle videri dativi et inutiliter tribuentes multa communium qui participes fuerunt principatus istius. Propter quod melius est ipsos non sine correctione esse : nunc autem siuit. Videbitur autem utique Ephororum principatus omnes corrigere prin-

Popularis enim status ex optimate resultavit. Continet tamen Rempublicam magistratus iste : acquiescit enim plebs, ex eo quia maximi magistratus capax est. Ita, sive per legislatorem, sive per fortunam evenit hoc, utiliter se habere. Oportet enim Rempublicam quae duratura sit, velle ut omnes civitatis partes constent, atque in statu suo permaneant. Reges ergo propter honorem suum ita se habebunt, praestantes autem viri propter senatum : nam ea dignitas virtutis est praemium. Plebs autem propter Ephoriam, nam constituitur ex omnibus. Sed oportebat hunc magistratum sumi quidem ex omnibus, non tamen per hunc modum, per quem nunc fit : est enim nimium puerile. Praeterea et judicandi de magnis rebus potestatem habent homines contingentes : itaque melius foret non secundum propriam mentem eos judicare, sed secundum litteras, et leges. Est autem Ephororum vita nequaquam conveniens proposito civitatis, nam Ephori quidem molliter vivunt. In caeteris autem tanta asperitas est vitae, ut nequeant homines illam perferre, sed clam transgredientes legem, voluptatibus fruantur.

Senatorum quoque potestas non recte apud illos constituta est. Nam quod sint viri boni ac sufficienter ad virtutem eruditi, dicet forsan aliquis civitati conducere. Enimvero quod per omnem vitam magnis de rebus decernendi potestatem habeant, periculosum est. Est enim ut corporis, sic etiam et mentis senectus. Per hunc autem modum eruditis, ut legislator ipse diffidat, tamquam non bonis viris, nequaquam tutum. Videntur autem hi, qui in hac potestate constituti sunt, largiendi gratificandique permultam facultatem habere. Quapropter melius erat eos rationi reddendae subjectos esse, nunc autem non sunt. Videtur autem Ephororum magistratus omnes alios magistratus corrigere. In hoc autem nimium certe

cipatus. Hoc autem Ephoriae magnum valde donum, et modo non hoc dicimus oportere dare correctiones.

d Adhuc autem et electio quam faciunt seniorum secundum judicium, est puerilis : et ipsam petere qui principatu dignificabitur, non recte habet. Oportet enim et volentem, et non volentem principari, qui dignus est principatu. Nunc autem quod et circa aliam politiam legislator videtur faciens : amatores enim honoris constituens cives, his usus est ad electionem senum. Nullus enim utique principari quaeret non amator honoris existens, quamvis injustitiarum voluntariarum plurima quidem accidant fere propter amorem honoris, et amorem pecuniarum hominibus.

e De regno autem si quidem melius existere civitatibus, aut non melius, alius sit sermo : sed etsi melius, non sicut nunc, sed per ipsius vitam unumquemque judicare regum. Quod autem legislator neque ipse putat posse facere optimos, manifestum : diffidit enim ut non existentibus sufficienter bonis viris : propter quod quidem emittebant simul legatos inimicos, et salutem putabant civitati esse dissidere reges.

f Non bene autem neque circa convivia vocata lege statutum est ab eo qui instituit primum. Oportebat enim de communi magis esse synodum, quemadmodum in Creta : apud Lacedaemonas autem oportet ferre etiam valde pauperibus quibusdam existentibus, et hoc consumpto non potentium expendere : quare accidit contrarium legislatoris voluntati, vult quidem enim democraticum esse praeparationem conviviorum : fit autem minime democraticum sic lege statutum : participare quidem enim non facile valde pauperibus. Determinatio autem, politiae ista est ipsis patria, non potentem hoc tributum ferre non participare ipsa.

illis permissum, et non per hunc modum. dicimus rationem reddere oportere.

Insuper creatio ipsa senatorum quam per suffragia faciunt, perlevis est, ac ipsum petere qui eligendus sit, non recte se habet : oportet enim et volentem et non volentem ad magistratum assumere, si dignus sit eo magistratu. Nunc autem idem facere in hoc videtur legislator quod in alia Republica. Ambitiosos enim faciens cives, illis utitur ad senatorum deiectum. Nemo enim magistratum petet, nisi honoris sit affectator : atqui pleraque eorum quae homines injuste faciunt, per ambitionem et avaritiam committuntur.

De regia vero potestate, utrum melius sit eam in civitatibus existere, necne, alia foret disputatio : attamen melius, non ut nunc quidem, sed pro vita cujusque regis judicare. Quod autem ne ipse quidem legislator credit se facere bonos et honestos, manifestum est : diffidit enim quasi non sint ad sufficientiam boni viri. Itaque legatos simul mittebant inimicos, ac salutem civitatis esse putabant seditiones regum.

Non bene etiam circa comessationes, quae illi Phiditia nominant, constitutum est ab initio : oportebat enim magis ex publico esse conventum, quemadmodum in Creta : sed apud Lacedaemonios unusquisque conferre habet, et si sint quidam longe pauperrimi, qui hujus sumptum nequeant conferre. Ex. quo fit, ut legislatori contra eveniat quam ipse voluerit. Voluit enim civitatem popularem facere per comessationes, sed contra accidit, cum sit non facile pauperibus comessationum esse participes. More enim majorum sic apud eos diffinitur, ut qui comessationum particeps esse nequeat, is ad Reipublicae gubernationem non admittatur.

g Eam autem quae circa navigii principes legem et alteri quidem increpuerunt recte increpantes : seditionis enim fit causa : sub regibus enim existentibus militaribus sempiternis navarchia fere alterum regnum, h Et hoc autem suppositionem legislatoris increpabit utique aliquis : quod quidem et Plato in legibus increpuit : ad partem enim virtutis omnis ordinatio legum est, scilicet et bellicam : haec enim utilis ad dominari. Igitur salvabantur quidem bellantes, peribant autem principantes propter nescire vacare, neque ad virtutem exercitari nulla exercitatione altera principaliori quam bellica. Hoc autem peccatum non modicum : putant enim fieri bona, quae circa res bellicas, per virtutem magis quam per malitiam., et hoc quidem bene : quod tamen haec meliora virtute suspicantur, non bene.

i Prave autem habet et circa communes pecunias Spartiatis: neque enim in communi civitatis est nihil, bella magna coactis praeliari, inferuntque male : eo enim quod Spartiatarum est plurima terra, non requirunt ab invicem illationes : accidit autem contrarium legislatori quam expediebat Civitatem quidem enim fecit sine pecuniis, idiotas autem amatores pecuniarum. De Lacedaemoniorum quidem igitur politia in tantum dictum sit : haec enim sunt, quae maxime utique quis increpabit.

Legem vero, quae est circa praefectos classis, et alii quidem improb arunt. Recte quidem : est enim seditionis causa. Nam cum reges sint belli duces, praefectura illa perpetua, fere alteum est imperium.

Et sic suppositioni legislatoris succenseri potest, quod et Plato in legibus suis censuit. Ad partem enim virtutis tota ordinatio illarum legum contendit, scilicet bellicam. Haec autem utilis ad victoriam consequendam : itaque salvi erant bellum gerentes, peribant vero rerum potiti, quoniam nec otium agere, nec quidquam aliud exercere sciebant praestabilius quam rem militarem. Illud quoque erratum non sane minus, quod putavit bona illa quae ad bellum pertinent, ex virtute magis quam ex vitio fieri: et in hoc quidem recte : sed quod haec potiora quam virtutem ipsam putant, in hoc non recte.

Male etiam circa pecunias publicas constitutum apud illos est, quia neque in publico habent quidquam, et magna bella gerere coacti, pecunias aegre conferunt : nam quia Spartiatarum est plurimum agri, non examinant invicem collationes, et evenit legislatori contra quam commodum est, publice inopiam, privatim avaritiam inducere. De Lacedaemoniorum igitur Republica hactenus dictum sit, nam haec sunt quae maxime quis reprehendet.