CAPUT V. Quonam modo instituenda sit oligarchia ?

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Fere autem et circa oligarchias, quomodo oportet, manifestum ex iis. Ex contrariis enim unamquamque oligarchiam oportet colligere ad contrariam democratiam.

b Reputantem bene temperatam quidem maxime oligarchiarum et primam. Haec autem est, quae propinqua vocatae politiae, qua oportet honorabilitates dividere, has quidem minores, has autem majores facientes. Minores quidem, a quibus participabunt necessariis principatibus. Majores autem, a quibus principalioribus habentibus honorabilitatem licere participare politia, tantam populi multitudinem introducentes per honorabilitatem, cum qua valentiores erunt iis qui non participant. Semper autem oportet assumere ex meliori populo communicantes.

c Similiter autem et consequentem oli-

LEONARDI ARET1NI TRANSLATIO.

De paucorum quoque gubernationibus quomodo agendum sit, patet fere ex eisdem. Nam per contrarium agendum est in omni paucorum gubernatione ad oppositam sibi popularis gubernationis speciem.

Reputando meram illam ac summam caeterarum gubernationem paucorum et primam. Haec autem est propinqua illi, qua3 Respublica nuncupatur, in qua oportet census dividere, et alios minores, et alios majores facere. Minores quidem, a quibus necessarii magistratus capiantur. Majores vero, a quibus capiantur hi magistratus qui. sunt principaliores, et qui tantum adepti fuerint censum, et habiles sint ad Rempublicam gerendam, afferente populo tantam multitudinem per ipsum censum, ut cum illa potentiores sint qui gubernant Rempublicam quam illi qui non gubernant. Semper enim ex meliori populo capiendi sunt illi qui ad societatem Reipublicae capiuntur.

Similiter autem in ea gubernatione garchiam intendentes, oportet parum instituere,

d Oppositae autem ultimae democratiae ei quae maxime potestativa et maxime tyrannica oligarchiarum, quanto quidem pessima, tanto ampliori cautela opus est.

e Sicut enim corpora quae bene disponuntur ad sanitatem, et naves quae bene se habent nautis ad navigationem, sustinent plura peccata ut non corrumpantur propter ipsa, quae autem aegrotantia se habent corporum, et navium resolutae, et nautas pravos sortitae, Deque parva possunt ferre peccata : ita et politiarum pessimae plurima indigent cautela.

f Democratias quidem igitur totaliter multitudo hominum salvat : hoc enim opponitur ad justum id quod secundum dignitatem, oligarchiam autem palam, quod e contrario a bona ordinatione oportet sortiri salvationem.

g Quoniam autem quatuor quidem sunt maxime partes multitudinis, agricultiva, banausa, forensis, mercenaria : quatuor autem, quae opportuna ad bellum, equestre, armativum, nudum, nauticum : ubi quidem accidit regionem equitabilem esse, hic quidem bene apte habet instituere oligarchiam fortem. Salus enim habitantibus per hanc potentiam est : nutriturae autem equorum magnas substantias possidentium sunt. Ubi autem armativam, consequentem oligarchiam : quod enim armativum, est divitum magis quam egenorum.

h Nuda autem potentia, et nautica popularis omnino haec quidem. Nunc quidem igitur ubi est talis magna multitudo, cum dissenserint, agonizant deterius. Oportet autem ad hoc remedium accipere a ducibus exercitus bellici, qui combinent ad equestrem potentiam et ar- paucorum, quae sequitur intendentes, parumper est instituendum.

In ea vero quae opposita est extremae popularitati, quae est paucorum potentia, tyrannidi persimilis, quanto deterrima est, tanto majori opus est custodia.

Ut enim corpora bene disposita ad sanitatem, et navigia bene instructa ad navigandum, multos ferunt errores, nec ob eos succumbunt, valetudinaria autem corpora, et navigia parum firma, nautisque instructa pravis, ne parvos quidem ferunt errores : ita Herumpublicarum hae quae deterrimae sunt, plurima indigent custodia.

Populares igitur gubernationes per multitudinem hominum omnino servantur. Hoc enim opponitur ad illud justum quod est secundum dignitatem. Paucorum vero potentium contra, videlicet per rectam ordinationem oportet assequi firmitatem.

Cum vero sint multitudinis potissimum partes quatuor, agricolae, artifices negotiatores, mercenarii : quatuor etiam utiles ad bellum, equites, pedites, gravis armaturae, expediti levis, et turba navalis : ubi contingit regionem esse ad equitatum aptam, ibi locum habet aptissimum paucorum potentia illa summa. Nam conservatio habitatorum ab equitibus provenit : equos vero nutrire, eorum est qui magnas habeant facultates. Ubi autem regio ad peditatum est apta, alteram speciem affectat paucorum potentia. Nam gravis armatura divitum est magis quam pauperum.

Expediti autem levis armaturae et nautica turba a plebe est omnis. Nunc autem ubi talis turba multa est, auando seditio fit, deterius certant. Sed oportet hujus medicinam capere a belli ducibus, qui ad equitum ac peditum robur, expeditos levis armatura solent conjungere,

mativam, eam quae congruit nudorum :

his autem praevalent in dissentionibus divitibus populares. Nudi enim existentes, et ad equestrem et armatam agonizant facile. Ex iis quidem igitur constituere hanc potentiam, sibiipsis est constituere.

i Oportet autem divisa aetate, et iis quidem existentibus senioribus, iis autem juvenibus, adhuc existentes juvenes,ipsorum filios doceri leves et nudas operationes, sequestratos autem ex pueris, athletas esse ipsos operum.

k Appositionem autem fieri multitudini politeumatis : vel quemadmodum dictum est prius, iis qui honorabilitatem habent: vel sicut Thebanis abstinentibus per tempus aliquod a banausis operibus : vel sicut in Massilia discretionem facientes dignorum qui in politeumate, et eorum qui extra civitatem.

I Adhuc autem et principatibus praecipuis, quos oportet eos, qui in politia, ob tinere, opus est apponere oblationes, ut voiontarius populus non participet, et compassionem habeat ad principes tamquam participantes, multum pretium dantes principatus.

m Congruit autem sacrificia immitten tes, facere magnifica, et praeparare aliquid communium, ut iis quae circa convivationes participans populus, et civitatem videns ornatam, haec quidem sursum suspensis, haec autem aedificiis gaudens Audeat manentem politiam. Accidet autem et insignibus esse memorabilia expensarum.

n Sed hoc nunc, qui circa oligarchias, non faciunt, sed contrarium. Acceptiones enim quaerunt non minus quam honorem. Propter quod quidem bene habet dicere has esse democratias parvas. Quomodo quidem igitur oportet firmare et cum his superant populi in seditionibus opulentos.Nam leves et expediti contra equites, et contra gravis armaturae pedites, facile pugnant. Instituere igitur ex his potentiam istam, contra seipsos est instituere.

Sed oportet divisis aetatibus, cum alii seniores, alii juniores existant, in juvenili adhuc aetate constitutos filios suos erudire ad leves et expeditas operationes, deiectos quidem ex pueris, athletas esse ipsos operationum.

Concessio autem Reipublicae populo facienda est : vel cum ad censum pervenerint, ut dictum est prius : vel ut faciunt Thebani, cum certum tempus a mercatura, et hujusmodi exercitiis destiterint: vel ut apud Massiliam judicio facto, qui digni sint, ad Rempublicam recipi, et qui excludi.

Praeterea dignitatibus his quae sunt principalissimae, quas suscipere oportet eos qui in Reipublicae gubernatione versantur, adjungenda sunt onera publica ut populus sponte sua eas nolit, et veniam habeat illis qui hujusmodi magistratus suscipiunt, utpote mercedem permagnam pro ea dignitate solventibus.

Congruit autem cum hujusmodi magistratus ineunt, et sacra magnificentissime facere, et publica quaedam adificia ad usum populi constituere, ut multitudo

cernens urbem ornari, tum mulieribus erga Deos, tum aedibus ad usum publicum, libenter aspiciat praesentem statum civitatis. Continget etiam praestantibus viris haec esse monumenta suae largitatis.

Sed hoc non fit nunc per eos homines qui magni sunt in paucorum potentia, sed contrarium. Lucrum enim quaerant non minus quam honorem. Itaque dici potest recte, hos esse populares status parvos. Quomodo igitur instituendae sint, democratias et oligarchias, determinatum sit hoc modo.