COMMENTARIUS IN CAP. II.

Hic incipit secunda pars primae partis hujus quinti libri, ubi ponit causas seditionis : et habet decem partes secundum decem causas quas ponit. Dicit enim, quod illas oportet accipere typo, id est, per signa. In prima dicit, quod aequalitatem appetentes maxime seditiosi sunt. In secunda dicit, quod appetentes lucrum et honorem, et contraria his fugientes, seditionem movent, ibi (litt. c), De quibus autem dissident, etc. In tertia dicit, quod multi seditiones faciunt propter timorem et excessum et despectionem, ibi (litt. g), Propter excessum autem quando aliquis, etc. In quarta dicit, quod multi faciunt insurrectiones in se invicem propter excrescentiam unius super alium, ibi (litt. Ic), Fiunt autem propter excrescentiam quae praeter proportionem, etc. In quinta dicit, quod mutantur politiae frequenter : quia scilicet

Mutatur autem Respublica quandoque per vim, quandoque per dolum : per vim autem statim, aut postea compellendo. Nam et fraus duplex est. Nonnumquam enim decepti ab initio, sua demum sponte recipiunt alium gubernandi modum : deinde postea violenter conservant, ut accidit, cum trecenti illi Atheniensium Rempublicam susceperunt : affirmantes enim quod Persarum rex pecunias ad bellum contra Lacedaemonios subministraret, ac in eo mentiti, nihilominus postea vi retinere gubernationem conati sunt. Interdum autem ab initio persuadentes, ac postea rursum persuasis sponte ac volentibus retinent gubernationem. Simpliciter ergo circa omnes Respublicas, ex his quae dicta sunt, contingit mutationes fieri.

in principatu ponuntur non amici politiae et non diligentes communia, ibi (litt. m), Transmutantur autem politiae et sine seditione, etc. In sexta dicit, quod seditiones fiunt, quia principes non sunt ejusdem tribus, ibi (litt. o), Seditionale autem et quod non, etc. In septima dicit, quod quandoque fit seditio in civitate propter loca : quia scilicet locus non est aptus ut sit una civitas, sed distincta est per loca, ibi (litt. r), Seditiones aliquando sustinent civitates, etc. In octava dicit, quod aliquando seditio fit quando dissentiones insignium a tota civitate assumuntur, ibi (litt. u), Totaliter autem insignium ,etc. In nona dicit, quod seditio aliquando fit in civitate ex contrariis partibus, ibi (litt. cc) Transmutantur autem in oligarchiam, etc. In decima dicit, quod dissentio fit aliquando in civitate per violentiam, aliquando per fallaciam, ibi (litt. mm), Movent autem politias, etc.

Sententia primae partis est haec. Dicit enim quod oportet considerare ex quibus fiant seditiones et transmutationes circa politias : quia hoc ordinate non potest fieri, nisi primo sumantur principia et causae transmutationum seditionum. Et subjungit, quod haec primo sumenda sunt universaliter, et quod in universali sunt tres numero, et quod illae determinandae sunt typo, id est, per signa. Primo quia in humanis maxime voluntariis, causa necessaria haberi non potest : et ideo oportet quod probetur typo, id est, sicrrio. Et in universali dicit tria. Dicit

enim quod oportet primo accipere qualiter se habentes cives, seditiones movent. Secundo quorum gratia movent seditiones, id est, propter quae. Et tertio quae principia sint civilium turbationuni. Deinde dicit, tunc primum, scilicet qualiter se habentes cives movent seditiones. Et dicit duo. Si enim aequales sunt, sicut in democratiis, et inaequalia accipiant in commutandis et distribuendis vel in damno et lucro, seditiones movent. Si inaequales sint, sicut in oligarchiis, et accipiant aequalia in commutandis et distribuendis, movent seditiones. Dicit etiam quod hoc aliquando fit juste, aliquando . injuste. Secundum distributionem arithmeticae medietatis, justum est ut aequales aequalia accipiant in commutandis : secundum distributionem geometricae medietatis, justum est ut inaequales inaequalia accipiant in distribuendis : et sic dictum est in universali de primo, scilicet qualiter se habentes cives faciunt seditiones.

a Littera sic ordinatur, Quoniam autem consideramus ex quibus fiunt seditiones et transmutationes circa politias, sumendum universaliter primo principia et causas ipsorum, scilicet seditionum et transmutationum. Et determinat unde sumantur, ibi, Sunt autem fere, ut est dicere, tres numero, supple, causae, quas determinandum secundum se, id est, sigillatim typo, id est, probabili signo, primo. Et enumerat illa tria in communi, ibi, Oportet enim accipjere qualiter se habentes, supple, cives, seditiones movent

(hoc est primum), et quorum gratia, id est, propter quae (hoc est secundum.), ei tertio quae principia, fuerint civilium iurbalionum et seditionum ad invicem.b Et exponit primum, ibi, Ejus quidem igitur quod est ipsos, scilicet cives se habere aequaliter ad transmutationem, id est, ad causam transmutationis, causam maxime ponendum, scilicet turbationuni et seditionum, de qua jam exstetimus dicentes, id est, jam diximus. Ii quidem enim aequalitatem appetentes, in distribuendis scilicet et commutandis, seditiones movent, si putant minus habere aequales existentes supergredientibus, id est, quam illi qui pius accipiunt cum sint aequalis dignitatis cum ipsis : ii autem, id est, alii inaequalitatem et excessum, supple, appetentes in distribuendis et commutandis, si existimant inaequales existentes, inferioribus scilicet, non pius habere, sed aequale,vel minus. Et causa est, quia in eadem proportione qua majores sunt aliis, etiam majora deberent accipere. Et subdit, quod hoc aliquando fit juste, aliquando injuste, sicut dictum est, ibi, Haec autem est quidem appetere juste, est autem et injuste. Et subdit quomodo, ibi, Minores enim existentes, ut aequales sint, seditiones faciunt, et hoc juste : et aequales existentes ut majores, supple, fiant, movent sedi- dition.es , et hoc injuste. Et sic linita est prima pars.

Et ideo ponit epilogum istius partis, ibi, Qualiter quidem igitur se habentes seditiones faciunt, dictum est.c Secundam causam seditionis scilicet, ponit, ibi, De quibus autem dissident, etc. Et est sententia hujus partis, quod maxime dissident propter lucrum, et honorem, et propter contraria eorum, scilicet damnum et inhonorationem, in quae incidere timent, vel in se, vel in amicis : et ideo hoc praevenientes movent aliquando seditiones. Dicit ergo primo : De quibus autem dissident, sunt lucrum,

et honor, et contraria his. Etenim dehonorationem fugientes . et damnum, vel pro seipsis, vel pro amicis, seditiones faciunt in civitatibus.d Causae autem et principia motuum taliumi supple, sunt, unde, id est, ex quibus ipsi disponuntur dicto modo ; scilicet amore lucri vel tinio re damni, et de dictis, scilicet ipsorum et amicorum. Et dicit, quod haec multiplicantur in septem, ibi, Sunt quidem ut numero septem existentes, supple : causae. Et hoc est : Sunt autem ut plures, supple, causae quam septem : quorum duo sun eadem dictis, sed non eodem modo. Et exsequitur, ibi, Propter lucrum enim ei propter honorem exacerbantur ad invicem. Et ostendit quomodo non eodem modo, ibi, Non ut obtineant sibi ipsis, lucrum scilicet, vel honorem, sicut dictum est prius : sed alios videntes, hos quidem juste: hos autem injuste plus habentes in eis, lucro scilicet vel honore.

Et enumerat ulterius usque ad septem, ibi, Adhuc propter injuriam (hoc est tertium), propter timorem (hoc est quartum), propter despectionem (hoc est quintum, quia vident se despici in civitate), propter excrescentiam praeter proportionem (hoc est sextum idem, quia aliquis excrescit in civitate supra proportionem suae dignitatis). Adhuc autem alio modo, septimo scilicet, propter verecundiam, quia non potest confusionem tolerare : propter impelisionem, id est, quia plura impenduntur uni quam alii, " vel secundum aliam litteram propter parvipensionem , " quia scilicet ab aliis despiciuntur et quasi modicum reputantur : propter parvitatem quantum ad personas sive statum : propter dissimilitudinem, id est, quia in iis dissimilia sunt, et ad dissimilia judicant.

e His habitis, dicit qualiter ista sunt causaedissentionum, ibi, Horum autem

injuria equidem et lucrum, quam habeant potentiam, in faciendo scilicet dissentiones, et qualiter causa, fere fuit manifestum, in principio scilicet istius partis, ubi dictum est qualiter haec duo faciunt dissentiones.

Et subdit modum qualiter omnia alia enumerata faciunt dissentiones, ibi, Injivriantibus enim iis, etc. Et est sensus : Quando scilicet hi qui in principatu sunt, supergrediuntur et opprimunt subditos plus quam debent. Dicit ergo : Injurianiibus enim iis qui in principatibus et supergredientibus, seditiones movent, supple, alii, ad invicem, id est,contra se invicem, et ad politias, id est, contra politias : quia scilicet nolunt sustinere talem ordinem civilitatis. Et hoc est: Tantas potestates, id est, nolunt sustinere potestates quae inferuntur eis. Alia littera habet, " dantes potestatem, " qua scilicet injuriatur. Et quia hoc fit per superacceptionem principum, distinguit supeincoeptionem, quod scilicet superacceptio fit aliquando a propriis, quando scilicet auferuntur hominibus sua : aliquando a communibus, quando scilicet communiter distribuenda civibus usurpant sibi. Et hoc est : Superacceptio autem fit quandoque quidem a propriis, quandoque autem a communibus. Talem igitur potestatem faciendi dissentiones habet lucrum.

f Et subdit consequenter qualem potestatem habet honor faciendi dissentiones, ibi, Palam autem et honor, etc. Et est sententia, quod quidam inhonorati in civitate videntes alios honoratos, ex invidia dissentiones suscitant. Dicit etiam, quod hoc aliquando injuste fit, quando scilicet praeter dignitatem aliqui honorantur : juste autem, quando secundum dignitatem honorantur. Dicit ergo : Palam autem et honor, et quid potest, et quomodo, supple, est, causa seditionis. Et ponit rationem, ibi, Etenim ipsi, id est, quidam inhonorati^ et alios videntes honoratos, seditiones faciunt, supple, ex invidia. Et distinguit quod hoc aliquando fit juste, aliquando injuste, ibi, Haec autem injuste quidem fiunt, quando praeter dignitatem aut honorantur aliqui, aut inhonoranitur : juste autem, quandv secundum dignitatem.

q Tertiam causam seditionis ponit, ibi, Propter excessum autem, quando aliquis, etc. ubi ostendit qualiter excessus est causa dissentionis. Et est sententia : Quando scilicet unus vel plures potentia sunt majores in virtute et potentia poiiteumatis, id. est, dominio politiae : propter hoc alii timentes ne faciant Monarchiam, id est, Regnum, vel alios potentatus, scilicet sicut ducem exercitus, vel Ephoriam, vel Senatum, qui dicuntur proconsules insurgunt, et seditiones movent. Et addit, quod haec est causa quare tales potentes in civitatibus, alii cives consueverunt aliquando relegare. Et nominat duas civitates, in quibus hoc factum est, Argum scilicet, et Athenas. Et addit quod melius fuisset a principio occurrere, ne ita crescerent in civitate, quam postea mederi per relegationem. Dicit ergo primo : Propter excessum autem, supple, fit seditio, quando aliquis fuerit potentia major, aut unus, aut plures, aut penes civitatem et potentiam politeumalis : tunc alii, supple, timentes quod insurgant ad principatum obtinendum, movent seditiones contra eos. Et assignat rationem, ibi, Ex talibus enim fieri consuevit Monarchia, quando scilicet tales usurpant sibi Regnum, vel potent alus, quando scilicet alios principatus usurpant. Et addit signum per quod hoc probatur, ibi, Propter quod alicubi, id est, in aliquibus civitatibus, consueverunt relegare, supple, sic crescentes in civitate, velut in Argo et Athenis : quamvis melius, supple, esset, a principio videre, id est, praecavere, qualiter non inessent, supple, in civitate, in tantum excedentes, quam postquam permiserintfieri, in excessu scilicet, sanare posterius, supple, per relegationem.

h Et subdit ponens qualiter timor est aliquando causa seditionis, quod supra immediate in secunda causa enumeravit inter septeni. Et est sententia, quod aliqui melefactores timentes sententiam contra se dari, praeveniunt seditione. Et hoc dicit factum esse in Rhodo insula, ubi insignes qui injuriam intulerant populo, timentes sententiam contra se dari, praevenerunt, et seditionem moverunt populo.

Dicit ergo : Propter timorem autem seditiones movent et qui injusta fecerunt, timentes ne dent, id. est, solvant vindictam : ei qui injusta passuri, supple, erant, volentes praevenire antequam injusta, id est, mala patiantur, supple, movent seditiones. Et dat exemplum, ibi, Sicut in Rhodo, supple, insula, convenerunt insignes, id est, magni contra, populum, cui scilicet intulerant injuriam, propter sententias quae super ferebantur, insignibus scilicet. Per seditionem enim voluerunt tales sententias impedire.

i Et juxta illum modum sumit alium modum, scilicet quod propter despectionem, etc. : et fuit supra quartum enumeratum in secunda causa. Et est sententia, quod propter timorem despectionis quidam movent seditiones, et etiam insurgunt. Et dat exemplum, ibi, Sicut in oligarchiis, quando multi fuerint qui non participant politica dignitate, et putant esse valentiores eis qui participant, movent seditiones : et in democratiis, opulenti, qui contemnunt eos qui sine ordine, id est, gradu politiae et sine principatu sunt, tunc illi contempti insurgunt et movent seditionem : aliquando etiam transmutant politiam. Et dicit quod hoc factum est in Thebis et in Syracusis, quae est civitas Siciliae.

Dicit ergo : Propter despectionem autem et seditiones movent et insurgunt.

Et dat exemplum, ibi. Velut in oligarchiis, quando plures fuerint qui non participant politia, id est, politica dignitate. Et dat rationem, ibi, Valentiores enim putant esse, supple, cum plures sint, et ideo movent aliis seditiones. Et dat aliud exemplum, ibi, Et in democratiis opulenti contemnentes eos qui sine ordine, id est, sine gradu politiae, et sine principatu, supple, seditionem moverunt. Et dicit ubi hoc factum est, ibi, Velut in Thebis post eam, scilicet seditionem, quae in aenophytis pugnam, male politizantibus, id est, a male politizantibus. Et dicuntur populares qui aequales et unum sunt in populo per similitudinem quorum est democratia proprie. Et hoc est quod addit, ibi, Democratia corrupta est. Et hujus causa est, quia alii male politizantes moverunt eis bella, et corruperunt democratiam ipsorum. Et quae Megareorum (Megarea dicebatur magna civitas) quorum politia corrupta est propter victorum inordinationem, qui secum seditionem moverunt, et defectum principatus, democratici scilicet universalem. Corruperunt enim principatum democraticum, id est, populi. Et dat aliud exemplum, ibi, Et in Syracusis, supple, corrupta est democratia, et mutata in tyrannidem Gelonis : et in lihodo, insula scilicet, populus habebat democraticum principatum ante insurrectionem, tyrannorum scilicet, qui democratiam et regnum corruperunt in tyrannidem.

k Quartam causam transmutationis politiarum sive seditionis ponit, ibi, Fiunt autem et propter excrescentiam, etc. et dicit in summa, quod illa excrescentia alicujus vel aliquorum civium praeter proportionem, est causa transmutationis politiae. Et dat simile, quod sicut in corpore hominis excrescentia alicujus membri praeter proportionem dissolvit compositionem corporis, sicut si pes sit quatuor cubitorum, vel etiam figuram alterius animalis accipiat, sicut si accipiat quantitatem pedis cameli, vel equi, dissolvitur compositio corporis hominis : ita in civitate dissolvitur politia, et transmutatur ordo civilitatis, quando aliquis vel aliqui permittuntur crescere divitiis, gloria, et potentatu, ita quod non sint proportionales aliis civibus. Et hoc est in summa quod continetur in littera.

Dicit ergo primo, ordinando litteram : Fiunt autem et propter excrescentiam, quae praeter proportionem, supple, est, transmutationes politiarum. Et causa est, quia in omni ordine multorum ad unum necesse est salvari proportionem, vel confusio inducet solutionem. Et hoc est quod inducit per simile, ibi, Sicut enim corpus, humanum scilicet, ex partibus componitur, et oportet augeri proportionaliter, ut scilicet major sit quae debet esse major, et minor quae debet esse minor, ut maneat commensuratio, partis scilicet ad partem, et omnium partium ad totum : si autem non, supple, talis commensuratio maneat, corrumpitur, corpus scilicet. Et subdit quomodo : Quando pes quidem quatuor cubitorum, supple, est, aliud autem corpus duorum palmorum, supple, est : in tali enim proportione non potest esse opus hominis, et sic dissolvitur corpus hominis : quia actus humanos exercere non potest: aliquando autem non dissolvitur secundum quantitatem, sed secundum qualitatem, quando scilicet in alterius animalis formam transmutatur. Et hoc est quod dicit, ibi, Aliquando autem utique et in alterius animalis formam transmutabitur, si non solum secundum quantitatem, sed secundum quale crescat praeter proportionem. Et hujus simile fit in civitate, quando permittuntur in ea multiplicari serpentium homines, scilicet per astutiam, vel leonum, scilicet per ferocitatem. Et hoc quod induxit, adaptat, ibi, Sic ei civitas componitur ex partibus, et maxime ex pauperibus et divitibus, quarum, scilicet partium, saepe latet aliqua excrescens. Et dat exemplum ibi, Velut egenorum multitudo in democratiis ei politiis. Et vocat politias illas quaecommixtaesunt ex. democratia et

oligarchia, sicut in praehabitis dictum est.

l Et subdit causam unde hoc frequenter accidit, ibi, Accidit autem aliquando hoc, et, id est, etiam propter fortunas : quia scilicet una pars civitatis per eufortunium vel infortunium humiliatur sub altera. Et dat exemplum in particulari ubi hoc accidit : Velut in Tarento, quae est civitas Apuliae, quae quondam magna Graecia dicebatur, victis ei pereuntibus multis insignibus, de civitate scilicet, et infortunium a lapygiis scilicet, id est, a civibus illius civitatis quae sic dicta est, paulo posterius a Miditis , id est, civibus Midiae civitatis, democratia facta est ex politia, ''id est, postquam victi sunt insignes in Tarento et ab lapygiis et Miditis, convenerunt cives lapygiae et Midiae civitatum, et reordinantes civilitatem in Tarento, ubi prius fuit politia commixta, scilicet ex oligarchia et democratia, fecerunt democratiam simplicem, in favorem populi scilicet, ut magis quiete viveret populus cum insignibus.

Et dat aliud exemplum, ibi, Et in Argo, id est, in bello Argesti, iis qui in Septima pereuntibus. Septima autem hic proprium est nomen civitatis, cujus cives perierunt in bello campestri : supple, et tunc, a Cleomene Lacedaemone compulsi sunt admittere vernaculorum aliquos. Vernaculus autem dicitur servus intra domum natus et nutritus. Et intendit dicere, quod postquam occisi sunt cives qui liberi erant in Septima scilicet civitate, compulsi sunt admittere vernaculos, et illis dare jus civium, ut ex illis civitas numerositate civium consueta repararetur.

Et adhuc dat aliud exemplum, ibi, Et in Athenis (quae est civitas Graeciae, ubi fuit studium Philosophorum infortunatis, id est, infortunium patientibus in campo, id est, in campestri bello, insignes

pauciores facti sunt : quia, supple, occisi sunt. Et ponit causam, ibi, Quia militabant supputati, id est, ad certum numerum computati, sub Laconica bello, quos juvabant, et interfecti sunt. Accidit autem hoc et in democratiis, ubi est favor populi, et minus occiduntur insignes. Pluribus enim egenis factis, vel substantiis augmentatis, transmutantur, scilicet democratiae (quae est principatus popularium) in oligarchias ei potentatus, quae est principatus paucorum et divitum.

m Quintam causam transmutationis politiarum ponit, ibi, Transmutantur autem et politiae et sine seditione, etc. Et dicit in summa, quod propter electionem quoru meiam aliquando transmutantur politiae : quia scilicet propter incensionem pretii, scilicet alicujus favoris, eligunt in principatus politiarum, qui non sunt amici politiae : et illi, quia honestatis non habent amorem, transmutant politias. Et dicit etiam, quod apud tales aliquando honorabilitas reputatur parum, et sic paulatim declinando tandem nihil reputatur : et tunc principatus et politia tandem ad nihilum rediguntur. Et haec est tota sententia istius partis.

Littera sic ordinanda est : Transmutantur autem et, id est, etiam politiae, et, id. est, etiam sine seditione, propter electionem. Et non intelligit de electione simpliciter, sed de malo modo electionis : quia scilicet inidonei eligebantur. Alia littera, " Propter verecundiam, " scilicet passionis. Et dat exemplum, ibi, Sicut in Her ea, scilicet civitate. Et dat rationem : Ex eligibilibus enim, quia primo consueverunt principes eligere ad principatus, propter hoc fecerunt sortiales, ut scilicet non electione vitiosa, sed sorte principes ad principatus instituerentur. Et dat rationem : Quia eligebant, supple, indignos et verecundiam passos, et, id est, etiam propter vilipensionem, favoris scilicet vel pretii, quando scilicet permittunt principatus principales, sicut est Regnum et Ephoria, et hujusmodi majores principatus, intrare non amicos politiae, qui de Republica nihil curabant, supple, sed indigni erant principatu. Et dat exemplum, Sicut in Horeo (civitas est Graeciae) dissoluta fuit politia principum ,facto lieraeleodoro, supple, principe, qui ex oligarchia, quae est principatus divitum et honorabilium, politiam et democratiam instituit, id est, principatum honorabilium, ad principatum populi reduxit.

n Et ponit aliam causam meliorem, ibi, Adhuc propter id quod penes parvum, supple, est : quia parva negligebant : primo enim attendenda erat in electione honorabilitas, quam postea non adeo exacte requirentes, sic paulatim defluxerunt ab honorabilitate, sicut etiam dicitur Eccles. (XIX, 1) : Qui spernit modica, paulatim decidet. Et hoc est quod exponens subdit : Dico autem penes parvum : quia saepe latet magna facta transgressio legitimorum. Et est legitimorum neutrius generis,et vocat legitima quae attendenda sunt in electione principum. Et exponit, subdens: Quando negligunt quod parvum : parva enim paulatim negligere, magnam inducit transgressionem in fine : quia, sicut dixerunt Democritus et collega ejus Leucippus, " ex multis parvis componitur magnum. " Et Augustinus, " Vitasti grandia, cave ne obruaris arena. " Et dat exemplum ubi hoc accidit, ibi, Sicut in Ambracia (civitas est Asiae) parvum erat honorabilitas, quia non curabant scilicet, landem nullius principabantur. Et hoc est quod exponendo subdit : Tamquam propinquum sit vel nihil differens ab eo quod nihil, id quod parvum. Parvum enim vitium in principio non reputatum, in fine nihil facit reputari etiam magna vitia : et propter hoc Aristoteles : " Parvus error in principio, magnum inducit

in conclusione. " Et sic linita est pars quinta de causa dissolutionis politiae.

o Sextam causam seditionis ponit, ibi, Seditionale autem et quod non ejusdem, etc. Et est sententia, quod saepe seditiones inducit in civitatibus, quod multos extraneos, qui non sunt ejusdem tribus cum ipsis, superinducunt, qui postea insurgentes, cives ejiciunt, et dominantur in civitate. Et dat exemplum in multis civitatibus, ubi oligarchiae et democratiae sic immutatae sunt ex advenis superinductis in civitatem.

Dicit ergo primo : Seditionale autem (et est sexta causa seditionis) et, id est, etiam, quod non ejusdem tribus, habitantes scilicet in civitate. Et quia qui primo sunt extranei, per connubia et amicitias possunt fieri contribules, et sic simul spirare in amicitiam unam, ideo subdit : Donec utique simul spiraverint, in unam amicitiam scilicet, quia tunc possunt concordare. Et dat rationem hujus : quia sicut civitas non fit ex quacumque multitudine, et in quocumque tempore, sed ex multitudine communicantium in tempore quando communicant : ita nec etiam in civitate bene cohabitare quaecumque multitudo et in quocumque tempore, supple, facit civitatem. Et hoc est quod dicit, ibi, Sicut enim necque ex quacumque multitudine civitas fit, ita neque in quocumque tempore : et sic, supple, neque quaecumque multitudo potest cohabitare in civitate.

p Et ostendit periculum quod ex hoc saepe factum est, ibi, Propter quod quicumque jam cohabitatores susceperunt, vel supervenientes, supple, extraneos, plurimi seditione divisi sunt. Et dat exemplum in speciali, ibi, Velut cum Traezeniis Achaici, id est, quidam advenas de Achaia cohabitaverunt Sybarin. Civitas est Dalmatiae, quam simul aedificaverunt Troisi, id est, Trojani, expulsis etiam Achaicis, hoc est, de illa parte

Graeciae ubi est Corinthus, quae Achaia dicitur : et postea multiplicati sunt Achaici, et expulerunt Trojanos. Et hoc est quod dicit, ibi, Deinde Achaici plures facti ejecerunt Traezenios. Et dicit etiam, quod inde accidit odium (et est corrupta littera, et vera littera est, dividium, et est idem quod dissidium) Syharitis : et in Thuriis Syharitae, id est, civitatibus collectis scilicet ex Achaicis et Traezeniis. Et subdit causam, quia illi qui inhabitaverunt primo, plus voluerunt habere de terra in possessione, et aliis minus dare tamquam extraneis : et ex hoc contendere inceperunt. Et hoc est quod dicit, ibi, Exigentes enim plus habere tamquam sua regione, id est, de sua, exciderunt, ejecti scilicet ab aliis. Et ulterius multiplicat exempla, ibi, Et Byzantinis advenae insidiantes, id est, Constantinopolitanis ( Constantinopolis enim olim dicebatur Byzantium) depraedati exciderunt per pugnam. Et adhuc multiplicat ulterius,ibi, Et Antissaei, profugas de Chio suscepto, per pugnam ejecerunt, Chio autem civitas est Rusiae, unde nunc Thebalorum et variorum adducuntur merces . Et ulterius multiplicat exempla, ibi, Zanclaei autem Zanci a civitas est maritima respiciens Samos insulam) Samios suscipientes, idest, quosdam de insula, exciderunt ipsi expulsi a Samiis. Adhuc ulterius da.t exempla, ibi, Et Apoiloniaiae, id est, de civitate Apollonia, quam Apolionus in honorem Apollinis aedificavit, qui scilicet cives in Euxino ponto, id est, ex ponto, hoc est, ex mari Euxino, et dicitur Euxirnium : quia ibi est sita civitas Euximia, advenas super inducentes, supple, in civitatem suam, seditiones passi sunt, supple, ab eis. Et adhuc exempla multiplicat, ibi, Et Syracusani, scilicet in italia, post tyrannica, supple, bella, extraneos, quos scilicet ceperant, et merces, id est, bona eorum, portantes, cives cum fecissent, in Syracusis, seditiones passi sunt,ei ad pugnam devenerunt : ingrati enim existentes benelicii accepti, hospites suos expellere nitebantur. Et adhuc dat exemplum, ibi, Et Amphipolitae suscipientes Chalcideorum expulsos, exciderunt ab iis plurimi ipsorum : quia scilicet suscepti immemores beneficii accepti, se suscipientes expulerunt, et loca eorum possederunt. Unde Eccles. (XI, 31) : Non omnem hominem insiliens domum in tuam : multae enim sunt insidiae dolosi.

q Et inde subdit generaliter de causa seditionis in oligarchiis et democratiis, ibi, Seditiones autem movent, etc. Et dicit, quod in oligarchiis causa seditionis est multitudo,quae conqueritur injusta sustinere : quia non participat aequalibus cum divitibus et potentatibus, cum aequales sint eis in libertate. In democratiis autem causae seditionis sunt insignes conquerentes, quia participant aequalibus cum egenis, cum inaequales eis sint.

Et hoc est : Seditiones autem movent, et, id est, etiam in oligarchiis quidem qui multi, id est, egeni, tamquam injusta sustinentes : quia non participant aequalibus, sicut dictum est prius, aequales existentes, id est, cum eis sint in libertate aequales : in democratiis autem, qui insignes, supple, movent seditiones : quia participant aequalibus, supple, tamen eis non aequales existentes. De his autem a principio istius quinti libri satis dictum est.

r Septimam causam seditionis ponit, ibi, Seditiones autem sustinent aliquando civitates,etc. Et ista causa sumitur ex locis in quibus sitae sunt civitates. Sententia est haec quod loca illa in quibus sunt sitae civitates, ita aliquando disposita sunt, quod totum municipium non potest adunari in linum locum, neque cives simul esse, sed oportet quod quidam habitent in suburbiis et suburbanis et vicis diver-

sis : et sicut dividuntur loco, ita dividuntur communi cantibus et communicationibus : quia non communicant nisi in his qui secum habitant et ab aliis dissident. Et hujus dat exemplum, quod sicut in exercitibus, ordinatis aciehus, parva apertura et divisio inducit divisionem totius exercitus, ita parva divisio in civitatibus inducit seditionem in tota civitate et destructionem politiae. Et dat exemplum de iis quae faciunt divisionem. Et dicit, quod prima dividentia sunt malitia et virtus. Secunda autem sunt divitiae et egestas. Dicit etiam quod parva dissentio inter aliquos cum assumitur a principatibus et dominis, magna fit in civitate, ita quod dissolvitur civilitas frequenter propter parvum quod in principio parvum erat : et propter hoc consuevit dici, quod principium est dimidium totius, vel plusquam dimidium : unde Horatius :

Dimidium facti qui bene cepit, habet.

Exemplum autem suum est de duobus litigantibus de causa amorosa, id est, de amasia, quam cum unus per lenonem attraxisset sibi, illi qui in politeumate

erant, id est, domini politiae, diviserunt se, et tota civitas divisa est : et ideo oportet multum vereri divisionum principia : quia quod parvum est in principio, magnum fit in progressu. Et hoc est totum quod dicit in summa.

Littera sic legenda est : Seditiones autem sustinent aliquando civitates. Et subdit causam, Et, id est, etiam propter loca, id est, propter areas in quibus aedificantur. Et ostendit modum, ibi, Quando non bene apte habet regio ad hoc quod sit una civitas , id est, in unum municipium per murorum ambitum non est structa. Et dat exemplum, ibi, Velut in Clazomeniis, qui in Chytro, murorum scilicet circulo, habitabant., ad eos qui in insula : quaedam enim pars civitatis erat in insula quadam adjacente, et quaedam alia in circo murorum. Et Colophona et Notii, id est, cives duarum civitatum quarum una dicebatur Colophona, et altera JNotica : et Athenis : quia civitas Atheniensis dividebatur in Areopagum., ubi habitabat Beatus Dionysius Areopagita, et in aliam partem, ubi communis populus habitabat. Et ostendit quomodo sic divisi non sunt de politia una, ibi, Non similiter sunt, id est, de una politia non sunt, sed magis demotici, id. est, democratici sunt ( AdminBookmark enim in Graeco est

populus, democralici autem populares) qui in habitant suburbium, quod est extra muros et ante portas, quam qui municipium, supple, inhabitant : agricolae enim habitabant in suburbio, cives autem civilitati intendentes, in municipio, et sic in suburbio habitantes quasi democratia communicabant : cives autem in municipio quasi oligarchia : et sic divisio erat inter eos, quae aliquando fuit causa dissentionis. Et hujus dat exemplum, ibi, Sicut enim in bellis penclrationes aperiurarum etiam, valde parvarum, quando scilicet turmas timens aliquis hostium aperit et irrumpit acie ordinata, tales aperturae distrahunt acies, ita scilicet quod acies sic distractae non adunantur ad pugnam, sed potius patent hostibus : ita videtur omnis diversitas facere dissidionem, supple, in civitatibus. Et gratia hujus enumerat diversitates, ibi, Maxima quidem igitur forte dissidentia, virtus et malitia : maxime enim dissident boni et mali : deinde divitiae et paupertas, quia etiam pauperes et divites non concordant : et sic utique altera magis quam altera, quarum una est, quae dicta est,in isto scilicet capitulo, in quo sunt positae causae dissentionis inter cives.

Et subdit ostendens qualiter ex parvis crescunt magna.) dissentiones, sicut etiam dicitur Ecclesiast. (XI, 34) : A scintilla una augetur ignis, etc. Et hoc est : Fiunt quidem igitur seditiones non de parvis, supple, civitatibus : quia nec parvus cum parvo, nec parvus cum magno seditionem facere potest : sed ex parvis, supple, causis. Et hoc est : Seditionesautem faciunt ad magna, id est, consueverunt facere : maxime autem et parvae invalescunt, quando inter dominos fiunt. Inter illos enim ex parvis causis saepe sumit initium magnum malum. Et dat exemplum : Velut accidit in Syracusis in antiquis temporibus. Et dicit quo modo : Transmutata enim fuit politia, id. est, dominium politiae quod, vocatur politeuma, ex duobus juvenibus dissidentibus, supple, illis in principalibus, qui erant, id est, principibus, quando una pars principum adhaesit invi, scilicet juveni, et altera alteri. Et quod, parva causa fuit, subdit, ibi, Circa amorosum causam, id est, pro quadam amasia quam amabant. Et dicit modum, ibi, Altero enim, illorum juvenum scilicet, absente, leno quidam existens, id est, qui procurabat amasias aliis. Et dicitur temo a quadam muliere quae lena vocabatur, quae primo prostituit juvenculas. Et dicit quid fecit ille leno, ibi, Amicum illius finxit, mulieris scilicet, et sic, supple, secundum qui non abscesserat, admisit : rursum autem ille, qui primo scilicet abscesserat, huic indignatus est, qui scilicet amasiam ab eo abstraxerat, uxorem ipsius, quae scilicet vera uxor fuit secundi, persuasit ut sibi scilicet consentiret, tamquam ipsum., id est, primum maritum, venire, id est, persuasi , ei quod secundus venit ad. eam tamquam esset primus, et cognovit eam : unde coassumentes, primus scilicet et secundus eos qui in politeumate, id est in dominio politiae, diviserunt omnes : quidam enim adhaeserunt uni, et quidam, alteri : et sic omnes inter se divisi sunt.

t E x hoc concludit propositum, ibi, Propter quod subditos quidem vereri oportet, talia, et dissolvere praesidum et potentum distentiones, scilicet ne ex talibus politia dissolvatur. Et dicit rationem, ibi, In principio enim fit peccatum, id est, initiatur peccatum : principium autem dicitur esse dimidium totius. Quare et quod in principio parvum peccatum,

supple, est, proportionale est, supple. initium ad finem et ad ea. quae in aliis partibus. Sicut enim dicit Aristoteles in XVI Animalium, " sicut cordis virtus, ex quod, est generatio totius corporis, proportionatur loti corpori : ita principium mali facti virtute malitiae suae producit magnum malum, " u Octavam causam seditionis ponit, ibi, Totaliter autem insignium, dissentionis, etc. Sententia est haec quod causa dissentionis civitatum sunt dissentionis insignium, id est, potentum in civitate. Et assignat eam, quia insignium dissentiones frequenter assumuntur a tota civitate : et sic dissolvitur politia. Ei dat exempla multa, quae in universo sunt novem, sed reducuntur ad tres causas. Prima causa, est, quod insignes quando dissident, attrahunt sibi partes civitatis : et sic tota civitas cadit in dissentionem. Secunda causa est, quando volunt aliqui approbari in civitate, vel augeri, vel principatum facere, tunc attrahunt partes civitatis in suum consensum, et sic dividunt (iam. Tertia causa, quod aliquando simulant quod aliis inimicis civitatis volunt facere pugnam, et sic reliqui attrahunt sibi partes. Quarta causa est, quae tamen commixta est tertiae, quod aliquando simulant se mutare forum propter commune bonum : et sic iterum attrahunt sibi partes civitatis, et turbant eam, et mutant politiam. De quolibet istorum ponit plura exempla, quae satis erunt plana in litterae expositione. Dicit ergo primo : Totaliter autem, id est, universal iter insignium dissentiones coassumere. Insignium dissentiones dicuntur, quando viri clarae dignitatis in civitate dissentiunt, et hi coassumunt paries civitatis : sic enim Sit quod tota civitas dividitur et compugnat. Et hoc est : Insignium dissentiones faciunt coassumere et totam civitatem, scilicet dissentiones insignium.

x Et dat exemplum, ibi, Velut in He-

stiaea. H estiaea quaedam provinciola est Graeciae, in qua est villa vocata Postmidica:in illa villa Postmidica accidit id quod hic dicit : et hoc est, quod duo fratres litigabant pro paterna haereditate, quorum unus qui fuit pauper, adjunxit sibi populares in lite : alter qui habuit substantiam, conjunxit sibi opulentos : et sic compugnavit tota civitas. Et hoc est, ibi, Duobus fratribus de paterna haereditate dissidentibus. Et ponit casum, ibi, Pauperior quidem enim, tamquam non proferente alio substantiam neque thesaurum quem invenit pater, id est, quem acquisivit pater, adduxit populares, pauperior scilicet, quia non habuit facultates unde conduceret divites : alius autem habens substantiam multam, opulentos, ''supple, adduxit in partem suam : et sic ex dissentione popularium et opulentorum turbata est tota civitas, et mutata politia.

y Et dat aliud exemplum, ibi, Et in Delphis, scilicet in insula, differentia, id est, dissentio, quae facta est ex cura, principum scilicet (quidam enim principes curabant de parte una, et quidam de altera) fuit principium omnium seditionum posteriorum. Et ponit causam qualiter hoc fuit, ibi, Hic quidem enim, id est, quidam auguratus quoddam symptoma, id est, signa, (symptomata enim febris sunt signa febris in medicina), ut venit, id est, postquam venit, ad sponsam, supple, accipiendam : auguratus enim erat ex signis quod non expediret ei accipere eam. Et hoc est quod sequitur : Non accipiens abscessit: hi autem, id est, alii parentes scilicet, sponsae et amici, tamquam injuriam passi, quia scilicet refutaverat sponsam, injecerunt, in culpam scilicet, sacrarum rerum sacrificatorem, id. est, Sacerdotem. Et causa fuit, quia ille in extis animalium sacrificatorum a Sacerdote auguratus fue- rat per Sacerdotem : et respondit Sacerdos quod non expediret sibi accipere, sicut expresse scribitur in libro ubi traditur scientia augurandi, quam scripsit Costabellius, quem quidam Costabulum, vocant, qui etiam scripsit librum de Differentia spiritus et animae, et librum de Physicis ligaturis et de Colli suspensione. Dicit enim ille quod in haruspicio, quando sacrificatur animal, si in ungula, quando occiditur, dextra pars fluens sanguine currit super sinistram, signat prosperitatem ad votum immolantis : si e converso sinistra super dextram, infortunium signat. Et in tali haruspicio responderat Sacerdos, quod ille qui promiserat sponsam accipere, infortunium pateretur si acciperet eam : et ideo abscessit : et propter hoc amici sponsae interserunt culpam in Sacerdotem. Et hoc est quod sequitur, ibi, Et deinde tamquam sacro tum violatorem interfecerunt. Imponebant ei, quod pervertens ritum sacrificiorum male auguratus esset.

z Et inducit aliud exemplum, ibi, Et circa Mitylenam autem (Mitylena enim insula est inter Graeciam et Apuliain in mari sita) ex hereditatibus dissentione facia,muliorum fuit principium malorum, et, supple, principium belli equod adversus Athenienses, habuerunt scilicet Mityleni, in quo, scilicet bello, Paches (tyrannus fuit quidam Mitylenus) cepit civitatem ipsorum, Athenas scilicet. Et narrat casum, ibi, Timophane enim egenorum quodam, id est, de numero egenorum, relinquente duas filias, Doxander civis quidam Atheniensis coarctatus, supple, paupertate, et non accipiens filiis suis, supple, illas duas uxores, incepit seditionem, et Athenienses exacerbavit, advena existens civitatis. Et ex. ipso sic seditio orta est et conturbatio politiae civitatis.

aa Et inducit adhuc exemplum, ibi, Et

in Phoceis, civibus scilicet (Phocea est civitas juxta Dalmatiam et Bulgariam) ex haeredatione facta seditione, id est, pro haereditate. Et subdit inter quos, Circa Mncseam patrem Alnasonis, et circa Euthg cratem Onomarchi, supple, filium, seditio haec principium fuit sacri belli Phoceis, id est, fortissimi belli : quia sacrum idem est quod forte.bb Et inducit aliud exemplum, ibi, Fuit autem transmutata, et, id est, etiam in Epidamno , civitate scilicet Graeciae, politia ex nuptialibus. Et ponit casum : Cum desponsassel enim quidam filiam, Epidamni scilicet, qui a nomine loci sic dicebatur, et laesisset ipsum desponsati pater, id est, socer, qui est ut pater factus, in Epidamno scilicet principantium, alter, id est, unus comprehendit eos qui extra malitiam , id est, qui non erant conscii consilii mali, et habuit ille qui desponsavit, ut scilicet per hoc obtineret principatum. Et quare comprehenderit, subdit, tamquam delusus. ''Imposuit enim quibusdam non consciis quod consilium dedisset, et quod ipse delusus esset et principatum amisisset.

Et sic finis est illius partis,quae fuit octava causa seditionis civitatis. Et ex omnibus his nihil aliud est accipere, nisi quod parvum malum in principio, coassumptum a principibus et partibus civitatis, magni mali causa est in fine : et ideo summe cavenda sunt principia malorum. Et principiis ostendit Cato obviandum esse, dicens :

Principiis obsta : sero medicina paratur, Cum mala per longas invaluere moras.

cc Nonam causam seditionis ponit, ibi, Transmutantur autem in oligarchiatri, etc. Et dicit tria in summa. Primum est, in quid transmutantur politiae consuete in civitatibus. Secundum est, quando trans-

mutantur. Tertium quae partes civitatis movent seditionem. Et dicit, quod transmutantur in oligarchiam et in democratiam et politiam. Et ratio est, quia vincentibus potentatibus transmutantur in oligarchiam, vincente populo in democratiam, vincentibus mediis in politiam compositam ex democratia et oligarchia. Et hoc probat per sex exempla, quae per ordinem enumerat in littera, et sunt plana. Dicit ergo primo : Transmutantur autem et in oligarchiam, vincentibus scilicet potentibus, et in AdminBookmark , id est, in democratiam, vincente scilicet populo : et in politiam, mixtam scilicet ex democratia et oligarchia, vincentibus scilicet mediis : haec enim probata sunt in praecedentibus, et, id est, etiam ex eo quod approbari aliquid, supple, in civitate., vel augeri, supple, velle in civitate, vel principatum, vel partem civitatis : quando enim aliquid istorum vult aliqua pars in civitate, necesse est tunc transmutari politiam secundum partem civitatis vincentem, ut jam dictum est.

dd Et dat exemplum, ibi, Velut in Arcopago, in vico Martis scilicet Athenis, consilium beneplacens, supple, fuit in .Medieis (Media fuit quaedam provinciola subjecta Atheniensibus ) videbatur enim, supple, Areopago, fortiorem facere politiam, supple, in Medicis : et sic factum est, et sic mutata est politia, eo quod hoc approbaverint Areopagi.

ee Et dat aliud exemplum de eodem, ibi, Et rursus navalis turba facta causa victoriae circa Salaminam, quae etiam civitas fuit subjecta Atheniensibus. Et hoc est quod sequitur : Et per hanc, scilicet victoriam, praesulatus, id est, facta est causa praelationis, quod scilicet praefuit et ordinavit eam. Et tangit causam, ibi, Propter eam quae in mari potentiam, qua

scilicet Athenienses navali bello subjecerunt Salaminam, democratiam fortiorem fecit. Cum enim ante dominarentur in ea insignes Athenienses vincentes eos navali bello, oligarchiam insignium in democratiam verterunt, confortantes principatum populi super principatum insignium.

ff Et inducit tertium exemplum, ibi, Et in Argo (civitas est maritima) insignes acceptati, id est, recepti, circa eam quae in Mantinea pugnam, ad, id est, contra Lacedaemones, conati sunt dissoIvere AdminBookmark , id est, democratiam, et convertere, supple, in oligarchiam.

gg Et inducit quartum exemplum, ibi, Et in Syracusis, quae est civitas Siciliae, cum esset populus causa victoriae belli, quod ad Athenienses, id est, quod Syracusani habuerunt contra Athenienses, eae politia (qua prius scilicet utebantur) in democratiam transmutatio facta est. Et ratio est, quae dicta est : quia vincente populo necesse fuit ut secundum principatum populi civitas ordinaretur.

Illi Et inducit quintum exemplum, ibi, Et in Chalcide, id est, in Chalcedonia, populus cum insignibus ex concordia, supple, tyrannum Phoxum perimens, qui scilicet ante principabatur in Chalcedonia, statum habebat politiae , mixtae scilicet, vel habebat politiam mixtam, scilicet ex democratia et oligarchia : eo quod tunc populus cum insignibus concordabat,

ii Et inducit sextum exemplum, ibi, Et in Ambracia (civitas est maritima) rursum similiter populus eo ejiciens, id est, pari consensu ejiciens, Periandrum tyrannum, his, id est, ab his qui infesti erant, supple, Periandro, in seipso, populo scilicet, constituit politiam, remota scilicet tyrannide Periandri in omnibus.

kk H is causis dissentionis positis, subdit universaliter, quod oportet non latere, quod quaecumque pars in civitate causa potentiae potest super aliam, sive sint idiotae, sive principatus, sive tribus et totaliter qualiscumque multitudo, statim movet seditionem. Et hoc est quod dicit, ibi, Et universaliter etiam oportet hoc non latere, quod qui potentiae causa facti sunt, supple, in civitate, et idiotae, id est, populares, et principatus, id est, principes, et tribus, consanguinei scilicet et cognati, et totaliter, id est, universaliter pars, et qualiscumque multitudo, seditionem movent, supple aliis. Et tangit duplicem causam. Dicit enim : Quia si inferiores sunt, invident superioribus, et movent seditionem : si autem superiores sunt nolunt contenti esse aequalibus cum inferioribus, et iterum movent seditionem. Et generaliter subdit, quod quandocumque contrariae partes in civitate aequantur in potentia, et non sit media pars quae possit constringere utrumque, statim ad invicem movent seditionem. Et hoc est : Aut enim qui iis honoratis invident, inchoant seditionem, inferiores scilicet superioribus : aut isti, scilicet superiores propter excessum, id est, quia excedunt minores divitiis et potentia non volunt manere in aequalibus, cum inferioribus scilicet : et tunc iterum movent seditionem, II Et subjungit, quod semper partes contrariae movent seditionem, ibi, Moventur autem politiae, et, id est, etiam quando quae videntur esse contrariae parles civitatis, aequantur invicem. Et dat exemplum, ibi, Velut divites et populus : medium autem sit nullum aut valde parvum, ita quod utrumque constringere non possit. Et subdit causam, ibi, Si enim multum excedat alterutra partium ad manifeste valentius, id est, quod manifestum sit quod altera valentior sit quam alia, reliqua, debilior scilicet, non vult,

periclitari : et ideo, supple, non se opponit, et sic non fit seditio.

Ex hoc concludit, quod boni et virtuosi semper pauci sunt respectu malorum, et numquam faciunt seditionem. Et hoc est : Propter quod et qui secundum virtutem differunt, non faciunt seditionem, ut est dicere. Et ponit rationem, ibi, Pauci enim fiunt ad multos, supple, non virtuosos.

Deinde ponit epilogum de omnibus causis dictis, ibi, Universaliter quidem igitur circa omnes politias principia et causae seditionum et transmutationum habent hunc modum,mm Decimam causam transmutationis

sive seditionis ponit, ibi, Movent autem politias : et est generalis. Positis ergo omnibus causis seditionis supra dictis, ponit hic duos modos, qui. generaliter sunt circa omnes causas, dicens quod omnis politia movetur per violentiam, vel per fallaciam. Et hoc dupliciter. Primo, quia aliquando per fallaciam decipientes faciunt eos voluntarie transmutare politiam, postea deceptos per violentiam detinent, ne redeant. Et dat exempla, sicut consuevit.

Dicit ergo primo : Movent autem politias quandoque quidem per violentiam, quandoque autem per fallaciam : per vio-lentiam quidem aut mox a princivio, quandoque scilicet compellunt mutare politiam : aut posterius cogentes, quando scilicet primo decipiunt, et postea per violentiam compellunt in deceptione remanere. Et hoc est quod subdit, ibi, Etenim fallacia duplex. Qui quidem enim cum deceperint primo, voluntariorum transmutant politiam, ita scilicet quod illi ex voluntate consentiant, decepti tamen : deinde posterius violentia detinent involuntariorum, supple, politiam, et tenere scilicet cogunt : primo enim decipiunt, et postea cum redire vellent, non permittunt. Et dat exemplum, ibi. Velut in trecentis qui populum deceperunt, supple, primo dicentes regem daturum pecunias ad bellum adversus Lacedaemones, Et sic patet in praehabitis in secundo libro, quod Lacedaemoniorum politia primo erat in Creta. Et cum mentiti fuissent, quia scilicet rex non dedit pecuniam, conabantur detinere politiam. Aliquando autem a principio cum persuaserint, decipiendo scilicet, et posterius iterum persuasis ipsis voluntariis principantur. Non enim permittunt redire ad. politiam consuetam.

Postea ponit epilogum de omnibus dictis in isto capitulo, ibi, Simpliciter quidem igitur circa omnes politias ex dictis accidit fieri transmutationes.''