CAPUT VI. De necessariis in civitate magistratibus.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Consequens autem dictis est dividere bene quae circa principatus, quot, et qui, et quorum, sicut dictum est et prius.

b Sine necessariis quidem enim principatibus impossibile est esse civitatem. Sine iis autem qui ad bonum ordinem et ornatum, impossibile habitari bene.

c Adhuc autem necessarium in parvis quidem pauciores esse principatus, in magnis autem plures, sicut exstitit prius dictum. Quales igitur congruit simul (lucere, et quales separare., oportet non latere.

d Primo quidem igitur cura necessariorum quae circa forum : cui oportet quemdam principatum praeesse aspicientem circa contractus, et bonum ornatum. Fere enim necessarium omnibus civitatibus, hunc quidem emere, hunc autem vendere ad eam quae ad invicem necessariam utilitatem, et hoc est accommodatissimum ad AdminBookmark , propter quam

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

Consequens est circa magistratus videre diligenter, quot hi sint, et quales, et quibus de rebus, ut supra dictum est.

Sunt enim quidam magistratus, sine quibus civitas esse non potest. Sunt etiam quidam ad cultum ornatumque pertinentes, sine quibus bene habitari civitas non valet.

Praeterea necessarium est, et in parvis quidem civitatibus pauciores esse magistratus, in magnis autem plures, ut prius ostendimus. Quales ergo congruat simul conjungere, et quales separare, non debet esse clam.

Primum ergo cura rerum necessariarum, ut in foro adsint venumdenturque. Super qua quidem cura magistratus quidem est constituendus, cujus officium sit circa contractus, et circa honestatem. Nam cunctis fere civitatibus necessarium est emptiones venditionesque fieri invicem, pro usu rerum necessariarum : et haec facultas maxima et expeditissima

videntur in unam politiam convenisse.

e Altera autem cura huic habita et propinqua, quae eorum, quae circa municipium publicorum et propriorum, qualiter bonus ornatus sit, et cadentium aedificiorum et viarum salvatio et directio, et confinium.ad invicem, qualiter sine querela se habeant, et curae alia quaecumque iis similis modi. Vocant autem plurimi AdminBookmark talem principatum.

Habet autem partes plures numero, quarum ad. alias alios instituunt in civitatibus magis populosis, velut murorum factores, et fontium curatores, et portus custodes.

f Alia autem necessaria et consimilis huic : de eisdem quidem enim, sed circa regionem est, et de eo quod extra oppidum. Vocant autem principes hos, ii quidem agronomos, ii autem AdminBookmark Hae quidem igitur curae horum sunt tres.

g Alius autem principatus, ad quem reditus communium referuntur, a quibus

custodientibus partiuntur ad unamquamque dispensationem. Vocant autem receptores hos et camerarios.

h Alius autem principatus, ad quem rescribi oportet proprios contractus, et judicia ex praetoriis, apud eosdem autem istos et scripturas sententiarum fieri oportet, et inductiones. Alicubi quidem igitur partiuntur et hunc in plures : est autem unus principalis horum omnium, vocantur autem AdminBookmark et praesides, et aliis iis nominibus propinquis.

i Post hunc autem consequens quidem, necessariissimus autem fere et maxime difficilis principatuum est, qui circa

est ad eamdem sufficientiam consequendam, cujus gratia in unam videntur convenisse Reipublicae societatem.

Altera vero cura huic conjuncta, ac propinqua est, circa urbem de publicis privatisque . rebus, de aedificatione decenti, de viarum conservatione ac directione, de finibus regendis, ut sine querela sint, et de similibus. Vocant autem plurimi hujusmodi magistratum aeilitatem. Partes ejus vero sunt plures, ut in magnis civitatibus aliae super alias incidunt, ceu moenibus reficiendis praefecti, et fontium curatores, et pontium ac portuum conservatores.

Alia vero est cura, et quidem necessaria, atque huic propinqua : nam de eisdem rebus caeterum non in. urbe, sed extra urbem in agro versatur. Vocant autem hujusmodi magistratum, alii diffinitores, alii custodes agrorum. Hae igitur procurationes sunt tres.

Est et alius magistratus, ad quem reditus publici referuntur, qui apud eos conservat, mox distribuuntur ad singulas opportunitates. Vocant vero istos receptores et quaestores.

Alter vero magistratus est apud quem praescribi oportet privatos contractus et sententias judicum, apud quos etiam postulationes., vacationesque in jus praescribi debent. Quibusdam in. locis hujusmodi magistratum dividunt in partes plures : sed est una eademque auctoritas istorum omnium, appellantque eos qui hunc magistratum gerunt, tum praefectos, tum memoriales, vel similibus nuncupationibus.

Qui vero post hunc sequitur, summe necessarius est, ac difficillimus omnium magistratuum. Versatur autem circa actiones condemnatorum et proscripto-

rum secundum scriptiones, et circa custodias corporum.

k Gravis quidem igitur est propter multam h abere inimicit : Ita ut ubi non est magna lucrari, neque principari sustinent ipso : neque qui sustinent, volunt agere secundum leges.

I Necessarius autem est : quia nullus profectus est fieri quidem sententias de justis, has autem non accipere finem. Quare si non factis communicare invicem impossibile, et exsecutionibus non factis.

m Propter quod melius non unum esse hunc principatum, sed alios ex aliis praetoriis. Et circa praepositiones eorum quae rescripta sunt, eodem modo tentare dividere. Adhuc autem quaedam agere et Ipsos principatus, aliosque et novorum magis novos : et eos qui Instantium, cum alter condemnaverit, alterum esse exsequentem : velut AdminBookmark eos qui

AdminBookmark , eos autem qui ab iis, allos.

n Quanto enim utique minor inimicitia infuerit exsequentibus, tanto magis accipient finem exsecutiones, Eosdem quidem igitur esse condemnantes et exsequentes, inimicitiam habet duplicem : de omnibus autem eosdem adversarios omnibus.

o In multis autem locis divisi sunt, qui custodit, ad eum qui exsequitur, velut Athenis vocatorum undecim. Propter quod melius et hunc separare, et sophisma quaerere etiam circa hunc : necessarius quidem enim non minus dicto.

p Accidit autem AdminBookmark quidem fugere maxime hunc principatum : pravos autem non securum facere dominos, Ipsi

exsecutiones eorum qui damnati sunt, et circa eorum paenas atque custodias.

Est autem gravis hujusmodi administratio, propter multas quae inde proveniunt, inimicitias. Itaque nisi magna emolumenta ex eo capiantur, gerere illum omnes recusant : et si gerant, secundum leges facere non tolerant.

Sed est necessaria res : nam nihil prodessent judicia, aut sententiae, nisi forent qui eas exsecutioni mandarent. Quare si haec desint, communio inter se civium permanere non potest.

Praeterea melius est non unum hunc esse magistratum, sed partiri in plures, ut alii de aliis judicia exsequantur. Et circa actiones eadem modo conandum est distinguere. Adhuc etiam magistratus alios aliis exsequendis, et novorum magis novos. Et praesidentium alio condemnante, alii sint qui exigant, ceu praetores urbani, aedilium condemnationes, ac rursus istorum alii.

Quanto enim minus inimicitiarum sit illis qui exsecutioni demandant, tanto magis res finem suscipient. Si sint ergo iidem qui condemnant, et qui condemnationes exigunt, duplex contrahitur odium: in omnibus autem eosdem cunctis inimicum est.

Multis etiam locis separatur ille qui custodit reos, ab illo qui animadvertit in eos, ut Athenis illi qui undecim viri nuncupantur. Quapropter melius est hunc quoque dividere magistratum, et quasi adumbrare, et mitigare : est enim necessarius non minus quam superior.

Contingitque in eo, ut viri boni maxime vitent hoc officium : pravos autem nequaquam tutum sit ei praeficere, cum enim Indigent custodia aliorum, magis quam possint alios custodire.

q Propter quod oportet non unum repositum principatum esse apud ipsos, neque continue eodem, sed juvenum, ubi aliquis epheborum vel custodiarum est ordo, et principatuum oportet secundum partes facere curam alios. Hos quidem igitur principatus tamquam necessariissimos ponendum esse primos.

r Post hos autem necessarios quidem, nihilominus, in majori autem schemate ordinati : etenim experientia et fide indigent multa : tales autem erunt utique qui circa custodiam civitatis, et quicumque ordinantur ad bellicas opportunitates. Oportet autem et in pace et in bello, portarum et murorum custodiae, similiter curatores esse exquisitionis et coordinationis civium.

s Hic quidem igitur in omnibus iis principatus plures sunt, hic autem pauciores : velut in parvis civitatibus unus in omnibus. Vocant autem duces exercitus et principes belli tales. Adhuc autem et si sint equites, aut nudi, aut sagittarii, aut nautici : et super horum unumquemque aliquando constituuntur principatus vocati navarchiae, et equiarchiae, et ordinum archiae : et particulariter autem qui sub iis trierarchiae, et insidiarum dispositiones et philarchiae, et quaecumque partes horum. Quod autem omne, una quaedam horum est species curae bellicorum. Circa hunc quidem igitur principatum habet hoc modo.

t Quoniam autem principatuum quidam, etsi non omnes tractant multa communium, necessarium aliquem esse sumentem rationem, et emendantem, ipsum nihil aliud tractantem : vocant hos ii quidem correctores, ii autem ratiocinatores, ii autem exquisitores, ii vero

AdminBookmark

ipsi potius indigeant custodia et carcere, quam alios debeant custodire.

Itaque oportet hoc non unum esse officium, neque continuo ab eisdem fieri, sed ubi est aliquis jumorum ordo, aut custodum, aut magistratuum, deputandi sunt pro tempore alii, atque alii, qui horum officiorum suscipiant curam. Hos ergo magistratus tamquam summe necessarios ponendum est esse primo.

Post hos autem alii sunt magistratus, nec sane minus necessarii, et majoris quidem dignitatis, nam plurima indigent experientia et fide : tales vero sunt circa custodiam urbis, et circa illa omnia quae ordinantur ad bellicas expeditiones. Opus est enim et in pace et in bello permultis : nam et moenia civitatis curanda tuendanque sunt, et disquisitiones, descriptionesque civium agendae.

Alicubi ergo super his plures sunt magistratus, alicubi pauciores : veluti in parvis quidem urbibus, unus super omnibus. Appellant vero hos praetores, vel consules. Insuper si sint equites, aut pedites, aut sagittarii, aut turba navalis, super unoquoque eorum praefecti quidem statuuntur, appellanturque praefecti equitum, praefecti legionum, praefecti navales, et seorsum sub his praefectus triremis, praefectus cohortis, tribunus militum, et alia hujusmodi particularia. Totum vero, unum aliquid est, procuratio scilicet rerum bellicarum. Et erga hujusmodi magistratum hoc modo se habet.

Cum ergo quidam magistratuum, etsi non omnes pertractent multa negotiorum publicorum, necesse est esse alium magistratum, qui rationes repetat atque corrigat, ipse vero nihil tractet. Vocant vero hos alii correctores, alii rationales, alii scrutatores, alii procuratores.

u Praeter omnes autem hos principatus, qui maxime dominans est omnium. Idem enim saepe habet finem, et ephoriam quae praesidet multitudini, ubi dominans est populus. Oportet enim esse congregans, quod dominans politiae : vocantur autem hic quidem praeconsules propter praeconsiliari, ubi autem multitudo est, consilium magis. Politici quidem igitur principatuum tot quidem sunt.

x Alia autem species curae, quae circa Deos, velut Sacerdotes et curatores eorum quae circa sacra, ut serventur existentia, et erigantur decedentia aedificiorum, et aliorum quaecumque ordinata sunt ad Deos.

y Accidit autem curam hanc alicubi quidem esse unam, velut in parvis civitatibus : alicubi autem multas et separatas sanctitatis, puta sacrorum factores, et templorum custodes, et camerarios sacrarum pecuniarum. Habitus autem huic, qui determinatus ad immolationes communes omnes quascumque non assignat lex sacerdotibus, sed a communi mensa habent honorem. Vocant autem ii quidem principes hos, ii autem reges, ii autem piytanes.

z Necessariae quidem igitur curae sint de iis, ut est dicere summatim, circa daemonia et bellica, et circa reditus, et ea quae expenduntur, et circa forum, et circa municipium, et portus, et regionem. Adhuc quae circa praetoria, et commutationes, scripturas et exsecutiones, et custodias, et circa ratiocinationes, et exquisitiones, et correctiones principatuum, et finaliter quae circa consilians sunt communium, proprii autem civitatibus, quae magis vacant et magis gaudent.

aa Adhuc autem solliciti de bono ornatu, de gynaeconomia, de custodia legum, de lege puerorum, de principatu

Praeter hos vero omnes magi stratus, unus est maxime principalissimus omnium : idem enim plerumque habet finem et introductionem, qui praesidet multitudini, ubi populus dominatur. Oportet autem id quod cogit, summam habere in Republica auctoritatem. Appellantur vero quibusdam in locis praecorisultores, ex. eo quia ante deliberant : ubi vero multitudo est, consilium magis. Civitatum igitur magistratus fere tot aliqui sunt.

Alia species curationis est circa rem divinam, ceu Sacerdotes, et aeditui circa templa, ut conserventur quae sunt, et erigantur ruinosa aedificia, et caetera omnia, quae pertinent ad divinum cultum.

Evenit autem alicubi curam hanc esse unam, ut in parvis civitatibus, alibi vero plures separatas a sacerdotio, ut sacrificuli, ac aeditui, et custodes sacrarum pecuniarum. Huic consequens est illa, quae circa sacrificia publica, quotcumque sacerdotibus lex. non committit, sed ex publico fiunt. Vocant autem eos qui istis praesunt, alii reges sacrorum, alii. Pontifices maximos.

Necessaria ergo officia sunt circa haec, ut illa repetamus circa rem divinam, circa rem bellicam, circa reditus publicos, et impensas circa, forum, circa urbem, et portus, et regionem. Insuper circa judicia et contractus, postulationes et exsecutiones et custodias, et super rationibus et disquisitionibus, et super correctionibus eorum quae quis gesserit in magistratu, et finaliter circa consilia haec communia, propria autem earum civitatum, quae magis pacatae atque tranquillae sunt.

Curam facere de mulierum disciplina, de legibus servandis, de disciplina juventutis, de gymnasiorum gubernatione.

exercitiorum. Adhuc autem cura circa agones gymnasticos, et dionysiales, et

utique si quas tales alteras accidit fieri theorias, bb Horum autem manifeste quidam sunt non demotici principatuum, puta gynaeconomia et AdminBookmark , Egenis enim

necesse uti mulieribus et pueris, tamquam consequentibus propter inservilitatem.

cc Tribus autem existentibus principatibus, secundum quos eligunt quidam principatus principales, scilicet custodibus legum, praeconsulibus, consilia : qui quidem legum custodes, aristocraticum : oligarchicum autem, qui praeconsules, consilium vero demoticum. De principatibus quidem igitur in typo fere dictum est de omnibus.