CAPUT VIII.

De usu pecuniariae.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Quoniam autem, quae ad scientiam determinavimus sufficienter, quae ad usum oportet pertransire : omnia enim talia contemplationem liberam habent, experientiam autem necessariam.

b Sunt autem pecuniativae partes utiles, circa possessibilia expertum esse, qualia pretiosissima, et ubi, et quomo-

LEONARDI ARET1NI TRANSLATIO.

Quoniam vero illa quae ad cognitionem pertinebant, determinavimus sufficienter, illa quae ad usum pertinent, discutienda sunt, cuncta enim haec considerationem habent liberalem, experientiam vero necessariam.

Sunt autem circa acquirendum partes utiles rerum ipsarum, quae acquirendae sunt, et ubi, et quomodo, ceu quales modo, puta equorum possessio, qualis quaedam aut boum, aut ovium, similiter autem et caeterorum animalium : oportet enim expertum esse ad invicem horum quae pretiosissima, et qualia, in quibus locis : alia enim in aliis abundant regionibus : deinde de terrae cultura, et hujus jam. nudae et plantatae, et de apum cultura, et aliorum animalium natatilium et volatilium, a quibuscumque convenit sortiri auxilium. Propriissimae quidem igitur pecuniativae hae partes et primae.

c Translativae autem maximum quidem mercatura : et hujus partes tres, naucleria , phortigia, parastasis : differunt autem horum altera ab alteris, eo quod haec quidem certiora sunt, haec autem ampliorem acquirunt excrescentiam : secundum autem tocismos , tertium autem ministrativa : hujus autem haec quidem banausarum artium , haec autem inartificialium, et corpori soli utilium. Quarta autem species pecuniativae, intermedia hujus et primae, habet enim et ejus, qua) secundum naturam aliquam partem, et translativae : quaecumque a terra, et ex terra genitis, infructuosis quidem, utilibus autem, puta silvae incisiva, et omnis mctallica : haec autem multa jam complectitur genera, multae enim species ex terra metallorum sunt.

d De unaquaque horum autem universaliter quidem dictum est, nunc particulariter autem diligentius dicere, utile quidem ad operationes, grave autem immorari.

e Sunt autem maximo artificiales quidem operationum, ubi minimum fortunae, maxime autem banausicae, in quibus corpora maculantur maxime. Maxime autem serviles ubi corporis plurimus

equi comparandi sint, quales boves et pecudes : eodem modo in aliis animalibus : oportet enim peritum esse, quae istorum potissima, et ubi, et qualia, nam alia alibi potiora gignuntur : deinde agriculturae, ejusque specierum, ut nudi soli, et consiti, et apum et aliorum animalium, ex quibus sit utilitas proventura : maxime propriae igitur acquisitionis istae sunt partes et primae.

Ejus vero, quae per translationem dicitur, potissima pars est mercatura, et hujus partes tres, navigatio, devectio, negotiatio, differunt autem haec inter se, cum alia securi ora sint, alia fructuosiora. Secunda pars est foeneratio, tertia mercenaria, et hujus alia vilium artium, alia sine arte solo corpore ministrante. Est et quarta acquirendi species, media inter hanc et primam : habet enim partem ejus quae est secundum naturam, et partem ejus quae per translationem dicitur, et est in his omnibus quae a terra, et ab his, quae terrae sunt, non a fructibus, sed ab utilibus, seu silva caedua, et omnis metallica : haec rursus multas complectitur partes, nam multae sunt metallorum species.

De singulis horum in genere dictum est nunc, in specie vero de his dicere utile quidem foret ad opera conficienda, sed grave nimis in his edocendis persistere.

Sunt enim operationes illae artiliciosis- simae in quibus minimum est fortuna). Illae sordidissimae in quibus maxime inquinatur corpus. Illae ignobilissimae in quibus minimum requiritur virtutis.

usus. Ignobilissimae autem ubi minimum requiritur virtutis.

f Quoniam autem a quibusdam scripta sunt de his, puta a Charete Pario, et Apoliodoro Lernnio de terrae cultura et nudae et plantatae.

g Similiter autem et ab aliis de aliis : haec quidem ex his considerentur cuicumque est cura. Adhuc autem et dicta sparsim per quae adepti sunt quidam pecuniis intendentes oportet colligere. Omnia enim haec proficua sunt honorantibus pecuniativam.

h Puta et quod. Thaletis Milesii, (haec enim est consideratio quaedam pecuniativa, sed illi quidem propter sapientiam adaptant, contingit autem universale aliquid existens). Exprobrantibus enim ipsi propter paupertatem tamquam inutili philosophia existente, aiunt ipsum considerasse olivarum ubertatem futuram ex astrologia, adhuc quoquo hyeme existente, abundantem pecuniis paucis arrhabones dedisse olivarum cultoribus, his qui in Mileto et Ghio omnibus, modico pro pretio dato, tanquam nullo adjiciento. Quando autem tempus venit, multis quaerentibus simul et subito pretium taxans quomodo voluit, cum multas pecunias collegisset, demonstravit quia facile est ditari philosophis si volunt, sed non est hoc circa quod student. Thales quidem igitur hoc modo dicitur ostensionem fecisse sapientiae.

i Est autem quemadmodum diximus,

universale, quod tale pecuniativum, si quis potuerit AdminBookmark , praeparare sibi :

propter quod et civitatum quaedam hoc modo faciunt divitias cum egeant pecuniis. Monopoliam enim venalium faciunt,

k In Sicilia autem quidam roposito apud se numismate, simul emit omne

Cum vero sit a quibusdam de his scriptum, ut a Charete Pario, et ab Apoliodoro Lemnio de cultu agrorum, tam nudorum quam consitorum.

Et similiter ab aliis de aliis, ea quidem consideret, cui. cura est, praecepta etiam quaedam a frugi patribusfamilias dicta colligere oportet: haec enim omnia sunt his qui augere patrimonium curant.

Quale est illud Thaletis Milesii (id enim consideratio quaedam est ad acquirendum, sed illi quidem attributum propter sapientiam) : est autem universale quiddam, cui cum objiceretur philosophiae studium propter inopiam quasi inutile et infructuosum, prospexisse illum ferunt per Astrologiam, olivarum ubertatem futuram. Cumque coegisset pauxillum pecuniarum, hyeme adhuc vigente, emptionem olei fecisse in Mileto et in Chio pro parvo admodum pretio, utpote nemine plus offerente arrhasque dedisse. Cum itaque postea tempus venisset, multis subito quaerentibus, vendidisse oleum quanti ipse voluit, ac magnam vim pecuniarum inde superlucratum, ostendisse amicis perfacile esse Philosophis ditari, si vellent, sed hoc non esse illis curae. Thales igitur in hunc modum dicitur sapientiam suam ostendisse.

Est autem, ut diximus, universalis hic quaerendi modus, si quis possit sibi soli. venditionem comparare. Quapropter civitates quaedam hunc faciunt quaestum, cum indigent pecuniis : venditionem enim sibi solis reservant.

In Sicilia, quidam cum apud eum pecunia reposita esset, ferri quidquid erat ferrum de ferri mineris. Post hoc autem, ut venerunt de nundinis mercatores, vendebat solus, non multum faciens excessum pretii : sed tamen in quinquaginta talentis, superassunipsit centum. Hoc igitur Dionysius sentiens, pecunias quidem jussit asportare, non tamen amplius manere in Syracusis, tamquam divitias invenientem, suiipsius rebus inconvenientes.

I Quod vero visum fuit Thaleti, et huic idem est. Uterque enim sibiipsis studuerunt fieri Monopoliam. Utile autem notificare hoc politicis. Multis enim civitatibus opus est pecuniae acquisitione, et talibus divitiis quemadmodum domibus, magis autem : propter quod et quidam civiliter conversantium civiliter conversantur per hoc solum.