CAPUT IX.

De mediocribus in Respublicas : atque ubi plures sunt ejusmodi, firmiorem

esse Reipublicae statum. ANTIQUA TRANSLATIO.

a Quae autem sit optima politia, et quae optima vita plurimis civitatibus, et plurimis hominum, neque ad virtutem comparandum esse super idiotas, neque ad disciplinam, quae natura indiget et successu fortunati, neque ad politiam secundum votum factam, sed ad vitam possibilem communicari plurimis, et ad. politiam qua plurimas civitates contingit participare : etenim quas vocant aristocratias, de quibus nunc diximus, hae quidem magis extra cadunt plurimis civitatum, hae autem appropinquant ei quae vocatur politia. Propior quod de ambabus, ut de una dicendum. Judicium enim de omnibus iis, ex eisdem elementis est.

b Si enim bene in Ethicis dictum est, felicem vitam esse eam, quae secundum virtutem non impeditam, medietatem autem virtutem, necessarium mediam esse vitam optimam, medietatis autem contingentis sortiri a singulis.

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

Quae vero sit optima Respublica, et quae vita optima pluribus civitatibus, et hominibus, nequo per virtutem judicant, quae supra vulgus emergat, neque per doctrinam, quae ingenio indiget et adjumentis externis, neque per gubernationem, quae ad votum fiat, sed vitam eam probant, quam plurimi consequi possint, et gubernationem eam quam plurimae civitates valeant recipere : nam quas vocant optimates, de quibus modo diximus, partim exterius cadunt plurimis civitatibus, partim appropinquant illi quae Respublica vocatur. Quamobrem de ambabus, tamquam una sit, dicendum est. Judicium autem de omnibus istis, ex eisdem principiis est.

Si recte dictum fuit in Ethicis vitam beatam esse secundum virtutem non impeditam, virtutem autem ipsam esse mediocritatem, necesse est medium esse vitam optimam ejus, quam singuli adipisci valeant mediocritatis.

c Eosdem autem terminos hos necessarium esse, et civitatis virtutis et malitiae. Politia enim vita quaedam est civitatis.

d In omnibus itaque civitatibus sunt tres partes civitatis, ii quidem opulenti valde, ii autem egeni valde, ii autem tertii qui medii horum. Quoniam igitur conceditur, iis quod mediocre, optimum, et quod medium, manifestum, quod bene fortuitorum possessio, quae media optima omnium.

e Facillima enim rationi obedire. Superpuldirum, aut superfortem, aut superingenuum, aut superdivitem, aut contraria iis superegenum, aut superdebilem, aut valde vilem, difficile rationem sequi. Fiunt enim, ii quidem injuriosi, et in magnis iniqui magis : ii autem astuti, et in parvis iniqui valde. Injuriarum autem hae quidem fiunt propter injuriam, hae autem propter astutiam.

f Adhuc autem isti minime amant principes, et volunt esse principes. Haec autem ambo nociva civitatibus.

g Adhuc autem qui quidem slint in excessibus eufortuniorum potentiae, et divitiarum, et amicorum, et aliorum talium, subjici neque volunt, neque sciunt. Et hoc statim a primordio existit pueris existentibus. Propter delicias enim neque Doctoribus subjicii consuetum ipsis.

h Qui autem secundum excessum in indigentia horum, humiles valde : ut ii quidem principari nesciant, sed subjici servili principatu : ii autem subjici quidem neque uno principatu, subjici autem secundum despoticum principatum. Fit igitur servorum et despotorum civitas, sed non liberorum. Et horum qui-

Et has omnes diffinitiones necesse est esse circa civitatis virtutem, vitium et Rempublicam. Est enim Respublica vita quaedam civitatis.

In cunctis autem civitatibus partes sunt tres : nam alii divitiis excellunt, alii paupertate nimia deprimuntur, alii sunt inter hos medii. Cum igitur confessi simus mediocritatem et medium esse optimum, palam quod bonorum fortunae mediocris possessio est optima omnium existimanda.

Haec enim facilis est ad obedientiam mandatorum. At enim si modum excedant in alterutram partem (ceu si forma, si viribus, si nobilitate generis, si divitiis, vel his contrariis, ceu si paupertate nimia, si imbecillitate egregia, si ignominia multa) difficile est ut rationi obediant. Fiunt enim istorum alii superbi et delinquentes aperte in rebus magnis, alii occulte pravi, et in rebus exiguis fraudatores. Injuriae vero inferuntur quandoque per contumetiam, quandoque per dolum.

Insuper hi minime circa gubernationem Reipublicae afficiuntur, minimeque consulunt. Haec autem utraque damnosa sunt civitatibus.

Praeterea qui bonis fortunae superabundant, ceu opibus, divitiis, amicis, et aliis hujusmodi, nec imperium cujusquam pati volunt, neque sciunt, et hoc statim domi eorum natis existit. Propter delicias enim nec in scholis quidem praeceptoribus obedire consueverunt.

Qui autem eorum sunt in indigentia nimia constituti, dejecto nimium animo vilesque existunt. Ex quo fit ut alii magistratum genere nesciant, sed ad parendum serviliter sint apti. Alii vero sibi imperari nullo modo patiuntur, sed ipsi aliis tamquam domini volunt imperare. Efficitur ergo servorum et dominorum

clem invidentium, horum autem contemnentium, quae plurimum distant ab amicitia et communione politica. Communio enim amicabile : neque enim in via volunt communicare cum inimicis.

i Vult autem civitas ex aequalibus esse et similibus quam maxime : hoc autem existit maxime mediis. Quare necessarium optime politizare hanc civitatem, ex quibus diximus esse natura constitutionem civitatis.

k Et salvantur autem in civitatibus isti maxime civium : neque enim ipsi aliena desiderant sicut pauperes, neque horum substantiam alteri, quemadmodum pauperes eam quae divitum concupiscunt. Et propterea quod neque insidias patiuntur, neque fraudes moliuntur, sino periculo degunt.

l Propter hoc bene optavit Phocylides multa mediis optima, " medius volo in civitate esse . " m Palam ergo, quod et communio politica optima per medios. Et tales contingit bene politizare civitates, in quibus utique multum quod medium, et valentius maxime quidem amborum, si autem non, alterius partis. Appositum enim facit inclinationem, et prohibet fieri contrarios excessus.

n Propter quod quidem eufortunium maximum, politizantes substantiam habere mediam et sufficientem, tamquam ubi ii quidem multa valde possederint : ii autem nihil, aut populus extremus sit, aut oligarchia intemperata, aut tyrannis propter ambos excessus. Etenim ex democratia maxime juvenili, et ex oligar-

chias, non autem liberorum : et aliorum invidentium, aliorum spernendum, quod plurimum abest ab amicitia et civili societate. Nam societas amicabile quiddam est : cum inimicis enim ne viam quidem communicare volunt homines.

Vult quidem civitas ex paribus ac similibus esse, quantum fieri potest. Hoc autem maxime existit mediis. Itaque necessario fit ut hujusmodi civitas optime gubernetur, ex quibus diximus natura constare civitatem.

Conservantur quoque in civitatibus isti maxime caeterorum civium. Neque enim aliena concupiscunt, ut faciunt pauperes, neque eorum bona cupiuntur ab aliis, ut accidit divitibus. Et quia nec insidiantur aliis, nec alii ipsis, sine periculo degunt.

Quapropter bene optavit Phocylides, mediocribus optima, mediocris esse volens in civitate.

Patet igitur, quod civilis societas optima est, quae per mediocres fit : easque civitates recipere, ut optime gubernentur, in quibus mediocres plurimi sunt, ac plus possunt, maxime quidem ambabus, vel saltem altera parte. Haec enim addita praevalere facit, et prohibet contrarios excessus fieri.

Quapropter valde optandum est, ut hi qui in Republica versantur, facultates habeant mediocres ac sufficientes. Nam ubi alii nimis multa possident, alii nihil, vel plebs infima insurgit, vel paucorum potentia illa extrema, vel tyrannis, propter utrumque excessum. Ex populari enim statu nimium superbo, et ex paucorum chia fit tyrannis : ex. mediis autem, et ex iis qui prope multo minus. Causam autem posterius in iis quae circa transmutationes politiarum, dicemus.

o Quod autem quae media, optima sit, manifestum : sola cuim sine seditione. Ubi. enim multum quod intermedium,

minime fiunt conturbationes et dissensiones politiarum. Et magnae civitates sunt magis sino seditionibus propter eamdem causam, quia multum quod medium. In parvis autem facile dividere omnes in duo, ut nihil relinquatur medium : et omnes fere egeni, vel opulenti sunt.

p Et democratiae autem securiores sunt oligarchiis et durabiliores sunt propter medios. Plures enim sunt et magis participant honoribus in democratiis, quam in oligarchiis : quoniam quando sine iis multitudine invaluerint homines, mala operatio fit, et pereunt cito. q Signum autem oportet putare, et quod optimi legislatores fuerunt de mediis civibus. Solon enim fuit de iis, significat autem ex. poesi, et Lycurgus (non enim fuit Rex), et Charondas, et fere plurimi aliorum,

r Manifestum autem ex iis, et quod plurimae politiae, hae quidem democratiae sunt, hae autem oligarchiae : quia enim saepe in iis paucum est, quod medium, semper quicumque excesserint, sive qui substantias habent sive populus, qui medium egrediuntur, secundum se ducunt politiam. Quare aut democratia fit, aut oligarchia.

s Adhuc autem propter seditiones fieri et pugnas ad. invicem populo et divitibus, quibuscumque evenerit obtinere magis contrariis, non instituunt potentia, ad tyrannidem devenitur : ex. mediocribus autem, ac prope paribus,

multo minus. Cujus rei causam postea, ubi de mutationibus tractabitur, dicemus.

Quod autem media sit optima, manifestum est : sola enim seditionibus caret. Ubi. enim permultum est mediocre, minimum seditiones et discordiae civium innascuntur : magnaeque civitates ob hanc ipsam causam minus seditionibus subjacent : quia magna in his est mediocrium hominum multitudo. Parvas autem civitates facile est in duas partes dividi omnes, ita ut nihil medium relinquatur : et fere cuncti vel inopes sunt, vel opulenti.

Populares quoque gubernationes tutiores sunt et diuturniores quam paucorum potentium propter medios. Plures enim sunt, et magis honoris participant in populari gubernatione, quam paucorum. Nam quando sine his multitudo inops plus potest, male res se habent, ac cito pereunt.

Signum vero hujus putandum est, quod qui optime leges condiderunt, ex mediocribus civibus fuere. Nam et Solon hujusmodi fuit, ut apparet ex ejus carminibus : et Lycurgus (non enim erat ilex), et Charondas, et plurimi aliorum,

Patet autem ex his, et quia plurimae Respublicae, aut populares sunt, aut paucorum gubernationes. Quod enim in his frequenter pauci sunt modii, semper qui praevalent, sive hi sint qui. facultates habent, sive populares qui medium transcendunt, per seipsos gubernationem agunt. Itaque aut multitudo populi insurgit, aut pauco nun potentia.

Praeterea ex eo quia seditiones fiunt et pugnae inter multitudinem et opulentos quibuscumque vincere contingit, hi neque communem amplius habent Rem- communem politiam, neque aequalem, sed victoriae praemium excessum politiae accipiunt, et ii quidem democratiam, ii autem oligarchiam faciunt.

t Adhuc autem et eorum qui in praeeminentia fuerunt Graeciae, ad eam quae apud ipsos politiam utique respicientes, ii quidem democratiam in civitatibus instituerunt, ii autem oligarchiam, non ad conferens civitatis intendentes, sed ad id quod suiipsorum, ut propter has causas, aut numquam media sit politia, aut raro, et apud paucos : unus enim vir solus corum qui prius in praesidatu fuerunt, persuasus fuit hunc ordinem assignare. Jam autem et in iis qui in civitatibus, exstat consuetudo, neque velle quod aequale, sed aut principari quaerere, aut obtentos sufferre. Quae quidem igitur sit optima politia, et propter quam causam, ex iis manifestum.

u Aliarum autem politiarum, quoniam plures democratias et plures oligarchias diximus esse, qualem ponendum primam et secundam, et hoc modo consequentem, per esse hanc quidem meliorem, hanc autem deteriorem, determinata optima, non difficile videre. Oportet autem necessario esse meliorem quae propinquissima huic, deteriorem autem plus distantem a medio, si non ad hypothesim : quia saepe existente alia politia magis eligibili, quibusdam nihil prohibet expedire magis esse alteram politiam.