CAPUT III.

De musica pulchra disceptatio, et quo pacto ea imbuendi sunt adolescentes?

ANTIQUA TRANSLATIO.

a De musica autem quaedam quidem dubitavimus ratione et prius, bene autem habet et nunc resumentes ipsa producere, ut sicut aditus fiat rationibus, quas utique aliquis dicet enuntians de ipsa.

b Neque enim quam potentiam habet, facile de ipsa discutere, neque cujus gratia oportet participare ipsa, utrum ludi gratia, et requiei, sicut somno et ebrietate. Haec enim secundum se quidem, neque studiosorum sunt, sed delectabilia simulque sollicitudinem cessare faciunt, ut ait Euripides. Propter quod et ordinant ipsam, et utuntur iis omnibus similiter, vino, ebrietate, et musica : ponunt autem et saltationem in iis. Aut magis ad virtutem tendere secundum aliquid aestimandum musicam, tamquam potentem, sicut exercitativa quale aliquod corpus efficere, et musicam morem qualem quemdam facere, assuescentem gaudere recte, ad deductionem autem aliquid confert et ad prudentiam : etenim hoc tertium ponendum dictorum.

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

De musica vero dubia quaedam posuimus antea, et nunc rectum erit illa resumere, ut tamquam consentanea fiat rationibus, quas quid de ea dicens ostendat.

Neque enim facile est demonstrare quam potentiam habeat, neque cujus gratia illam adipisci oportet, utrum solatii causa, et requiei, quemadmodum somnus et potus. Nam haec per seipsa non sunt honesta, sed jucunda, et simul cessare curas faciunt, ut inquit Euripides. Quapropter instituunt in illa, et utuntur cunctis istis similiter, somno, et potu, et musica : in his quoque saltationem posuerunt. An magis putandum est ad virtutem tendere musicam, ut potentem, quemadmodum gymnastica tale aliquod corpus reddit, sic et musica talem aliquem morem efficere assuefacientem posse recte laetari, an ad degendi rationem aliquid confert et ad prudentiam ? nam hoc tertium ponendum est ex his quae dicuntur.

c Quod quidem igitur oportet juvenes non ludi gratia erudire, non immanifestum : non enim ludunt addiscentes, cum tristitia enim addiscere.

d At vero neque in deductionem pueris et talibus aetatibus congruit attribuere : neque enim imperfecto convenit finis.

e Sed forte utique videbitur puerorum studium ludi gratia esse viris factis et perfectis. Sed si hoc est tale, cujus utique gratia oportet addiscere ipsos, sed non sicut reges Persarum et Medorum per alios facientes ipsum transumere delectationem et eruditionem?Etenim necessarium melius efficere opus eos qui hoc ipsum fecerunt et artem iis, qui tanto tempore curaverunt, quantum ad addiscere solum. Si autem alia oportet celebrare ipsos, et circa negotium pulmentorum ipsos oportebit praeparare : sed inconveniens.

f Eamdem autem dubitationem habet, et si potest mores meliores facere. Hoc enim quid oportet addiscere ipsos, sed non alios audientes recteque gaudere et posse judicare, sicut Lacedaemonii : illi enim non addiscentes, tamen possunt judicare recte, ut aiunt, bonas et non bonas melodiarum.

g Eadem autem ratio utique et si ad bonam diurnationem et deductionem liberalem utendum ipsa, quid oportet addiscere ipsos, sed. non aliis utentibus frui ?

h Considerare autem licet aestimationem quam habemus de Diis. Non enim Jupiter ipse cantat et citharizat poetis, sed etiam banausos vocamus tales, et agere non viri, sed inebriati aut ludentis. Sed forte de iis quidem posterius considerandum.

Quod igitur oporteat pueros non solatii gratia discere, manifestum est : non enim solantur discentes, nam cum labore est disciplina.

Atqui nec clegendi rationem pueris, neque illi aetati congruit attribuere : nulli enim imperfecto competit perfectio.

Sed forsan videtur puerorum studium solatii esse gratia viris factis et perfectis. Quod si hoc tale est, cujus gratia oportet ipsos addiscere, ac nonpotius instar Persarum Medorumque regum per alios idem facientes voluptatis ac disciplinae participes fieri ? Etenim necesse est melius perfici ab his qui hoc opus suum fecerunt et artem, quam ab his qui tanto solum tempore in eo laboraverunt, quanto addiscunt. Quod si oportet in his eos laborare, similiter et circa epularum apparatum oportebit utique eos addiscere, quod est absurdum.

Eadem quoque dubitatio cadit, si possit mores facere meliores. Quid enim opus est, eos haec addiscere, ac non ex aliis audientes recte laetari, et judicare posse, quemadmodum Lacones : illi enim quamquam non didicerint, possunt tamen recte judicare, ut aiunt, quae sit bona, vel non bona melodia.

Eademque ratio foret ad solatium, et ad. rationem degendi otii, libero homine dignam, quid enim oportet eos discere, ac non aliis utentibus frui ?

Considerare hoc licet ex opinione, quam habemus de aliis. Non enim Jupiter cantat, aut citharam pulsat secundum poetas, imo illos, qui talia faciunt, appellamus viles, et opus illud non viri, neque sobrii, sed jocantis. At enim de his postea erit considerandum.