CAPUT I.

De civitate, ejus gubernatore, partibus domo, pago.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Quoniam omnem civitatem videmus communitatem quamdam existentem, et omnem communitatem boni alicujus institutam : ejus enim quod videtur boni gratia, omnia operantur omnes : manifestum quod omnes bonum aliquod conjecturant. b Maxime autem principalissimum omnium maxime principalis, et omnes

LEQNARDI ARET1NI TRANSLATIO.

Quoniam videmus omnem civitatem esse societatem quamdam, et omnem societatem boni alicujus gratia constitutam. Nam ejus gratia, quod bonum videtur, omnia omnes agunt, patet quod bonum aliquod omnes conjectant.

Maxime vero principalissimum omnium, quae est principalissima, et caeteras alias circumplectens. Haec autem est quae vocatur civitas, et communicatio Politica.

c Quicumque igitur existimant Politicum et regale et oeconomicum et despoticum idem, non bene dicunt.

d Multitudine enim et paucitate putant differre, sed non specie horum unumquodque : puta, si quidem paucorum, Patremfamilias : si autem plurium, oeconomum : si autem adhuc plurium, Politicum aut Regale : tamquam nihil differentem magnam domum et parvam civitatem. Et Politicum et Regale, quandoquidem ipse praeest, regale : quando autem secundum rationem disciplinae talis secundum partem principans et subjectus, Politicum.

e Haec autem non sunt vera. Manifestum autem erit, quod dicitur, intendentibus secundum subjectam methodum. Sicut enim in aliis compositum usque ad incomposita necesse dividere : hae enim minimae partes totius : sic et civitatem ex quibus componitur. Considerantes videbimus et de iis, quibus quidem differunt ab invicem, et si quid artificiale contingit accipere circa unumquodque dictorum. Si quis enim ex principio res nascentes viderit, quemadmodum et in aliis, et in iis optime utique contemplabitur.

f Necesse itaque primum combinare sine invicem non possibile esse, puta foeminam et masculum, generationis gratia : et hoc non ex electione, sed sicut in aliis animalibus et plantis, naturale appetere quale ipsum, tale derelinquere alterum.

g Principans autem et subjectum natura propter salutem. Quod quidem enim potest mente praevidere, et principans natura et dominans natura. Quod autem

omnes complectitur. Est autem haec, illa quae civitas appellatur, et civilis societas.

Quicumque vero putant gubernatoris civitatis, et regis, patrisque familias, et domini, eamdem esse rationem, non bene dicunt.

Multitudine enim, et paucitate, sed non specie, illorum singulos putant differre, veluti si paucorum quidem, dominum : si vero plurium, patremfamilias : si etiam plurium, gubernatorem civitatis vel regem, quasi nihil differat magna domus, et parva civitas, gubernatorque civitatis et rex, quandoquidem idem praesidet, et regit. Quando vero secundum rationem talis scientiae in parte praesidet, et in parte subest, gubernator civitatis.

Sed haec vera non sunt, quod manifestum erit secundum hanc doctrinam considerantibus. Ut enim in aliis compositum usque ad incomposita dividere necessarium est, hae namque sunt minimae totius particulae, ita civitatem ex quibus componitur considerantes, et quia illa differunt inter se, et si quid artificii recipiunt singula ipsorum, intuebimur. Si quis igitur ab initio rerum originem inspicit, ut in aliis, sic et in istis optime discernet.

Primum igitur necesse est combinare illos qui non possunt esse nisi simul, ceu marem et foeminam generationis causa. Et hoc non ex electione, sed velut in caeteris animalibus et plantis, naturale est desiderium tale alterum relinquendi.

Imperans vero natura et parens, propter conservationem. Nam quod potest mente prospicere, natura imperat ac dominatur : quod autem potest corpore potest hoc corpore facere, subjectum et

natura servum : propter quod domino et servo idem expedit.

h Natura quidem igitur distinguuntur foemina et servus : nihil enim natura facit tale, quale aeris figurato res Delphicum gladium paupere, sed unum ad unum : sic enim utique perficiet optime organorum unumquodque, non multis operibus, sed uni serviens.

i Inter barbaros antem foemina et servus eumdem habent ordinem.

K Causa autem quia natura principans non habent, sed fit communicatio ipsorum servae et servi, propter quod dicunt Poetae barbaris quidem Graecos principari congrue, quod sit idem natura barbarum et servum.

I Ex his quidem igitur duabus communitatibus domus prima. Et recte Hesiodus dixit poetizans, domum quidem primum entem mulierem, et bovem aratorem : bos enim pro ministro pauperibus.

m In omnem quidem igitur diem, constituta communitas secundum naturam domus est, quos scilicet Charondas quidem vocat, Homositios : Epimenides autem Cretensis, Homocapnos .n Ex pluribus autem domibus, communicatio prima, usus non diuturnalis gratia, vicus.

o Maxime autem videtur secundum naturam vicus vicinia domus esse, quos quidam vocant collactaneos pueros, et puerorum pueros.

p Propter quod et primum rege regebantur civitates, et nunc adhuc gentes,

hoc facere, paret natura et servit, quapropter domino et servo idem confert.

Natura igitur distincta sunt foemina et servus, nihil enim natura facit tale quale statuarii Delphicum gladium ob inopiam, sed unum ad unum. Sic enim optime instrumenta proficient, si eorum singula non multis, sed uni deserviant.

Verum apud barbaros foemina et servus eodem gradu habentur.

Causa vero hujus est, quoniam quod natura dominetur non habent, sed fit eorum societas ex. servo et serva, quamobrem aiunt poetae, Graecos barbaris dominari oportere, quod idem sit natura barbarus et servus.

Ex his igitur duabus societatibus domus prima, recteque Hesiodus inquit : " Domum in primis, mulieremque, et bovem aratorem. " Bos enim pro servo pauperibus est.

Quotidiana igitur societas secundum naturam constituta, domus est, quos Charondas quidem Homosypios : Epimenides vero Cretensis Homocapnos appellat.

Sed quae ex pluribus domibus constituitur societas prima, utilitatis gratia non quotidianae, pagus est.

Maxime vero secundum naturam vide tur pagus propagatio quaedam esse domus, quos dicimus coaluisse,et natos esse natorum.

Quapropter primo sub regibus civitates erant, nunc vero etiam gentes. Nam ex ex subjectis enim regi. Omnis enim domus regitur a senissimo. Quare et viciniae propter cognationem. Et hoc est, quod dicit Homerus : statuit unus-

quisque pueris, et uxoribus : et dispersim enim, et sic antiquitus habitabant, q ''Et deos autem propter hoc omnes dicunt regi : quia et ipsi, ii quidem adhuc et nunc, ii autem antiquitus regebantur. Sic autem et species sibi jpsis assimilant homines, sic et vitas deorum.

r Quae autem ex pluribus vicis communitas, perfecta civitas est, jam omnis habens terminum per se sufficientiae, ut consequens est dicere. Facta quidem igitur vivendi gratia, existens autem gratia bene vivendi.

s Propter quod omnis civitas natura est, siquidem et primae communitates : finis enim ipsa illa illarum : natura autem finis est. Quale enim unumquodque est generatione perfecta, hanc dicimus naturam esse uniuscujusque, sicut hominis, equi, domus. Adhuc quod cujus gratia, et finis, optimum. Per se sufficientia autem finis, et optimum.

t Ex iis igitur manifestum, quod eorum quae natura civitas est, et quod homo natura civile animal est : et qui incivilis propter naturam, et non propter fortunam, aut pravus est, aut melior quam homo, quemadmodum et qui ab Homero maledictus insocialis, illegatus, sceleratus : simul enim natura talis affectator belli, veluti sine jugo existens, sicut in volatilibus.

u Quod autem civile animal homo, omni ape et omni gregali animali magis, palam. Nihil enim, ut aiunt, frustra na-

nis qui suberant regno accreverunt. Omnis autem domus regitur a seniore, itaque et genera inde propagata propter consanguinitatem. Et hoc est quod inquit Homerus : " Jura dant singuli natis et uxoribus, " sparsim namque et sic antiquitus habitabant.

Et deos, ob hoc ipsum, putant cuncta regem habere, quoniam et ipsi partim nunc, partim antiquitus sub regibus degebant. Quemadmodum vero formas humanas diis attribuunt homines, sic etiam et vitas.

Quae autem ex pluribus pagis conficitur societas, civitas est. Quae quidem, ut ita dixerim, totius sufficientiae finem habet. Constituta quidem gratia vivendi, existens autem bene vivendi gratia.

Quapropter omnis civitas natura est, siquidem et primae societates, nam hic illarum est finis. Natura vero finis est : quale enim unumquodque est generationis perfectae, hanc uniuscujusque naturam esse dicimus, ceu hominis, equi, domus, insuper cujus gratia et finis, optimum: sufficientia vero finis et optimum.

Ex his igitur patet civitatem esse ex his quae natura sunt, et quod homo natura civile sit animal. Et qui absque civitate est per naturam, non per fortunam, aut nequam est, aut potior quam homo, ut ab Homero per contumetiam increpatur sine tribu, sine jure, sine domo, nam. simul talis est, et belli cupidus.

Ex quo patet sociale animal esse hominem, magis quam omnis apis, et quam omne gregarium. Nihil enim, ut dixi- tura facit: sermonem autem solus habet homo super animalia. Vox quidem igitur delectabilis et tristabilis est signum, propter quod et aliis existit animalibus : usque ad hoc enim natura eorum pervenit ut habeant sensum tristabilis et delectabilis : et hoc significant invicem. Sermo autem est in ostendendo conferens et nocivum. Quare et justum et injustum. Hoc enim ad alia animalia habent, hominibus proprie solum boni et mali, justi et injusti, et aliorum sensuum habere. Horum autem communicatio facit domum et civitatem.

x Et prius itaque civitas quam domus, et unusquisque nostrum est, totum enim prius necessarium esse parte. Interempto enim toto, nec erit pes neque manus nisi aequivoco, velut si quis dicat lapideam : corrupta enim erit talis. Omnia enim opere diffinita sunt et virtute. Quare vero jam talia existentia, non dicendum eadem esse, sed aequivoca. Quod quidem igitur civitas natura prior quam unusquisque, manifestum. Si enim non per se sufficiens unusquisque segregatus, similiter aliis partibus se habebit ad totum. Non potens autem communicare, aut nullo indigens propter per se sufficientiam, nulla pars est civitatis : quare aut bestia, aut Deus.

y Natura quidem igitur impetus in omnibus ad talem communitatem. Qui autem primus instituit, maximorum bonorum causa. Sicut enim perfectum, optimum animalium homo est, sic et separatum a lege et justitia, pessimum omnium. Saevissima enim injustitia habens arma : homo autem habens arma nascitur, prudentia et virtute, quibus ad contraria est uti maxime, propter quod scelestissimum et silvestrissimum sine virtute, et ad venerea et voracitatem et pessimum : justitia autem civile. AdminBookmark enim civilis

mus, frustra natura facit. Sermonem vero homo habet solus omnium animalium. Nam vox quidem molesti atque jucundi significatio est. Quapropter aliis quoque existit animalibus, hucusque enim natura processit in his, ut sensum habeant jucundi, et molesti, et hoc inter se significare possunt. At sermo ad hoc datus est nobis, ut ostendamus utilitatem et damnum, atque ita justum et injustum. Hoc enim praeter caetera animalia hominibus proprium est, ut boni et mali ac justi et injusti, aliorum hujusmodi sensum habeant soli. Horumque societas facit domum, et civitatem.

Et certe secundum naturam prius est civitas quam domus, et quam singuli nostrum. Nam totum prius esse quam partem, necessarium est : perempto enim toto, nouerit pes nec manus nisi aequivoce, veluti si quis dicat lapideam, nam corrupta quidem erit talis. Cuncta quidem opera diffinita sunt, et potentia. Itaque cum amplius non sint talia, non est dicendum illa esse eadem, sed aequivoca. Esse igitur civitatem natura, et prius quam singuli manifestum est. Si enim non est sufficiens unusquisque separatus perinde se habet, ac reliquae partes ad totum. Qui autem in communi societate nequit esse, quique nullius indiget propter sufficientiam, nulla pars est civitatis. Quare aut bestia, aut Deus.

Natura igitur omnibus ad hujusmodi societatem est appetitus. Qui autem primus instituit, maximorum bonorum causa fuit. Ut enim perfectione suscepta optimum cunctorum animalium est homo, ita si alienus fiat a lege et a judiciis, pessimum est omnium animalium. Saevissima est enim injustitia tenens arma. Homo vero arma tenet per innatam prudentiam atque virtutem, quibus plurimum valet contrarium uti. Itaque impiissimum et immanissimum est sine virtute, et ad libidinem cibationemque deterrimum.

communitatis ordo est. AdminBookmark autem justi judicium.