CAPUT IV.

De Phaleae, quae ei Carthaginiensium est, Republica.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Sunt autem quaedam politiae et aliae : hae quidem idiotarum, hae autem Philosophorum et civilium, omnes autem constitutarum, et secundum quas politice vivunt, magis propinquae sunt iis ambabus : nullus enim neque eam, quae circa pueros communitatem et uxores, alius adinvenit, neque circa convivia mulierum : sed a necessariis inchoant magis.

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

Sunt vero et aliae quaedam Respublicae, tum idiotarum, tum Philosophorum, et in administratione ipsarum versantium, omnes autem hae propinquiores sunt illis, secundum quas nunc regunt, quam istae duae. Nullus enim neque de communitate filiorum, neque de mulieribus talem aliquam introduxit novitatem, neque etiam de foeminarum comessationibus, sed a necessariis magis inchoant.

b Videtur enim quibusdam quod circa substantias esse necessarium maximum ordinari bene : de iis enim fieri aiunt seditiones omnes.

c Propter quod Phaleas Chalcedonius

hanc intulit primus : ait enim oportere aequales esse possessiones civium : hoc autem eas, quae habitari incipiebant, civitates quidem confestim non difficile existimabat facere: eas autem, quae jam habitabantur, laboriosus quidem, tamen celerrime utique regulari per dotes divites dare quidem, accipere autem non : pauperes autem non dare quidem, accipere autem. Plato autem leges scribens usque ad aliquid quidem putabat oportere, plus autem quam quintuplum esse minimae possessionis nulli civium potestatem esse possidere, quemadmodum dictum est et prius. Oportet autem neque hoc latere sic leges ferentes, quod latet nunc, quoniam substantiae statuentes multitudinem convenit et multitudinem filiorum ordinare : si enim excedat substantiae multitudinem puerorum numerus, necesse legem solvi, et sine solutione pravum, multos enim ex divitibus fieri pauperes : opus enim non insolescentes esse tales.

d Quia, quidem igitur habet quamdam potentiam ad politicam communitatem substantiae regularitas, etiam. Antiquorum quidam videntur cognovisse, velut et Solon lege statuit : et apud alios est lex, quae prohibet possidere terram quantumcumque voluerit quis : similiter autem et substantiam vendere leges prohibent, sicut in Locris, lex est non vendere, nisi manifestum infortunium ostendatur accidisse : adhuc autem antiquas sortes conservare : hoc autem solutum, et circa Leucadem demoticam valde fecit politiam eorum : non enim adhuc contingebat a determinatis dignitatibus ad principatus procedere.

Videtur quibusdam maximum ut de patrimoniis recte constituatur, nam hinc seditiones oriri cunctas asserunt.

Quamobrem Phaleas Carthaginiensis ante omnia de hac parte constituit. Inquit enim patrimonia civium aequalia esse debere, hoc autem perfacile factu esse, si statim ipsa conditione civitatis provideretur : postquam vero condita foret, difficilius quidem, attamen satis mature adaequari posse, si divites dent, nec accipiant dotes, et non tradant. Plato autem, in legibus suis usque ad aliquid censuit esse permittendum, nam supra quintuplum ejus, quod foret minimum, nemini licere civium possidere, ut prius diximus, sed oportet ne id quidem latere legislatorem, quod certe nunc latet, quod qui patrimonio modum imponit, debet etiam filiorum numero modum imponere: nam si excedat multitudo filiorum patrimonii facultatem, necessarium erit legem abrogare, et sine illa abrogatione improba lex erit, quoniam ex divitibus pauperes facit. Opus est ergo, ne tales seditiosi efficiantur.

Quod igitur valet aliquid in Republica patrimoniorum exaequatio, et veterum aliqui videntur cognovisse, ut Solon constituit, et apud alios lege cavetur, ut non quantum quisque velit, sed quantum lex permittit, agri possideantur. Eadem quoque ratione patrimonia sua alienare leges vetant, ut est apud Locros lege cautum, ne quis patrimonium alienare possit, nisi evidentem calamitatem ostenderit supervenisse. Praeterea, ut antiquae haereditates conserventur, quod sublatum apud Leucada, valde popularem eamdem civitatem efficiat. Non enim amplius evenit ex taxatione census ad magistratus assumi.

e Sed est aequalitatem quidem esse substantiae : hanc autem, vel valde multam esse, ut deliciose vivatur ; aut valde modicam, ut vivatur tenaciter. Palam igitur, quod non sufficiens substantias aequales facere erit legislator secundum medium conjecturandi. Adhuc autem si quis mediocrem ordinaverit substantiam omnibus, nihil prodest. Magis enim oportet concupiscentias regulare quam substantias : hoc autem, non est, non eruditis sufficienter a legibus. Sed forte utique dicet Phaleas, quod hoc ipse dicit : putat enim duorum horum aequalitatem oportere existere civitatibus, possessionis et disciplinae : secundum disciplinam quidem, quae erit, oportet dicere : et unam esse et eamdem nihil utile. Est enim eamdem quidem esse et unam : sed hanc esse talem ex qua erunt electivi supergrediendi, aut pecuniis, aut honore, aut simul utrisque.

f Adhuc dissident non solum propter inaequalitatem, possessionis, sed etiam propter honorum inaequalitatem. E contrario autem circa utrumque : multi quidem, cum. enim propter inaequale circa possessiones : gratiosi autem de honoribus si aequales : unde et indigent honore, hic quidem malus, hic autem bonus. Non solum autem homines propter necessaria injuriantur, quorum remedium esse putat aequalitatem substantiae, ut non spolient propter rigere, aut esurire, sed ut gaudeant et non concupiscant. Si enim majorem habeant concupiscentiam necessariorum, propter hujus medicinam iniuriabuntur. Non igitur propter hanc solum, sed et si desiderent ut gaudeant sine tristitiis, delectationibus : quod igitur remedium horum trium ? iis quidem substantia modica et operatio, iis autem temperantia, tertium autem si aliqui possunt per ipsa gaudere, non utique quaerent nisi a philosophia remedium : aliae enim hominibus indigent ut gaudeant sine tristitiis, delectationibus. Injuriantur autem maxime

Sed ad aequalitatem quidem patrimoniorum constitui: verum haec aut ita magna esse, ut deliciari liceat, aut ita exigua., ut tenuiter victum agant. Patet igitur non sufficere patrimonia exaequata fuisse a legislatore, sed. medium conjectandum esse. Praeterea,si quis mediocria statuat omnibus patrimonia, nulla utilitas est. Magis enim cupiditates adaequandae sunt quam patrimonia: hoc autem fieri non potest nisi sufficienter disciplina civibus adhibita per leges: sed forsan responderet Phaleas hoc ipsum se dicere. Censet enim horum duorum aequalitatem civitatibus inesse debere, patrimonii scilicet ac disciplinae : sed quae tandem haec disciplina sit, exprimendum fuit et unam eamdemque esse nihil prodest : nam fieri potest, ut sit una eademque disciplina, verum ejuscemodi, per quam cupidi fiant pecuniarum, aut honoris, aut utriusque.

Insuper, seditiones oriuntur non solum ob patrimoniorum, verum etiam ob bonorum inaequalitates, et hoc diversum in alterutro : nam multitudo quidem graviter fert inaequalitatem patrimoniorum, praestantes autem viri honorum aequalitatem, unde illud natum est : " Honori Incumbit tam Ignavus quam bonus. " Non solum vero homines propter necessaria injuriantur, quorum remedia putant ad aequationem patrimoniorum, ne spolient alios propter frigus, aut propter famem, verum etiam ut gaudeant neque concupiscant : nam si majorem habeant necessariorum cupiditatem, ob hujus medelam injurias inferunt : non ergo ob hanc solum, verum etiam si concupiscant, ut molestia careant et voluptate fruantur. Quod igitur horum trium remedium est : his quidem exigum patrimonium et opificium, illis autem temperantia. Tertium vero, si quis velit per Illa delectari, non aliunde quam a philosophia quaerat remedium, nam caeterae quidem hominibus egent, Cum injurias inferunt plurimum propter superflua, non propter excellentias, sed non propter necessaria : puta tyrannides exercent, non ut non rigeant : propter quod et honores magni si interficiat quis, non furem, sed tyrannum : itaque ad modicas injurias auxiliativus solum modus Phaleae.

g Adhuc multa opus est constitui, ex quibus ad seipsos conversentur bene, oportet autem ad vicinos et ad extraneos omnes. Necessarium igitur politiam constitui ad bellicum robur, de qua ipse nihil dixit.

h Similiter autem et de possessione : oportet autem non solum ad politicos usus sufficientem existere, sed et ad extrinseca pericula. Propter quod quidem neque tantam oportet multitudinem existere, quam proximi et meliores concupiscant, habentes autem sufferre non possint molestantes : neque sic modicam, ut non possint bellum sufferre inaequalium et similium. Ille quidem igitur nihil determinavit.

i Oportet autem hoc non latere, quod confert multitudo substantiae. Forte igitur optimus terminus, ut non prolem habeat melioribus propter abundantiam bellum inferre, sed sic ut utique est non habentibus tantam substantiam : velut Eubulus Autophradati volenti Acarneam obsidere, praecepit ipsum considerantem In quanto tempore capiet locum, ratiocinari temporis hujus expensam : debere enim minus hoc sumentes derelinquere jam Acarneam : hoc autem cum dixisset, fecit Autophradatem consentientem factum, cessare ab obsidione. Est quidem igitur aliquid expedientius substantias esse aequales civibus, ad non seditiones fieri ad invicem, attamen magnum nihil, ut est dicere : etenim gratiosi utique indignabuntur, ut non aequalium existentes digni : propter quod et videntur frequenter molesti, et seditiones moventes. Adhuc autem malitia hominum

propter necessaria, puta tyrannidem invadunt, non ut frigus repellant. Quapropter honos maximus habetur, non ei qui furem occiderit, sed ei qui tyrannum : Itaque Phaleas parvis dumtaxat injuriis hac sua Reipublicae constitutione succurrit.

Praeterea multa statuere pergit, per quae ad seipsos recte instituti erunt, sed oportebat quoque ad finitimos et peregrinos omnes : necesse est ergo constitutam esse Rempublicam ad bellicum robur de quo ille nihil dixit.

Eodem modo de facultatibus : tantas enim esse oportet, ut non solum ad civium usum, verum etiam ad pericula externa sufficiant : quare nec Ita magnas esse decet, ut finitimi concupiscant, quibus resisti non possit, nec rursus ita parvas, ut cum paribus et similibus bellum nequeant sustinere. Ille igitur nihil determinavit.

Oportet autem neque id latere, quantas facultates habere conducat, forte recta determinatio fuerit, tantas esse debere ut lucrum superantibus bello afferre non possint, sed ita sint, quasi nihil super acquirant : quare Eubulus considerare jussit Autophradatem cum Acarneam obsidere vellet cogitaret quanto tempore circa expugnationem ejus loci distineretur, ac existimaret hujus temporis jacturam, velle enim pro minori pretio jam tunc Acarneam relinquere : quae cum dixisset, Autophradatem in sententiam traxit, et obsidionem praetermittere fecit. Habet igitur utilitatem exaequatio patrimoniorum inter cives, ne inde seditiones oriantur, verum, ut ita dixerim, non admodum magnam, nam et praestantiores conqueri possent, quasi ipsi plus habere debeant, ex quo fit ut ipsi saepe surgant, ac seditiones concitent. Praeterea improbitas hominum insatiabilis est : et primo inreplebilis : et primum quidem sufficient duo oboli solum : eum autem jam hoc fuerit patrium, semper indigent pluribus quousque in infinitum veniant. Infinita enim concupiscentiae natura, ad cujus utique repletionem multi vivunt. Talium igitur principium magis quam substantias regulari. AdminBookmark quidem na-

tura tales constituere, ut non velint avare agere : pravos autem, ut non possint. Hoc autem, si minores sint, et non injusta patiantur.

k Non bene autem, neque aequalitatem substantiae dixit. Circa terrae enim possessionem adaequat solum : sunt autem et servorum, et pecorum divitiae, et numismatis, et praeparatio multa eorum, quae supellectilia vocantur : aut igitur omnium horum aequalitatem quaerendum, aut ordinem quemdam moderatum, aut omnia dimittenda?

l Videtur autem ex legislatione constituens civitatem modicam : siquidem artifices omnes publici erunt, et non supplementum aliquod exhibebunt civitatis. Sed siquidem oportet publicos esse contraria operantes, oportet sicut in Epidamnio et sicut Diophantus aliquando constituit in Athenis, et hunc habere modum. De Phaleae quidem igitur politia fere ex his utique quis speculantur, si quid bene dixit, aut non bene.

quidem sufficere dicunt pauca atque minima, mox vero, ubi illa sunt consecuti, plura appetunt semper, quousque in infinitum procedant. Infinita est enim cupiditatis natura, ad cujus expletionem plurimi vivunt. Horum igitur principium est magis quam patrimoniorum exaequatio, civitatem sic instituere, ut boni quidem viri plus quam sibi competat, habere non quaerant : improbi autem si quaerant, habere non possint : hoc autem fiet si inferiores sint, nec injuriam patiantur.

Nec vero in hac ipsa exaequatione patrimoniorum recte est ab eo dispositum, cum fundos et agros exaequet solum, sed sunt servorum quoque, armentorumque, et pecuniarum divitiae, et apparatus ingens earum rerum quas supellectilem vocitamus. An igitur horum omnium exaequatio quaerenda est, vel moderatio quaedam mediocris, vel cuncta omittenda?

Videtur autem ex ipsarum legum positione civitatem exiguam constituere, siquidem artifices omnes publici erunt, nec multitudinem augebunt civitatis : sed certe publicos esse eos, qui publica faciunt opera oportet, quemadmodum Epidamnii, et quemadmodum Diophantus quandoque Athenis constituit. De Phaleae igitur Republica fere ex his deprehendi potest, si quid ab eo sit bene dictum, vel non bene.