COMMENTARIUS IN CAP. III.

Hic ponit accidentia politiarum, ex quibus maxime transmutantur. Et habet tres partes. Primo enim hoc ostendit in democratiis. Secundo in oligarchiis, ibi (cap. 4, a), Oligarchiae antem transmutantur, etc. Tertio in aristocratiis, ibi (cap. 5, a), In aristocratiis autem fiunt seditiones, etc.

Istud vero capitulum dividitur in duas partes. In prima parte ostendit per quod accidens maxime mutantur democratiae. In secunda ostendit causam propter quam in antiquis temporibus maxime mutabantur, ibi (litt. i), In antiquis autem quando erat, etc.

Circa primum duo facit. Primo enim ostendit, quod propter domagogorum impudentiam maxime mutatur democratia. Secundo particulariter ostendit hoc in quatuor exemplis, ibi (litt.c), Et hoc in multis videbit utique aliquis, etc.

Sententia primae partis est, quod impudentia demagogorum facit separari democratias. Demagogi autem fuerunt quidam praepositi populo, qui concionando alloquebatur populum, et proponebant quae facienda erant. Et postquam hi facti sunt impudentes ut non vererentur adulari et detrahere, detrahebant divitibus coram populo, et adulabantur populo, et sic divitibus timorem facientes de populo, fecerunt quod divites coadunabantur per conspirationem contra populum, et sic dissolvebant democratiam communem divitum et populi.

a Dicit ergo primo : Secundum unamquamque autem speciem politiae, scilicet democratiam, oligarchiam, et aristocratiam (illas enim vocat species politiae) ex

iis, causis scilicet seditionum in praecedenti capitulo enumeratis, partientes, id est, distinguentes, pertinentia accidentia oportet considerare. Accidentia enim vocat extrinseca, quae causas sed.itionunm frequentius inducunt. b Et dicit, quod hoc ex demagogorum est impudentia, ibi, Democratiae quidem igitur maxime transmutantur propter demagogorum impudentiam. Jam autem dictum est quomodo fiunt impudentes, in sententia supra. Et hoc est quod hic addit : Ii quidem enim seorsum calumniantes, coram populo scilicet, habentes substantias, id est, divites, coadunant ipsos, per conspirationem scilicet. Quod autem sit efficax hoc ad coiispirandum divites contra populum, ostendit subdens, ibi, Congregat enim, id est, congregari facit et conspirare, et, id est, etiam separatissimos communis timor. Quando enim aliqui timent de aliquo, etiamsi inimici fuerint, reconciliantur et conspirant contra illum quem timent. Quod autem moveant populum contra divites, subdit, ibi, Hi autem, id est, demagogi, communiter multitudinem, inducentes, supple, sunt contra divites. Et sic finita est prima pars primae partis.

c Secundo cum dicit, Et hoc in multis videbit utique aliquis factum, etc. ostendit quod dixit, particulariter in quatuor exemplis. Et primo dat primum exemplum, ibi,Etenim in Aea , (Aea civitas est Graeciae a qua dicuntur aeoles : et saepe in Auctoribus omnes Graeci aeoles dicuntur : dicitur enim, quod in illa civitate primo Graeci habitabant) democratia transmutata fuit, demagogis factis malis. Et ponit modum, ibi, Insignes enim eo adunati sunt, ad conspirandum scilicet contra populum.

(I Et dat secundum exemplum, ibi, Et in Rhoda (insula est in qua Ptolemaeus

fecit observationes astrorum), demagogi tractantes, id est. ut traclavero cum populo, stipendia acquisierunt, quia mercede conducti fuerunt, et prohibebant reddere quae debebantur trierarchis. Trierarchia sunt principes, qui praesunt triremibus, id est, magnis navibus quae habent tres ordines remorum, quibus utebantur in navali bello. Et subdit quid ex hoc secutum sit, ibi, Hi autem, scilicet Trierarcham, propter illatas injurias coacti sunt adunari et dissolvere AdminBookmark , id est, democratiam.

e Et ponit tertium exemplum, ibi, Dissolutus est autem et in Her ac lea AdminBookmark (Ileraclea civitas est) post migrationem mox, id est, quando divites coacti sunt migrare de civitate propter dcmagogos : quia scilicet persuaserunt populo, ut divites ejicorent de civitate. Et tangit modum qualiter AdminBookmark dissolutus est, ibi, Insignes enim injusta passi, a populo scilicet, ab ipsis, popularibus scilicet, secesserunt : deinde coadunati qui secesserunt, et supervenientes, populo scilicet, et vincentes, dissolverunt AdminBookmark , id est, democratiam, et converterunt in oligarchiam.

f Et ponit quartum exemplum, ibi, Consimiliter autem et in. Megaris (quae, sicut dictum est magna civitas est a magnitudine sic dicta : quia AdminBookmark idem est quod magnum in Graeco) dissoluta est democratia. Et tangit modum, ibi, Demagogi enim ut pecunias haberent de populari, scilicet multitudine, ejecerunt multos insignium, donec multos facerent fugientes, timore scilicet populi. Ii autem, insignes scilicet, descendentes oppugnantes populum, supple, postea vicerunt, et instituerunt oligarchiam, principatum scilicet insignium.

g Juxta hoc exemplum ponit aliud penitus simile ei, et non differunt nisi secundum materiam, ibi, Evenit autem, idem et circa, Cumam, civitatem Graeciae, in democratia quam dissolvit Thrasgmaeiius, qui fuit dornagogus in Cuma.

h Istis sic particularibus positis, ex his universaliter subdit, quod in multis similibus causis potest hoc considerari, ibi, Fere autem, et in aliis videbit, id est, videre poterit, utique aliquis transmutationes, id est, causas transmutationum, hoc modo se habentes. Et subjungit causas, quod hoc totum fit propter avaritiam ibi, Quandoque quidem, enim, ut dona habeant injusta facientes, insignes coadunant, id est, contra populum conspirare faciunt, vel substantias aeque partiales facientes, id est, persuadent ejici quosdam, ut substantias eorum dividant inter sa, vel reditus sacrificiis, debitos scilicet, vel faciunt ejici quosdam maxime Sacerdotes, ut habeant reditus ad ritus sacrificiorum pertinentes. Quandoque autem criminantes, supple, sunt, divites scilicet, coram populo, ut habeant depaoputari possessiones divitum. Et hoc fit quando crimina imponit deinagogus divitibus, propter quae publicantur bona divitum. In omnibus his modis accidentium, democratia mutatur in oligarchiam.

i Deinde cum dicit, In antiquis autem quando erat, etc. ostendit causas quare antiquitus democratia mutabatur in tyrannidem. Et circa hoc duo facit. Primo ponit tres causas. Secundo ostendit hoc tribus exemplis, ibi (litt. n), Velut Athenis P isis tratus , etc.

Prima causa est, inter tres, quam dicit, quod antiquitus dcmagogi ex militaribus sumebantur, et illis committebantur principatus super populum : et quia illi bellatores erant constituentes multitudinem, statim commutabatur in tyrannides.

Et addit, quod in antiquis temporibus non habebatur rhetoricae scientia, ut scilicet ornate et ordinate scirent loqui demagogi, quam nunc augmentata est : et propter hoc nunc dcmagogi non habent

quidem experientiam bellatorum, sed rhetoricis argumentis utentes, pugnant verbis. Et ideo nunc non mutantur in tyrannides, nisi raro ut rector et bellicosus existat.

Secundum causam dicit esse, quod antiquitus cum populus adiuc rudis esset, magni principatus committebantur aliquibus regendi : et illi propter magnitudinem potentiae quam habebant, facile transnatabant in tyrannidem.

Tertia causa est : quia antiquitus adhuc non erant magna) civitates, sed populus in agris habitabat, unusquisque in praedio suo occupatus circa opera privata : et ideo quidam optimates quando bellicosi fuerunt, sola tyrannidis consideratione praeferebantur. Et hoc fiebat, quia vulgo persuadebant quod tales essent utiles, et persuasio maxime sumpsit rationem ab hoc quod inimici erant divitum, et insidiabantur facultatibus eorum, et adjutorio populi volebant eas diripere. Haec est sententia tota primae partis.

Littera sic legenda est : In antiquis autem, supple, temporibus, quando erat idem demagogus et dux exercitus, in tyrannidem fiebat transmutatio democratiae. Et ponit rationem, ibi, Fere enim plurimi antiquorum tyrannorum, ex demagogis facti sunt,k Et dat causam,ibi,Causa autem quare tunc fiebat, nunc autem non : quia tunc quidem dernagogi erant ex militantibus, qui propter exercitium et usum armorum facile mutabantur in tyrannos. Et subdit rationem quare nunc non est ita, ibi, Nondum enim erant diserti loqui, id est, ad loquendum : nunc autem rhetorica augmentata, qui possunt loqui, id est, qui potentiam habent ad loquendum, fiunt dernagogi, id est, concionatores, scilicet ad populum : propter inexperientiam autem bcHicorum (quia in utroque non possunt esse perfecti et in bellicis et in rhetoricis), non superponuntur, supple, judices et principes, nisi alicubi ali-

quid breve fiat tale. Sicut dicit Seneca de Nerone in libro de Naturalibus quaestionibus,quod et Philosophus et bellicosus fuit : sed hoc est in paucis. Haec ergo est causa prima.

l Secundam ponit, ibi, Fiebant autem tyrannides prius magis quam nunc, et, id est, etiam quia magni principatus commitebantur aliquibus tunc. Et hujus ratio fuit, quia pauci tunc erant idonei ad principandum : et ideo tunc oportuit quod uni alicui idoneo committeretur magnus principatus. Et dat exemplum, ibi, Sicut in Mileto (insula quaedam est juxta Siciliam, quae usque hodie vocatur Miletum insula) ex Prgtauia ,supple, accidit. Et ponit modum, ibi, Multorum enim et magnorum erat dominus Prytanes, supple, et ideo elatus potestate conversus est in tyrannum. Et haec est secunda causa.

m Tertiam ponit, ibi, Adhuc autem quia non magnae erant tunc civitates, sed in agris habitabat populus, occupatus existens operibus, agriculturae scilicet, optimates, supple, autem, populi, quando bellicosi erant, tyrannide praeferebantur, id est, sola consideratione tyrannidis, qui hostes possent repellere : sicut dicitur in Timaeo Platonis. Omnes autem hoc faciebant, scilicet quod tales eligebant, crediti a vulgo : quia scilicet vulgus credebat quod tales optimates per tyrannidem repellere possent hostes. Et a quo sumpserint persuasionem, subdit : Persuasio autem erat, id est, ratio persuasionis, inimicitia ad divites, inimici erant divitum, quia divites poterant laedere eos, pauperes autem non. Unde in. epistola Jacobi (II, 6) : Nonne divites per potentiam opprimunt vos, et ipsi trahunt vos ad judicia ? Et Ecclesiast. (xiii, 23) : Venatio leonis, onager in eremo : sic et pascua divitum sunt pauperes. Et sic finita est pars de causis transmutationis democratiae in tyrannidem.

n Deinde eum dicit, Velut Athenis pisis trahis, etc. probat quod dictum est per exempla, Et circa hoc duo facit. Primo enim ponit tria exempla. Secundo ostendit quamdam specialem causam transmutationis, ibi (litt, o), Transmutantur autem et ex patrio, etc.

Primum exemplum est de quodam Pisistrato, qui Athenis movit seditionem adversus Pediacos divites. Pediaci sunt quidam populus. Secundum exemplum est de quodam Thoagene, qui in Mcgaris divitum pecora occidit, capiens ea juxta amnem ubi pascebantur. Tertium exemplum est de Dionysio tyranno Siculorum, qui accusavit Daphnaeum quemdam divitem et divites, dignificatus est tyrannide, propter inimicitias quas habuit ad ipsos, cum crederetur esse popularis a communi populo. Et haec tota sententia.

Littera sic legenda est : Velut Athenis Pisistratus, in principatum scilicet promotus, seditionem movit adversus Pediacos, qui scilicet divites erant : et Theogenes in Mcgaris (civitas est magna) Megara (quia magna) dicta, divitum pecora occidens, capiens juxta, fluvium pascentia. Pastores autem juxta fluvium pascebant pecora, quia ibi erant uberiora pascua. Et Dionysius, Siculorum scilicet tyrannus, accusans Daphnaeum et divites dignificatus est, id est, in dignitatem principatus positus est, tyrannide, id est, consideratione tyrannidis, propter inimicitiam, supple, quam habebat ad divites, creditus tamquam popularis existens : credebatur enim esse popularis. Et propter inimicitiam quam habebat ad divites, positus est in principatu,ut tyrannidem exerceret in divites. Et ista sunt exempla quae inducit.

o Deinde cum dicit, Transmutanturautem , etc. ostendit specialem causam transmutationis democratiae. Et sententia hujus est, quod ex patria ipsa, id est, ex modo patriae aliquando transmutatur democratia vetus in novam : quia ubicumque populus eligit principes, et non eligit eos ab honorabilitatibus, sicut fit in oligarchia et democratia, et demagogi instant, propter hoc quod student principari in populo, ut nullus eligatur, sed populus sit dominus legum. Et contra hanc astutiam demagogorum remedium est, vel ut non fiat voluntas eorum, vel ut ad minus fiant tribus fere principes, et non totus populus principetur.

Dicit ergo primo : Transmutatur autem et ex patria, id est, ex patriae consuetudine, democratia, vetus scilicet, in maxime novam. Et ponit modum, ibi, Ubi enim eligibiles quidem principatus, supple, sunt, non autem ab honorabilitatibus, supple, sicut fit in oligarchiis et aristocratiis, eligit alitem populus, demagogi qui student principari, in populo scilicet, ad hoc instituunt, vel insistunt, ut populus sit dominus legum, supple, et nullum habeant super se. Remedium autem, scilicet contra hanc malitiam est, ut non fiat, scilicet quod suadent demagogi. Et ratio est,quia confusa multitudo numquam bene dominatur, vel ut minus, id est, ad minus fiant tribus fere principes, ut scilicet secundum tribus civitatis eligantur, qui praesint communitati, sed non omnem populum, supple, permittant principari.

Postea ponit epilogum, ibi, Democrcitiorum quidem igitur transmutationes omnes fere fiunt propter has causas. Et dicit fere propter illam quam ultimo induxit, quae non fit ex talibus causis.