CAPUT VI.

De harmoniis, rythmis numerisque.

ANTIQUA TRANSLATIO.

a Considerandum adhuc circa harmonias et rythmos, et ad eruditionem utrum harmoniis omnibus utendum, et omnibus rythmis, aut dividendum. De-

LEONARDI ARETINI TRANSLATIO.

Considerandum est autem, utrum omnibus utendum sit harmoniis, et omnibus rythmis, an distinguendum. Deinde utrum illis qui eruditionis causa labo- inde iis qui ad eruditionem laborant, utrum eamdem determinationem ponemus, aut oportet tertiam aliquam aliam.

b Quoniam musicam quidem videmus per melodiarum factionem et per rythmos existentem, horum autem unumquodque non oportet latere, quam potentiam habeat ad disciplinam : et utrum eligendum magis bene melodizalam musicam, aut bene rythmizatam.

c Putantes igitur multa bene dicere de iis quosdam modernorum musicorum, et eorum qui ex philosophia quicumque existunt expertes se habentes in disciplina quae circa musicam, eam quidem quae per singula disceptationem committemus quaerere volentibus ab illis : nunc autem legaliter dividimus modos, typos solum dicentes de ipsis.

d Quoniam autem divisionem acceptamus melodiarum, ut dividunt quidam eorum qui in philosophia, has quidem morales, has practicas, has quidem raptus factivas ponentes, et harmoniarum naturam ad. singula horum convenientem aliam ad aliam partem ponunt.

e Dicimus autem non unius utilitatis gratia oportere uti musica, sed plurium gratia : etenim ludi gratia et purificationis. Quid autem dicimus purificationem, nunc quidem simpliciter, iterum in iis quae de Poetica, dicemus manifestius. Tertio autem ad deductionem ad remissionemque, et ad distensionis requiem. Manifestum quod utendum quidem omnibus harmoniis, non tamen eodem modo omnibus utendum, sed ad disciplinam quidem maxime moralibus, ad auditum autem aliorum manu laborantium et practicis et raptivis.

f Quae enim circa quasdam animas accidit passio fortiter, haec in omnibus existit, differt autem in eo quod minus et magis, velut misericordia et ti-

rant, eamdem distinctionem tribuamus, an tertium quiddam aliud.

Quoniam videmus musicam esse per melodiam et rythmos, horum utrumque latere non debet, quam vim habeat ad doctrinam : et utrum praeferenda sit ea pars quae in melodiis consistit, an ea quae in rythmis.

Putantes igitur multa de his esse dicta recte a musicis quibusdam, qui nunc sunt, et a Philosophis qui peritiam habent hujus disciplinae, discussionem et examen singularum partium illis dimittemus, qui perquirere volent : nos autem solummodo genere de ipsis dicamus.

Cum illa probetur a nobis melodiarum divisio quam faciunt quidam Philosophi, quod aliae sunt morales, aliae effectivae, aliae abstractivae, ponentes naturam earum ad singula istarum propriam.

Dicimus autem non unius utilitatis gratia oportere musica uti, sed multarum : nam et doctrinae gratia, et purificationis. Quid autem purificationem intelligamus, nunc simpliciter, alias vero diligentius in his quae de poetis scribimus, dicetur. Tertio gratia degendi otii quietisque causa, et remissionis curarum. Patet omnibus harmoniis esse utendum, sed non eodem modo, verum ad doctrinam quidem moralibus est utendum maxime, ad auditionem vero alio pulsante effectivis et abstractivis.

Nam affectio illa quae contingit circa animos quorumdam vehementer in cunctis existit: differt autem secundum magis et minus, ceu commiseratio et me- mor, adhuc autem raptus. Etenim ab hoc motu decentes quidam sunt: ex sacris autem melodiis videmus hos, quando usi fuerint melodiis de irascentibus animam, restitutos, sicut medicina sortitos et purificatione. Idem autem hoc necessarium pati et misericordes, et timidos, et totaliter passivos : alios autem quantum talium adjacet unicuique et omnibus fieri quamdam purificationem, et alleviari cum delectatione. Similiter autem et melodiae purificativae exhibent innocuam regionem hominibus. Propter quod talibus quidem harmoniis et talibus melodiis ponendum theatralem musicam tractantes agonizatores.

g Quoniam autem spectator duplex,hic quidem liber et eruditus, hic autem onerosus, ex banausis et mercenariis et aliis talibus compositus, assignandum agones et speculationes quae talibus ad requiem. Sunt autem sicut ipsorum animae distortae ab eo qui secundum naturam habitu, sic et harmoniarum transgressiones sunt et melodiarum rigidae, et discerptae. Facit autem delectationem singulis quod conveniens secundum naturam. Propter quod dandum potestatem agonizantibus ad spectatorem talem tali aliquo genere musicae uti.

h Ad ludum autem, sicut dictum est, moralibus meliodarum utendum, et harmoniis talibus, talis autem quae Dori-

stice , sicut diximus prius. Suscipere autem oportet et si quam aliam nobis approbaverint communicantes eo quod in philosophia, et exercitio, et disciplina, quae circa musicam.

i In politia autem. Socrates non bene Phrygisten solam admittit cum ea quae Doristice, et haec reprobans organorum fistulam. Habet enim eamdem potentiam tus, et praeterea abstractio animi. Nam per hunc motum devoti et supplices quidam fiunt: videmus autem et sacris melodiis ita affici, quando utuntur expiantibus animam carminibus, quasi medicina fretos, et purificatione. Hoc idem evenire necessarium est his, qui commiseralione, et qui metu, et qui aliis affectibus detinentur, et aliis quatenus cuique talia contingant, fierique in omnibus purificationem quamdam et allevationem cum voluptate. Similiter autem carmina purificativa laetitiam afferunt innocuam hominibus. Quapropter talibus harmoniis, et talibus carminibus spectandi sunt hi qui theatralem musicam tractant certatores.

Sed cum spectator sit duplex, alter ingenuus et doctus, alter vilis et indoctus ex opificibus turbaque urbana, his quoque accommodanda sunt certamina et specula ad cessationem, et requiem. Ut enim illorum animae distortae sunt a naturali habitudine, sic harmoniarum et melodiarum distorsiones sunt quaedam illae, quae sunt vehementes et infractae. Delectat vero singulos id quod suae naturae sit aptum. Quamobrem licentia permittenda est his qui de arte musica certant in theatro, ut ad hujusmodi spectatorem tali genere utantur musicae.

Ad doctrinam vero moralibus melodiis est utendum, et talibus harmoniis, qualis est Dorica, ut supra diximus. Recipienda est et alia quamcumque nobis suadent qui in philosophia musicaque versantur.

Socrates vero in libris de Republica, non recte Phrygiam tantummodo adjungit ad Doricam, licet improbans tibiam ex instrumentis. Habet enim eam de-

Phrygista harmoniam, quam quidem fistula inter organa : ambo enim iram provocantia, et passionis illativa.

k Manifestat autem poesis : omnis enim petulantia, et omnis talis motus, maxime autem organorum est in fistulis. Harmoniarum autem in melodiis Phrygisticis accipiunt hoc quod decens, puta Dithyrambus confesse videtur esse Phrygium. Et hujus exempla multa dicunt, qui circa sensum hunc, aliaque, et quia Philoxenus conatus in Doristica facere Dithyrambum fabulam, non fuit potens, sed ab ipsa natura decidit in Phrygistam convenientem harmoniam.

l Iterum de Doristica autem omnes confitentur tamquam stabilissima existente, et maxime habente morem virilem. Adhuc autem quoniam medium quidem superabundantium laudamus, et dicimus persequi oportere : Doristica autem hanc habet naturam ad alias harmonias, manifestum est quod Doricas melodias oportet erudiri magis juniores.

m Sunt autem duae considerationes, quod possibile, et quod decens. Etenim quae possibilia oportet tractare magis, et quae decent singulos. Sunt autem et haec determinata aetatibus : velut abdicatis per tempus non facile cantare rigidas harmonias, sed remissas natura injicit talibus. Propter quod bene increpant et hoc adversus Socratem quidam eorum qui circa musicam, quod remissas harmonias reprobaverit ad disciplinam, tamquam inebriativas accipiens ipsas, non secundum potentiam ebrietatis petulantia (impetuosum enim ebrietas facit magis), sed abdicatas. Quare ad futuram aetatem seniorum oportet tales harmonias tangere, et melodias tales.

n Adhuc autem si qua est talis harmoniarum, aut decet puerorum aetatem, mum Phrygia in harmoniis, quam habet tibia in instrumentis : ambae enim concitant animos, et in affectus impellunt.

Ostendit hoc poesis : tota enim bacchatio, et tota hujusmodi concitatio maxime omnium instrumentorum per tibias fit. Harmonia vero Phrygia maxime hunc modum habet, ceu Dithyrambus manifeste videtur esse Phrygius, cujus quidem rei plura afferunt argumenta, qui circa hujusmodi rerum intelligentiam vacant. Et inter caetera illud, quod Philoxenus aggressus Dorice facere Dithyrarnbos in fabulis, non potuit, sed vi illius naturae tractus fuit ad Phrygiam harmoniam, quae maxime illis congruebat.

Doricam autem fatentur omnes constantem esse ac firmam, moremque summopere continere virilem. Praeterea cum medium extremorum sumendum esse dixerimus, Dorica autem hanc habeat naturam ad alias harmonias, manifestum est quod Doricam prae caeteris decens est juniores addiscere.

Sed duo consideranda sunt, unum quid possit, alterum quid deceat. Nam possibilia quisque aggredi, et convenientia sibi debet. Sunt autem haec distincta aetatibus, ceu defessis jam. tempore non facile est alti spiritus cantilenas canere, sed talibus subjicit natura remissas. Ex quo Socratem in hoc quoque merito reprehendunt quidam ex his qui circa musicam versantur, quod remissiores harmonias improbavit ad doctrinam, quasi vinolentas accipiens eas, non secundum vinolentiae naturam (nam vinolentia magis debacchari facit), sed defessas. Quare et ad futuram aetatem seniorum opus est hujuscemodi harmonias attingere, et hujuscemodi melodias.

Praeterea si. qua est talium harmoniarum, quae conveniat puerorum aetati ex

propterea quod potest ornatum habere simul et intellectum, ut quae Lydistica videtur pati maxime harmoniarum, palam, quia tres hos terminos faciendum ad disciplinam, quod medium, quod possibile, et quod decens.