articulus ii.

De frigiditate mediae regionis, et de causis ipsius, agente, et finali.

Quantum ad secundum, sit ista conclusio, quod semper media aeris regio est frigida. Probatur, quia nisi ita esset, sequitur quod in istis inferioribus non possent fieri impressiones aquae, ut grando, ros, pruina, pluvia, et hujusmodi. Consequens est contra experientiam. Et probatur consequentia, quia tales impressiones generantur per ingrossationem fumorum, qui elevantur a corporibus inferioribus per frigiditatem mediae regionis.

Secundo, quia in montibus altissimis est perpetuo frigiditas; igitur est in media regione aeris. Tenet consequentia, quia illi montes attingunt mediam regionem aeris, vel saltem prope. Antecedens patet experientia.

Tunc de causis istius dico quod perpetuo media aeris regio fuerat frigida, supposito quod mundus fuit aeternus; modo in perpetuis non est quaerenda causa efficiens, ideo dico quod causae conservantes, et intendentes possunt reduci ad quatuor, quarum prima principalis est corpus caeleste, quantum ad astra frigidantia. Patet, quia omnis virtus mundi inferioris gubernatur ab ipso, ut dictum fuitprius.

Secunda causa est, propter quam praemitto tria: Primum est, quod unum contrarium approximatum alteri natum est fugere ipsum. Probatur per experientiam; primo, quia propter hoc videmus caliditatem sub terra in hyeme, et frigiditatem in aestate. Secundo, quia per hoc dat Philosophus modum generationis grandinis, ut patet in hoc primo.

Tertio, quia aqua bullit in olla, eo quod nata est fugere suum contrarium, scilicet ignem, quamvis per gravitatem postea descendat. Quarto, quia videmus aquam exire ex igni approximatis igni, quod non esset, nisi aqua illa nata esset fugere illum ignem.

Secundo praemitto, quod ex unione partium alicujus corporis in se invicem fortificatur, et intenditur virtus illius corporis. Probatur per experientiam, quia videmus quod in ferro compacto, est calor intensior, quam in flamma tenui. Similiter videmus in aqua congelata majorem frigiditatem, quam in aere congelato, propter tenuitatem majorem. Tertio, quia caeteris paribus, quanto aliqua qualitas fuerit minus extensa, tanto est magis intensa ex unione partium. Patet consequentia, quia si virtus corporis poneretur in medietate istius, ista medietas est in duplo intensior, quam totum. Et consimiliter esset de difformi, cum omnis difformitas reducitur ad uniformitatem.

Tertio praemitto, quod superior aeris regio est calida, propter motum ipsius, et propinquitatem ad sphaeram ignis. Et inferior regio aeris est calida propter radios solares refractos a terra. Ex istis sequitur causa istius frigiditatis, quia per primam conclusionem, media aeris regio est frigida, et per tertiam suppositionem, ipsam circumstant duo corpora calida; igitur per primam, ipsa nata est fugere quodlibet contrariorum istorum circumstantium, et per consequens ex illa fuga partes ipsius unientur ad invicem: igitur per tertiam suppositionem virtus mediae regionis intenditur et fortificatur, sicut ipsum qualificatur per antiperistasin, sicut conservatur, et intenditur frigiditas mediae regionis.

Tertia causa est motus superioris regionis aeris, nam per suum motum ista regio rarefit: modo rarefacta una parte mediae regionis aeris, oportet aliam partem aeris sibi propinquam condensari, et per consequens infrigidari; modo media regio aeris est propinquissima superiori regioni. Quarta causa, quia vapores, et exhalationes elevatae ab istis inferioribus adhuc quodammodo retinent virtutem ipsorum inferiorum, ideo cum elevati fuerint ad mediam regionem per modicam actionem frigiditatis, possunt redire ad proprias naturas, ad quas cum fuerint reversi alterant mediam regionem, intendendo ejus frigiditatem.

Quinta causa est, quod elementa frigida derelicta propriis naturis a Sole, alterant aerem propinquum eis, et iste propinquus aer elementis frigidis alterat alium sibi propinquum, sicut continue usque ad mediam regionem aeris. Sed postea subveniente calore Solis corrumpitur frigiditas inferioris regionis, sed manet frigiditas mediae regionis, quia ad istam non potest pertingere radius refractus cum fortitudine virtutis, et ita continuatur ista frigiditas. Ex quo patet, dato quod mundus fuisset creatus, et media regio aeris non fuisset creata frigida, adhuc per istum motum fuisset effecta frigida.

Sexta causa non est propria, sed occasionalis tantum, scilicet remissio luminis in media regione. Et hoc est ad modum, quo diceremus absentiam nautae esse causam periclitationis navis. Illud patet, quia lumen intensum esset natum causare calorem: igitur remissio illius videtur esse causa quodammodo occasionaliter oppositae qualitatis.

Septima causa est etiam occasionalis, scilicet remotio a causis caloris, praecipue a corpore caelesti, et refractiones radiorum Solis a terra.

Tunc de causa finali, dico quod ipsa frigiditas est principaliter propter tria. Primo propter acquisitionem elementorum. Unde per actionem Solis, et astrorum calefacientium multum resolvitur de elementis frigidis, in tantum quod cito consumerentur, nisi augmentarentur per frigiditatem mediae regionis, quae iterum convertit fumos et exhalationes in elementa frigida.

Secundo, est ista frigiditas propter productionem animatorum, ut plantarum, et hujusmodi, quae non possunt venire sine pluvia, quae causatur ab ipsa frigiditate.

Tertio, propter generationem mixtorum, et ad hoc etiam finaliter ordinantur elementa. Patet igitur recolligendo, quod causae frigiditatis mediae regionis occasionales, sunt luminis remissio, a causis coloris remotio; sed principales sunt elementorum frigidorum actio; fumorum ab eis in istam regionem elevatio: aeris superioris per motum rarefactio, per antiperistasin; intensio medietatum quarumdam stellarum; et finaliter propter animatorum productionem, et conservationem, propter mixtorum generationem, et propter elementorum acquisitionem. Et hoc de secundo.