ARTICULUS II. De causa fluxus et refluxus maris.

Quantum ad secundum, dicunt aliqui quod causa est reflexio ipsius ad montes. Nam quandoque aqua maris defertur per ventos ad ripas cum impetu, a quibus reflectitur, et reflexa iterato vadit ad alias ripas, et sic continue.

Istud non videtur, quia tandem cessarent impetus illi, nec flerent determinatis temporibus sicut fluxus et refluxus.

Alii posuerunt quod causa fluxus, et refluxus maris, esset ebullitio aquae maris, quae supponitur viae Solis, nam talis ebullitio est nata causare tumorem, sicut patet de olla bulliente.

Istud non videtur, quia ebullitio illa non sufficit causare tumorem ad tantam distantiam, ad quantam mare fluit et refluit. Similiter continue fleret fluxus, cum continue fiat illa ebullitio.

Alii posuerunt, quod fluxus ille, et refluxus fit ex hoc, quod corpora inferiora nata sunt obedire superioribus, et ideo illa, quae sunt propinquiora magis obediunt.

Istud non videtur, nam tunc mare flueret ab Oriente in Occidentem, scilicet secundum motum caeli, et non aliter.

Alii posuerunt causam fluxus maris esse quasdam voragines existentes sub terra, quae quandoque attrahunt aquam maris in magna multitudine, et absorbent, et tunc fit refluxus, sed aliquando aquam remittunt, et tunc fit fluxus.

Sed contra istud arguitur, quia non videtur verum quod sub terra possint tot concavitates, seu voragines contineri, quod tanta aqua, quanta mare tumet, possit simul contineri; ideo de modo sorbitionis illarum voraginum postea dicetur. Secundo, quia adhuc concesso quod per istum modum fierent fluxus et refluxus, adhuc staret difficultas, quare voragines determinatis temporibus aquam emittunt, et determinatis, absorbent.

Istis opinionibus omissis, ponuntur conclusiones. Prima est, quod

Luna per suum motum, et influentiam, est causa effectiva fluxus et refluxus maris. Probatur per. experientias positas in prima parte quaestionis, nam fluxus maris fit determinante Luna oriente, quousque perveniat ad circulum meridianum, fit etiam fluxus Lunae existente in parte opposita, et in reliquis duabus quadris fit refluxus.

Secundo probatur a causa, quia Luna habet dominium supra corpora humida, igitur, etc. et habet dominium supra ipsum mare. Tenet consequentia, quia postquam habet dominium supra humida, magis rationale videtur quod habeat dominium supra mare, quam super aliquod aliud, cum mare sit maxime corpus humidum. Et con sequens patet ad experientia m nam in corporibus et partibus animalium, cerebrum, medulla, sanguis, pinguedo, et hujusmodi partes, abunde augmentantur, et diminuuntur, secundum augmentum, et decrementum Lunae. Et istud patet ex tertia quaestione primi libri.

Sed de modo, per quem Luna sit causa fluxus, et refluxus maris, dico quod modus est iste, quem ponit Lincolnensis tractatu suo de refractionibus radiorum, cap. 2. modi cum post medium; quia quando radii Lunares oriuntur super mare alicujus regionis, tunc habent lineas longiores, et pyramides, quibus defertur actio, et influentia Lunae; et lineae illae, et pyramides sunt indirectiores, et minus franguntur ad angulos aequales, et minus reflectuntur in seipsas, et magis franguntur, ideo causae sunt debilioris operationis, quam quando Luna ascendit ad medium caeli, istae lineae, et pyramides sunt magis directae, breviores, magis redeuntes in seipsas, et minus franguntur, sed magis ad angulos aequales, et ideo tunc sunt majoris operationis, et fortioris; ideo quando Luna sic oritur, radii sui propter debilitatem non sufficiunt, nisi resolvere vapores a terra, et a fundo maris, et elevant ipsas infra corpus maris, et propter debilitatem non sufficiunt vapores resolutos consumere, et in aerem complete convertere, sive ad aerem attrahere; et ideo vapores illi, cum sint corpora, quae non possint simul stare cum partibus aquae, compellunt aquas maris elevari, et generant in ipso mari ampullas, et tumores, et tunc mare fluit. Sed quando Luna ascendit ad medium caeli, tunc radii et pyramides, quibus defertur influentia Lunae, sunt breviores, et fortiores, et ideo tunc sufficiunt vapores resolvere, et consumere, et ad aerem perfecte contrahere, et in aerem resolvere, et quia cessante causa cessat et effectus, ideo tunc cessat fluxus, et mare refluit. Patet igitur quae sit causa fluxus maris accedente Luna ab Oriente usque ad meridianum, et quae est causa refluxus a meridiano usque ad Occidentem.

Sed de causa fluxus Luna accedente ab Occidente usque ad punctum mediae noctis, est difficilius: et dicit Lincolnensis quod causa est, quia radii Lunae incidentes ad octavam sphaeram, quae est valde spissa, et in tantum quod terminant visum, et reflectuntur ab octava sphaera usque ad quartam terrae oppositam ad angulos satis aequales, et ad lineas, et pyramides directiores, ideo illi radii sic reflexi ad quartam oppositam sufficiunt commovere vapores usque in corpus maris, quos propter debilitatem non sufficiunt consumere, ideo tunc fit fluxus; sed postea accedente Luna a puncto mediae noctis versus Orientem, deficiunt radii illi reflexi ad angulos super partem oppositam, et tunc vapores illi condensantur, et redeunt ad propriam naturam, et cadunt deorsum, et tunc mare refluit.

Sed contra istud objicitur, quia si ex tali reflexione Luna haberet aliquam fortitudinem super quartam sibi oppositam, eadem ratione Sol haberet consimilem fortitudinem super quartam sibi oppositam, et sic usque ad medium noctis esset valde calida, vel luminosa.

Ad illud potest dici, concedendo quod Sol, imo quilibet planeta, habet aliquam fortitudinem a puncto mediae noctis, vel ante: sed non oportet quod Sol habeat illam fortitudinem secundum radios luminis, vel secundum calefactionem, quae lumen consequitur, sed secundum aliam influentiam specialem, quae forte est causa galli cantus in illa hora.

Ex quaestione, et modo ponendi sequitur primo, quod sub polis mundi non fit fluxus, et refluxus maris, saltem iisdem temporibus, quibus fit nobis, est hoc propter debilitatem radiorum Lunae, qui ibidem pertingunt; ideo forte, quia quolibet mense semel fiat ibi fluxus, ut sub polo Arctico Luna existente in Geminis, vel modicum ante, quia tunc radii Lunae sunt quodammodo directores, ideo sufficiunt vapores commovere; sed postea ipsa existente in Marte, fit refluxus, quia tunc propter fortitudinem sufficit consumere. Vel forte dato quod ibi sit fluxus, et refluxus, tamen propter amplitudinem maris non potest ibi apparere.

Secundo, sequitur quod ejusdem regionis prius fluit una pars maris quam alia, ita quod prius fluit versus Orientem, quam versus Occidentem. Patet, quia radii Lunares orientes super illam regionem prius aspiciunt partem Orientalem, quam Occidentalem.

Ex quo patet quod fluxus, et refluxus maris fit quodammodo circulariter ab Oriente in Occidentem, non quod eaedem partes circulariter moveantur, sed prius una pars, quam alia.

Tertio sequitur quod fluxus, et refluxus maris fit per aliquam influentiam specialem Lunae, aliam ab influentia luminis. Patet, quia Luna accedens ad punctum mediae noctis, habet aliquam fortitudinem talis influentiae, quam tamen non habet ex fortitudine luminis.

Secunda conclusio est, quod Sol, et alii planetae, et etiam quaedam stellae, sunt concausae illius fluxus, et refluxus. Probatur, quia quandoque fluxus movetur ante ortum Lunae, quandoque post; quandoque est intensior, quandoque remissior, alternatis temporibus, et hoc non potest esse, nisi secundum quod Luna aspicit Solem, vel ali.

quam stellam, per quam fortificatur actio ejus, et hoc cum aspectu, qui confert ad fortitudinem. Similiter ad hoc facit diversitas signorum Zodiaci, et etiam partes ejus, quia cum Luna fuerit in signo humido caeteris paribus, fluxus fit major.

Tertia conclusio, quod fluxus, et refluxus iste fit finaliter ad conservationem maris, et hoc dicit Auctor de proprietatibus rerum, lib. 3. sub istis verbis: Mare est mobile, et inquietum, ut per suum motum suae substantiae a corruptionis periculo sit conservalum, el per suum motum subtiliatur, et sic ne putrescat a corruptione praeservatur.

Sed dubitatur primo, quare quaedam voragines in mari determinante secundum motum Lunae absorbent aquas, et evomunt. Dicitur quod hoc potest esse, quia tales voragines per quasdam vias, et concavitates subterraneas ad magnum mare continuantur, et ideo magno mari fluente emittitur aqua per istas a magno mari per illas vias subterraneas, unde quidam alii fontes, et putei fluunt, et refluunt, et hoc propter eamdem causam, quia continuantur ad mare per vias subterraneas. Similiter dicit Plinius quod est quidam puteus, qui ter fluit in die naturali, et de hoc difficile est reddere causam, nisi recurrendo ad aliam influentiam specialem Lunae, quam potius habet super illum puteum, quam super alium.

Secundo dubitatur, quare mare Mediterraneum non fluit et refluit, nec etiam mare mortuum; et videtur quod sic, cum Luna oriatur et occidat super illa maria, et influat in ista sicut in alia maria.

Respondetur uno modo, quod ad hoc quod mare fluat, et refluat per motum Lunae, oportet quod sit debite proportionatum actioni ipsius Lunae. Et ideo quando aqua est minus parva, sicut patet de fontibus, et fluviis, quod radii Lunae non possunt bene attingere, tunc non possunt facere fluxum. Ita similiter quando mare est nimis profundum, tunc Luna propter profunditatem nimiam non sufficit aquas illas commovere, et ideo mare Mediterraneum, nec fluit, nec refluit.

Alia causa potest esse, quia Luna habet specialem influentiam ad mare Oceanum, et alia maria sibi concomitata per vias amplas, quam non habet super alia maria.

Aliter potest dici, quod illud mare fluit, et refluit, tamen propter magnitudinem illius, fluxus ille non apparet nobis. Illius signum est, quod mare Mediterraneum continuatur ad mare Oceanum per quamdam viam strictam, ideo oportet quod Oceano fluente aquae ipsius redundent, et intrent mare Mediterraneum, et tamen introitus non apparet propter magnitudinem, et profunditatem ipsius maris.

Tertio dubitatur, quare fontes et fluvii non fluunt, et refluunt? Dicitur quod uno modo causa potest esse, quia aquae dulces sunt magis subtiles, et leves, ideo sunt magis retentivae actionis Lunae, quam aqua maris propter grossitiem, ideo adhuc facilius passibilis, quemadmodum aqua passa a Sole magis passibilis est ab eodem. Tertia causa est, quod forte Luna habet specialem influentiam super aquas maris, et non super aquam dulcem.

Quarto, potest dici quod aquae dulces proportionabiliter fluunt, et refluunt secundum quantitatem ipsarum, tamen hoc non apparet propter parvitatem.

Et rationes solutae sunt per dicta, etc.