QUAESTIO XII.

Virum sphaera Solis per suum moliim magis calefaciat ista inferiora, quam aliae sphaerae caelestes ?

Arguitur quod non, quia vel hoc esset, quia sphaera Solis est major; vel quia defert majus astrum, sed neutro modo; igitur, etc. Major patet, nam ista videtur causa potissima. Et minor apparet, primo non quia sphaera est major, nam sphaerae superiores sunt multo majores; nec quia defert majus astrum, quia in octava sphaera sunt astra ita multa, quia multitudo ipsorum faceret magnitudinem majorem, quam sit magnitudo Solis, et per consequens illa astra haberent plus calefacere per motum.

Secundo, vel hoc esset, quia Sol velocius movetur, vel quia est propinquior nobis; sed neutro modo: igitur, etc. Major patet per Aristotelem in littera. Et minor apparet, non quia velocius movetur, nam sphaera Lunae complet suam circulationem in uno mense, sphaera autem Solis nonnisi in anno, et per consequens velocius movetur Luna, quam Sol: nec quia Sol est propinquior, quia notum est quod Luna est propinquior nobis.

Tertio, vel hoc fleret mediate, vel immediate: non mediate, quia sphaera Solis non calefacit sphaeras intermedias: nec immediate, quia omne naturale agens in aliquod passum distans, prius agit in medium inter illud, et ipsum.

Quarto, quia si sic, hoc esset pro tanto, quia sphaera Solis defert corpus, vel astrum magis luminosum; modo consequens est falsum, quia ad hoc quod lumen calefaciat non confert motus, imo potius impedit: nam si passum quiesceret, plus pateretur ab agente.

Quinto, quia si magis calefaceret, etiam hoc pro tanto, quia sphaera Solis magis disgregaret a se invicem partes illorum inferiorum, nam istam causam multi assignant: sed propter hoc non, quia propter sphaeram Solis partes istorum inferiorum, non moventur localiter.

Sexto, nulla sphaera caelestis calefacit ista inferiora per motum; igitur non magis sphaera Solis, quam alia. Consequentia tenet. Et antecedens probatur, quia calefactio causatur per motum ex confricatione unius corporis ad aliud: modo nulla sphaera caelestis conficatur ad ista inferiora: igitur, etc.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto primo.

In ista quaestione supponendi sunt modi, per quos calor potest produci a lumine vel motu. Unde calor generatur a lumine ex concursu radiorum oppositorum, qui sunt radius incidens, et reflexus, seu refractus: sed calor generatur a motu ex confricatione corporis calefactibilis ad aliquod aliud corpus.

Hoc praesupposito, ponuntur conclusiones. Prima est, quod nulla sphaera caelestis agit calorem in istis inferioribus per motum citra mediam regionem aeris circumscripto lumine, et liis influentiis spiritualibus. Probatur, quia illud non potest generare calorem per motum in ista inferiora, quod non confricatur ad aliquod illorum inferiorum, nec quod movet ista, nec aliqua alia, quae ad ista confricentur: sed quaelibet sphaera caelestis est hujusmodi: igitur, etc. Major patet, nam pluribus modis non potest imaginari, quod motus alicujus corporis producat calorem. Et minor apparet, nam corpora caelestia non tangunt ista inferiora, nec movent ipsa localiter, ut manifestum est.

Secunda conclusio est, quod circumscripto lumine, et influentia speciali caeli, corpus caeleste agit calorem per suum motum in sphaeram ignis, et superiorem regionem aeris. Probatur per oppositum rationis praedictae, nam coelum movet sphaeram ignis, et superiorem partem aeris, et ista ad coelum confri antur; igitur, etc. Ex quo patet quod circumscriptis aliis influentis coeli a motu non producitur in aliquod istorum inferiorum calor, nisi per se in sphaeram ignis, et superiorem regionem aeris.

Sed dubitatur, utrum in tali confricatione ignis ad caelum aliqua pars possit propelli deorsum a coelo? Et videtur quod sic, quia a rota circulariter mota bene propellitur aer, citra quem movetur; sed videtur quod non, quia coelum est corpus, nec tendens sursum, nec deorsum, cujus superficies concava est aeque distans a centro mundi undique; ergo nihil habet propellere deorsum. Ad illud, dico quod ignis bene potest propelli deorsum ab isto coelo, nam propter fortem impetum, quem habet ignis ad ascendendum reflectitur a coelo ad istam partem, ad quam tendit motus coeli. Quemadmodum videmus quod faba projecta contra superficiem rotae superiorem circumvolutae, tendit deorsum versus illam partem, ad quam rota movetur.

Tertiaconclusio est, quod circumscripto lumine Solis, sphaera Solis non plus calefaceret istainferiora, quam aliae sphaerae coelestes. Probatur, quia esset ratione influentiae majoris, vel ratione motus: sed neutro modo, quia in aliis partibus coeli invenitur aequalis influentia, et motus aeque velox.

Quarta conclusio est, quod sphaera Solis mediante lumine non plus intensive calefacit ista inferiora per suum motum, quam sinon moveretur. Probatur, quia si sic, corpus Solis produceret intensiorem calorem in istis inferioribus, quam de facto producit ;; igitur per motum mediante lumine non producit intensiorem, etc. Consequentia tenet de se, et antecedens apparet a simili, nam videmus quod ferrum si continue moveatur hinc inde prope ignem, tardius et remissius calefit, quam si quiesceret ;; similiter videmus quod quanto diutius Sol permanet super hemisphaerium nostrum, tanto generatur intensior calor in istis inferioribus: mo-- do dintius permaneret Sol si quiesceret, quam si moveretur; igitur.

Quinta conclusio est, quod Sol per suum motum mediante lumine magis calefacit ista inferiora extensive, quam si non moveretur. Probatur, quia omne corpus motum circa aliquod plures partes ipsius aspicit, quam si quiesceret, aspiciendo unam partem tantum: modo corpus caeli movetur circulariter circa inferiora per motum suum, mediante lumine magis, quam aliqua alia sphaera caelestis. Cujus possunt assignari tres causae:

Prima est, quae dicta sunt, nam Sol magis calefacit per suum lumen, quam aliquod aliud caeli astrum; et quia per motum defertur ad diversas partes istorum inferiorum, ideo plures partes suo lumine potest calefacere, et per consequens magis calefacit, saltem extensive.

Secunda causa est uno supposito, scilicet quod in istis inferioribus fiunt continue generationes, et corruptiones mixtorum perfectorum, et animatorum, tunc hoc supposito, patet quod nisi Sol moveretur, jam non producerentur hujusmodi mixta perfecta, eo quod Sol continue aspiceret unam partem terrae etnonaliam, et in ista parte, quam continue aspiceret, non generatur nisi ignis, ut in parte sibi apposita non nisi aqua. Ex quo patet quod sphaera Solis magis calefacit extensive per suum motum, et magis moderate, secundum quod exigitur ad generationem mixtorum perfectorum, et animatorum.

Tertia causa est praesupponendo aliqua: Primo, quod agens naturale in aliquod passum non agit per se, secundum superficiem propinquam illi passo, sed agit secundum partes, quae: sunt in profundo. Patet, nam ignis aliquanto spissus intensius calefacit passum approximatum sibi, quam ignis aequalis longitudinis, et latitudinis, cum minore tamen spissitudine. Secunda suppositio est, quod si alicujus agentis una pars sit nobilior, et efficacior aliis ad agendum, actio istius agentis tribuitur illi parti, sicut patet in viventibus, nam quia anima pars est nobilior corporis animati, et efficacior ad operandum, jam actio corporis animati attribuitur animae; eodem modo est de corde respectu membrorum corporis. Tertia suppositio est, quod corpus caeleste, scilicet aggregatum ex omnibus sphaeris est quodammodo agens in istis inferioribus; istud patet ex quadam quaestione praecedente. Quarta suppositio est, quod corporis caelestis pars nobilior, et efficacior ad agendum est corpus Solis. Patet, quia Sol est astrum magis lucidum, et situatum in medio sphaerarum, unde est pars nobilior. Et tenet consequentia per simile, quia videmus in corpore humano, quod cor est pars nobilissima ipsius, et situatur in medio ipsius. Tunc de istis patet quare Sol magis calefacit ista inferiora, nam per tertiam suppositionem, caelum est quoddam agens influens in ista inferiora, quod non agit solum secundum superficiem, imo secundum profundum per primam suppositionem, et ejus pars nobilissima et perfetior, vel efficacior ad agendum est Sol: igitur per quartam suppositionem, Soli debet attribui actio caeli per secundam suppositionem, et per consequens magis sibi, quam alicui alteri sphaerae caelesti.

Sed dubitatur de prima suppositione, quia si partes profundae agerent, sequitur quod simile in suum simile agit. Consequens est falsum 1. de Generatione. Consequentia probatur, quia pars existens in profundo ageret in partem remotiorem.

Ad istud dicitur negando consequentiam, quia actio partis profundae non est distincta a parte superficiali, imo eadem est actio utriusque.

Secundo dubitatur ad aliquantam distantiam in profundo agerent, et ad aliquantam non? Ad illud dicitur quod illud est difficile assignare, tamen pro nunc potest dici quod partes in profundo agunt ad istam partem, cujus actio terminaretur ad superficiem passi, dato quod non essent aliae partes intermediae, et non ultra.

Rationes aliae procedunt viis suis.