ARTICULUS I. De generatione maris.

Quantum ad primum, dicunt aliqui quod mare est perpetuum. Alii dicunt quod generatur ex fontibus existentibus sub mari. Et hoc est falsum, quia mare non est altius loco suae originis. Alii dicunt quod venit a quodam coarctato in visceribus terrae. Et illud improbatum est superius.

Istis omissis, est prima conclusio, quod mare generatur, et corrumpitur. Probatur, quia omne materiale est generabile, et corruptibile etc. Major patet, quia materia est sufficiens causa generationis, et corruptionis, ut patet 1. Phy sicorum, et 2. de Generatione. Et minor patet, quia mare est infra orbem Lunae, et omne tale est materiale.

Secunda conclusio est, quod mare generatur ex fontibus, et fluviis ingredientibus ipsum mare. Patet, quia non apparet alius modus unde generaretur, nisi per fontes et flumina, per pluvias et nives, et alias impressiones aqueas, quae intrant ipsum mare.

Sed dubitatur, quare est hoc, quod si mare generetur, et corrumpatur, continue apparet eodem modo, et continue consimiliter se habere sine generatione et corruptione?

Dico quod hoc est propter continuam successionem partium consimilium partibus illis, quae de novo corrumpuntur, et hoc continue, quemadmodum videmus in aliis, sicut flamma candelae apparet nobis eadem a principio incensionis usque ad extinctionem, et tamen in rei veritate est continue alia, et alia, sicut patet in isto secundo. Et hoc est propter similitudinem flammae succedentis continue, per continuam generationem flammae, quae continue corrumpebatur. Similiter apparent nobis quidam perpetui lapides, eo quod in vita hominis diminuuntur solum secundum partes insensibiles.

Secundo dubitatur, quare mare cum generetur ex fontibus et fluviis non apparet augmentari ab ipsis?

Dico quod ad hoc faciunt tres causae. Prima est, quia partes maris continue consumuntur per desiccationem a partibus terrae, per quas transit mare; modo cum partes continue consumuntur, sic aliunde augmentantur, ideo non oportet quod mare appareat augmentari. Sicut patet in exemplo, nam lacus inclusus infra terram, a quo nullus patet exitus, tandem totaliter desiccaretur a terra, nisi essent quidam rivuli parvi ipsam ingredientes, qui in eadem proportione lacum conservarent, sicut partes illius consumuntur a terra; modo sicut se habent illi rivuli partis ad aquam, ita videntur omnes se habere fontes, et fluvii ad mare.

Secunda causa ad hoc faciens, est ventus, et motus ipsius maris; nam ventus est calidus et siccus, ideo plures partes maris per ipsum desiccantur, et consumuntur. Similiter ad hoc facit motus per confricationem maris, et aeris, ideo plures partes ipsius consumuntur.

Et si dicatur quod quandoque potest esse, quod aer propinquus mari convertatur in aquam, et sic non solum habebit mare generationem ex fontibus, et fluviis, et impressionibus aqueis. Respondetur quod quamvis multoties ita fiat, tamen mare illo modo non recipit notabilem generationem, et augmentationem in comparatione ad sui magnitudinem.

Tertia causa est potissima, per quam supponatur primo, quod aqua exposita Soli consumitur a Sole. Istud patet ad experientiam. Secundo, supponitur quod quando aqua exponitur Soli magis diffusa, et extensa in partes, tanto facilius et citius corrumpitur a Sole, et quocumque alio desiccante. Patet, quia si scyphus plenus aqua expanditur hinc inde super tabulam, et exponatur Soli, modico tempore consumitur, quae si retenta esset in scypho, non ita cito consumeretur.

Ex istis patet, quod cum mare sit aqua consumptibilis a Sole, et exponatur sibi secundum magnam superficiem, eo quod mare est magnum, et latum, multum de mari consumitur a Sole, imo aequaliter, sicut ipsum ingreditur per fontes, et fluvios, et quandoque magis, et quandoque minus; et ideo per talem introitum fontium, et fluviorum in mare non oportet mare augmentari, plus quam oportet terram diminui per exitum fontium, et fluviorum de ipsa terra, et hoc, quia fontes et fluvii continue generantur infra terram. Et hoc de primo.