ARTICULUS II.

Assignatur veritas modi calefactionis ex motu corporis.

De secundo sciendum est, quol duplex est motus localis, quidam cum magna confricatione, et collisione partium illius quod movetur ad aliquod aliud sibi propinquum. Alter est motus localis, in quo non fit hujusmodi collisio, seu confricatio.

Secundum hoc ponuntur conclusiones: Prima est, quod motus localis est causativus caloris. Probatur experientiis. Primo, quia videmus axem rotae quadrigae quandoque per motum inflammari. Secundo, videmus ferrum molendini valde intense calefieri. Tertio, videmus quod si carbones igniti moveantur per aerem intenditur ignis. Quarto, videmus quod candela extincta per aerem, si moveatur per aerem iterum incenditur. Hoc praeter experientiam docet Aristoteles in isto primo, qui dicit quod si sagitta velocius deferatur per aerem, liquefit plumbum circumveniens ipsam. Et ad istam conclusionem sufficiunt experientiae, quia rationes non possunt introduci; ideo dicit Aristoteles quod est infirmitas quaedam intellectus.

Secunda conclusio, quodconfricatio, seu collisio partium corporis moti ad partes corporis propinqui, est praecisa causa quare motus causat calorem, et hoc per istum motum, quia per talem confricationem partium diversorum corporum aliquae partes rarefiunt, et ad istorum refactionem nata est consequi caliditas, ut vult Albertus super isto primo, sicut videmus, sicut patet in percussione alicujus ad ferrum. Probatur consequentia, primo, quia nisi confricatio esset causa talis caloris, sequeretur quod sic non esset confricatio, sed omnia corpora moverentur partibus habentibus eumdem situm ad invicem, quia adhuc per motum generaretur calor. Consequens falsum, quia si axis rotae quadrigae esset fixus circulo, qui super ipsum volvitur, non calefieret, sed conformiter moveretur, dato quod totum moveretur motu veloci: nec etiam ferrum molendini calefieret, si conformiter moveretur cum ligno, ad quod confricatur.

Secundo, nisi confricatio esset D causa, sequeretur quod partes interiores corporis calefacti per motum calefierent. Consequens faltum, nisi hoc fuerit ex sequenti, sic quod partes exteriores calefactae calefaciant interiores, et ideo partes interiores axis non calefiunt, ut patet per experientiam. Probatur consequentia, quia aeque moventur velociter partes interiores corporis sicut exteriores.

Tertio per experientiam, nam si plumbum ponatur in medio sagittae impetuose delatae per aerem non liquefiet plumbum, sed si conjungatur att partes exteriores statim liquefiet.

Quarto, quia videmus quod si duo ferra, vel duo ligna, vel unum ferrum, vel unum lignum fortiter motum confricetur ad invicem, statim sequitur calor ex hujusmodi confricatione, et omnia signant quod confricatio est per se causa productionis caloris a motu.

Contra istum modum objicitur, primo, quia si ad rarefactionem factam ex confricatione sequitur caliditas, t'nc sequitur quod raritas sit qualitas prima. Consequens falsum, ut patet 2. de Generatione. Probatur consequentia, quia ad ipsam sequitur calor, qui est qualitas prima.

Secundo, quia ex motu hominis, satis tarde homo multum calefit, et tum non videmus quod tantus calor possit generari ex ista parva confricatione, et ad corpus ita subtile, sicut est aer.

Ad ista. Ad primum, dico quod non est inconveniens quod in aliquibus raritas sit qualitas prima, in aliquibus secunda.

Ad secundum, dico quod caliditas hominis, seu calefactio, quam habet ex motu, vel cursu, non praecise provenit ex confricatione hominis ad medium per quod movetur, sed provenit ex hoc, quod natura sentiens membra exteriora aliqualiter debilitari propter resolutionem spirituum factam per motum, ideo natura mittit a corde spiritus calidos ad membra exteriora, mediantibus quibus illa membra exterius calefiunt.