QUAESTIO V.

Utrum in visione facta per specula accidat error ?

Arguitur quod non, quia si esset error, ille maxime accideret in judicio de quantitate rei visae, sed hoc non potest accidere; igitur,

etc. Major patet per Perspectivos. Et minor apparet, quia in speculis planis res apparet tanta, quanta est per se; nam linea recta inter extrema imaginis est aequalis per se lineae rectae inter extrema rei visae, sicut patet in praecedenti quaestione.

Secundo, quia in visione per reflexionem potest visus certificari per intuitum rectum; igitur in visione speculi minor accidit error. Tenet consequentia. Et antecedens apparet, quia quantitas rei non percipitur, non percipiendo certam proportionem ipsius ad quantitatem notam, et famosam; tunc igitur sit aliqua quantitas, quae istam famosam excedit insensibiliter; isto casu posito, vera quantitas hujus rei non potest percipi intuitu recto, quia semper judicabitur aequalis quantitati famosae, et tamen in rei veritate est major. Sed si utraque quantitas videretur per speculum concavum, cum in illo res appareat major, quam sit, sequitur quod excessus iste potest apparere sensibilis, et sic ejus vera quantitas deprehenditur, et habetur intentum.

Tertio, visus non potest errare: igitur in visione per specula, etc. Tenet consequentia, et antecedens apparet, quia error solum accidit in judicio, modo sensus non habet judicium, quia in hoc videtur sensus differre ab intellectu, vel e contra.

Oppositum arguitur per experientiam.

Pro quaestione sciendum, quod error in visione per reflexionem potest uno modo accidere propter illa, vel aliquod illorum, ex quorum intemperantia accidit error in omni visione. Alio modo potest specialiter accidere error propter reflexionem magis, quam intuitum rectum.

De primo modo sit prima conclusio, quod in omni visione facta per reflexionem accidit error propter intemperantiam octo circumstantiarum, quae sunt distantia, situs, lux, diaphaneitas, soliditas, magnitudo objecti, tempus, et sanitas visus. Probatur, quia intemperantia istarum impedit rectum judicium visus, quando videt per intuitum rectum; igitur multo fortius, quando videt reflexe. Tenet consequentia, quia minus videtur quod impediret intuitum rectum, quam reflexum. Secundo, potest probari per experientiam inducendo; nam propter nimiam distantiam Solis a speculo, non comprehenditur vera quantitas Solis. Similiter propter defectum diaphaneitatis medii, erramus quandoque de colore judicando, quandoque de magnitudine, quandoque de figura. Ex quo patet quod ad hoc quod fiat rectum judicium de re, quam visus videt reflexe, requiritur temperantia illarum octo temperantiarum, scilicet respectu visibilis ad speculum, et speculi ad visum nostram.

Alio modo accidit error propter reflexionem posito adhuc quod illae circumstantiae sint temperatae: et hoc potest accidere in quatuor: primo in colore, secundo in quantitate, tertio in figura, et quarto in situ.

Secundum hoc sit prima conclusio, quod propter reflexionem accidit error in judicando de colore. Probatur, quia per reflexionem res visae apparent nigriores, et obscuriores, quam sunt in rei veritate, vel quam apparerent, si inspicerentur per intuitum reatum; igitur in judicio de colore accidit error. Tenet consequentia, nam postquam visus judicat rem esse minus albam, et minus lucidam quam sit, errat in judicando. Et antecedens apparet, quia radii visuales debilitantur propter reflexionem, et per consequens minus movent sensum visus, quam si non essent reflexi.

Secundo, patet conclusio per experientiam, nam ubi medium est sensibiliter densius in una parte, quam in alia, incorporatur lux, et ad quamdam partem reflectitur, propter quam reflexionem apparentem in densiori parte medii, apparent colores consimiles coloribus Iridis, qui tamen non sunt ibi in rei veritate, ut post videbitur.

Tertio, patet conclusio, quando objectum videbitur reflexe ad speculum coloratum, tunc enim apparet alterius coloris, quam sit, vel quam appareret, si videretur rectum.

Quarto patet, quando visibile videtur per medium coloratum, sicut quando Sol videtur per vitrum rubeum reflexe ad murum.

Sed dubitatur quod est illud, quod videtur in muro ? Respondetur quod paries videtur directe, sed lux et vitrum vi Ietur ibi reflexe, quia species ipsorum ad parietem reflectuntur.

Secunda conclusio est, quod propter reflexionem accidit error in judicando de quantitate rei visae; et hoc probatur ex praecedentibus, propter diversitatem speculorum in figura. Itaque in speculis planis apparet res tanta, quanta est, supposito moderamine octo circumstantiarum, quae prius numerabantur, sed in speculis convexis res apparet minor, et in concavis major.

Secundo, probatur propter diversitatem speculorum ejusdem generis in magnitudine, et parvitate, nam in speculis convexis majoribus apparent res majores, quam in minoribus, verbi gratia, posito quod sint duo specula convexa, unum infra aliud super idem centrum, manifestum est quod in circumferentia speculi majoris est major distantia inter lineas ab extremitatibus rei visae ad centrum speculorum directe per tractas, quam sit inter easdem lineas in circumferentia speculi minoris; igitur res illa reflexa a superficie majoris apparebit major, et reflexa a superficie minoris apparebit minor.

Tertia conclusio est, quod propter reflexionem accidit error in judicio de figura rei visae. Probatur ex praedictis in praecedenti quaestione, nam in speculi columnantibus res apparet oblongae figurae; in speculis convexis apparet sphaericae figurae; sed in speculis planis apparet res rectae, vel curvae figurae. Et causa potest investigari, investigando loca imaginum partium rei erectae, per suppositionem prius positam, scilicet, quod imago rei visae apparet in concursu radii visualis cum catheto incidente.

Quarta conclusio est ista, quod propter reflexionem accidit error in situ rei visae. Probatur, quia in speculis concavis quandoque apparet imago rei visae ultra speculum quandoque in speculo, quandaque inter speculum, et visum.

Similiter in speculis planis res apparet habere imagines eversas, ita quod pars superior apparet inferior, et pars dextra apparet sinistra, et causa potest assignari ex praedicta suppositione; nam radius visibilis concurrit cum catheto partis inferioris rei visae in loco superiori imaginis, et eodem modo de partibus dextra et sinistra, sicut patet infra, ut sit superficies A B, res visa D F, et visus E, sint puncta reflexionis A B, et ducantur lineae D A, F B, et lineae E A, et E B; dein ducantur catheti super superficiem speculi a punctis D, F scilicet D G, et F H, et producantur radii visibiles, scilicet E A, et E B donec concurrant cum cathetis, ita quod E A concurrat cum D G in puncto G, et E ficum F II in puncto II, tunc per suppositionem prius positam imago puncti D apparebit in puncto G, et puncti F, in puncto II, et quia punctus G, superior est puncto II, sequitur quod imago puncti D, apparebit superior quam imago F. Eodem modo probatur quod pars dextra apparebit esse sinistra.

AdminBookmark

Ex istis patet generaliter tangendo, in quibus accidit error propter reflexionem, et in aliquibus qualiter non; nam specialiter haec tangere, et causas cujuslibet pertractare, esset nimis diffusum, et propter hoc ego dimitto.

Ad rationes. Ad primam, maxime accideret, etc. Concedo, et quando dicitur de speculis planis, dico quod quamvis in speculis planis res apparet tanta, quanta est, tamen in convexis apparet minor, et in concavis major, et ideo accidit error judicando de quantitate.

Ad secundam, quia semper specula, etc. Dico quod casu posito, si per speculum concavum deprehendatur excessus, adhuc est error in judicio, quia excessus ille, imo et tota res visa, apparet major, quam sit in rei veritate: Vel possit dici quod excessus talis insensibilis non possit deprehendi per unum speculum concavum; igitur si ponerentur plura, sicut duo, ita quod imago replicata in uno repraesentaretur in reliquo, adhuc forte non possit deprehendi iste excessus; et si multiplicarentur plura specula duobus, vel pluribus, tunc non possit species multiplicari sine confusione.

Ad tertiam, quia visus, etc. Negatur antecedens. Ad probationem non judicat, etc. Dico quod imo, cum judicium suum non possit ad tot extendi, sive ad tot terminari, sicut judicium intellectus. Unde non solum animalia apprehendunt, sed cum hoc componunt et dividunt, at assentiunt, vel dissentiunt, quod non facerent sine judicio.