ARTICULUS II. De grandine.

Quantum ad secundum de grandine, videndum est de loco generationis grandinis, de materia, de modo generationis, et de figura ipsius.

De loco, dico quod duplex est locus, in quo potest generari grando.

Primo enim quandoque generatur in media regione aeris, superius quam sit generatio pluviae. Causa est, quia vapor, ex quo generatur grando, elevatur ex forti calore, ideo alte potest ascendere sursum. Et quod ibi generetur grando, innuit Albertus, et potest elici ex antiqua translatione. Alter est locus generationis grandinis, scilicet inferior regio aeris, sed quando vapor grossus, qui est materia grandinis propellitur a frigiditate mediae regionis usque deorsum, et ibidem propter circumstantiam caloris, et per antiperistasin congelatur; sed dico quod saepius generatur grando in loco secundo, puta in inferiori regione aeris: cujus signum est primo, quod in montibus altis non cadit grando, quod non esset, si grando fleret multum alte a nobis. Secundo, quia in casu grandinis audimus sonum factum in nube, ex qua grando generatur, et non esset, si nubes illa esset multum remota.

Tertio, quia in pluribus cadunt grandines cornutae, angulares, non perfecte sphaericae, et hoc non esset, si grandines istae caderent de loco multum alto.

Secundo, sciendum de modo generationis. Dico quod quando generatur in media regione aeris, non generatur immediate per antiperistasin, sed quia quod locus ille multum est frigidus propter antiperistasin, ideo vaporem elevatum in ipso faciliter congelat frigidum illius loci, prius tum convertit vaporem in aquam, quam congeletur; et ad hoc multum facit praecalefactio vaporis, nam calefacta facilius praecongelantur, ut patet de aqua calefacta, quae citius congelatur quam aqua frigida. Sed in inferiori regione aeris generatur per istum modum, quia ex vaporibus elevatis superius congelatur nubes in inferiori regione aeris, quae habet frigiditatem quamdam connaturalem sibi ratione aquae, a qua elevabatur, quae frigiditas ratione caloris undique circumstantis intenditur per antiperistasin, ita quod partes nubis fugiendo contrarium corrumpunt inter se, et per talem intensionem frigiditatis partes nubis convertuntur in aquam, et postea congelantur priusquam pertranseant nubem.

Quod autem vapor convertatur in aquam priusquam congeletur, signum est, quia grando facilius est convertibilis in aquam quam nix, sicut dicit Albertus.

Secundum signum est, quia videmus ante casum grandinis cadere quasdam guttas pluviae grossas. Causa est, quia partes inferiores nubis conversae in aquam descendunt, et prius veniunt ad locum calidum descendendo, quam congelentur a frigido.

Tunc de tempore generationis grandinis, dico quod grando non habet fieri in hyeme, primo, non in inferiori regione aeris, quia tunc nulla causa est per antiperistasin, per quam fortificetur frigiditas per calorem circumstantem: modo deficiente causa deficiet et effectus; nec etiam in media regione, quia ibi raro fiunt. Similiter in hyeme non est vapor multum calefactus, quemadmodum in aestate. Secundo, dico quod etiam in aestate non fiunt grandines, saltem consequenter, quia vapores consumuntur propter intensionem caloris, sed temporibus intermediis, Autumno, et Vere, bene possunt fieri.

Ex quo sequitur quod in regionibus australibus bene fiunt grandines in hyeme, quia hyems in regionibus australibus est complexionata illis, sicut tempora intermedia sunt complexionata nobis; modo posita causa ponitur effectus.

Item sciendum, quod quandoque auditur sonus in casu grandinis, et hoc est propter motum vaporis hinc inde infra nubem, et propter confricationem grandinum ad medium, ad quod descendunt, vel ad se invicem.

De figura, dico quod quandoque apparent sub figura triangulari, sed tunc signum est quod veniunt de loco basso prope terram. Et quandoque descendunt sub figura sphaerica, et tunc signum est, quod sint de loco magis alto, et quandoque formata est in iis imago animalis; et tunc requirendo causam illarum, recurrendum est ad corpus caeleste. Tunc grandines differunt magnitudine, nam quandoque cadunt grossiores, quandoque minores.

Patet igitur quae sunt causae grandinum, nam materialis causa est vapor grossus; causa efficiens immediata est frigiditas agens in illum vaporem; sed mediata est calor circumstans illum vaporem; causa formalis, vel est forma aquae, vel alicujus mixti imperfecti, quae est propinqua formae aquae

Causa finalis est adaequatio elementorum, et irrigatio terrae, vel generatio mixtorum.

Patetetiam accidentibus grandinis, quae sunt magnitudo, figura, color, sonus, locus, tempus, et grossities.

Sed circa hoc dubitatur, primo, quare vapor, qui est materia grandinis, prius convertatur in aquam, quam congeletur? Causa est abundantia humoris in isto vapore, et grossities ipsius, nam vapor iste non est ita subtilis, sicut est materia nivis, ideo per grossitiem, et humiditatem convertitur in aquam.

Secundo dubitatur, quare non est aliqua impressio correspondens grandini, quemadmodum pruina correspondet nivi, et ros pluviae, quia vapor conversus in rorem potest postmodum, ut videtur, congelari, quae congelatio se habet, respectu grandinis, quemadmodum pruina respectu nivis ?

Dicitur quod causa est ista, quia vapor subtilis elevatus superius, vel primo congelatur antequam convertatur in aquam, et tunc est pruina, vel e contra, et est ros; vel primo convertitur in aquam, et postea congelatur, et tunc non est differentia inter ipsum, et pruinam, imo est sicut pruina quaedam grossa. Vel potest dici quod non est possibile rorem congelari, quia ros non generatur nisi de sicco, superveniente frigiditate noctis; modo de nocte in aestate non est anteperistasis, per quam possit intendi frigiditas in inferiori regione aeris.

Tertio dubitatur, quare grando non generatur prope terram, et in inferiori regione aeris? Causa est, quia grando non generatur nisi in aestate, vel in temporibus intermediis, quando non est intensa caliditas, et tunc prope terram est intensior caliditas, quae continue elevat vaporem, propter sui intensionem, ideo vapor non potest ibi manere. Alia causa potest esse, quia vapor iste non est sufficienter digestus, seu dispositus, ut ab ipso generetur grando.

Quarto dubitatur, quare quandoque circa grandines apparet quasi forma alba ad modum pruinae, et circumdare globum grandinis. Causa est, quia grando in descensu suo obviat multis vaporibus ascendentibus sursum, quos prae sui frigiditate congelat, et vapores illi congelati adhaerent grandini, et ipsum circumstant, et sic cum grandine quandoque cadit pruina.

Ad rationes. Ad primam, vel vaporis, etc. Dico quod vapor prius convertitur in aquam, quam congelatur, propter grossitudinem vaporis, et abundantiam humiditatis in ipso. Et quando dicitur, ista caderet deorsum, concedo quod continue cadit deorsum, cum motus congelationis propter ejus velocitatem semper praecipitet motum localem. Et si objicitur quod descensus ille, cum sit quidam motus, erit alicujus caloris, concedo, tamen frigefactio est motus intensior.

Ad secundam, partibus temperatis, etc. Dico quod imo, quia quamvis sit temperatum, tamen per antiperistasin potest fieri qualitas intemperata, sicut frigiditas, a qua causatur grando.

Ad tertiam, dico quod fit intenso frigido. Et quando dicitur, in hyeme, dico quod in hyeme non est antiperistasis, quae requiritur ad generationem grandinis.

Ad quartam, quando, etc. Verum est, nisi calor iste esset nimis intentus, et consumptivus vaporis.