QUAESTIO PRIMA.

Utrum de impressionibus meteorieis sit scientia, tanquam de subjecto?

Arguitur quod non, quia de impressionibus solum, habetur notitia cum formidine ad oppositum; ergo, etc. Tenet consequentia, quia talis notitia est opinio, quae est contraria scientiae, ut vult expresse Aristoteles in primo Posteriorum. Et antecedens apparet, nam de stellis comatis, quae sunt quaedam impressiones Meteororum, non potest haberi notitia certa, sed opinio solum.

Secundo, de illis impressionibus meteororum habetur experientia sensus; igitur de eis non habetur scientia. Consequentia tenet, nam experientia sensus est notitia dignior quam scientia. Non quaerere rationem habetur dignius, ratione infirmitatis intellectus, ut vult Philosophus sexto Physicorum.

Tertio, impressiones meteororum fiunt inordinate, ergo de iis non habetur scientia. Tenet consequentia, quia si modo fiant seeundum unum ordinem, et scientia de iis sit verificata secundum fi--nem illius ordinis, tunc mutato ordine, mutabitur, sive falsificabitur scientia. Etantecedens patet per Aristotelem in prooem, ubi vult quod impressiones meteororum fiunt secundum naturam inordinatiorem: ergo si fiant secundum naturam inordinatiorem, fiunt secundum naturam inordinatam, cum comparativus praesupponat suum positivum.

Quarto, quia hujusmodi impressiones, ut in praesentibus non sunt, sicut patet de tonitru, fulmine, iride, et hujusmodi; ergo de talibus non est scientia.

Quinto, sequitur quod de iis non est scientia, tanquam de objectis, quia impressiones Meteororum sunt res extra animam; ergo non sunt objecta scientiae. Antecedens est aperte notum. Tenet consequentia, quia hujusmodi res sunt permutabiles; sed scientia est illorum, quae impermutabilem sortiuntur naturam, ut patet primo Posteriorum; ergo, etc.

Sexto, quia si res extra animam esset objectum scientiae, eadem ratione esset credulitatis, quia idem videtur judicium de utroque. Consequens est falsum, nam tunc idem simul et semel posset sciri, opinari, et credi; et ita posset de eodem error esse et ignorantia. Sicut, verbi gratia, de Deo possumus scire ipsum esse, et dubitare ipsum esse unum, et credere ipsum esse trinum. Et sic de aliis praedicatis.

Oppositum arguitur per Aristotelem in primo Posteriorum.

In ista quaestione videbitur secundum viam triplicem, quid est subjectum scientiae; et tunc videbitur ad quaesitum.

Quantum ad primum. Est una via, quae ponit quod subjectum scientiae est ipsa conclusio scita, quae via probatur sic: Nihil scitur nisi verum; nam omnis demonstratio est ex veris, ut patet per Aristotelem primo Posteriorum: sed sola propositio est vera; ergo sola propositio scitur, et non alia, quam conclusio; igitur, etc.

Secundo, quia objectum scientiae universale vel est ipsa conclusio universalis, et habetur intentum; vel est ipsa res signata per terminos istius conclusionis, et tunc vel res universalis, et hoc non, cum nulla talis sit; vel res singularis, et hoc non, quia qua ratione una res singularis est objectum istius notitiae, eadem ratione alia, et per consequens nulla res est objectum istius.

Tertio, quia ista conclusio est scita, Nulla Chimaera est hircocervus. Vel igitur objectum istius conclusionis est res ad extra signata per conclusionem, et hoc non est, cum nulla talis est; vel ipsa conclusio, et habetur intentum.

Quarto, quia conclusio scita est id cui assentimus; quando conclusio scita est id, quod scimus. Tenet consequentia, quia idem videtur id, quod scimus, et id, cui assentimus. Antecedens apparet, quia nulli assentimus, nisi quod ab intellectu indicatur esse verum: sed solum tale est propositio, et maxime conclusio.

Contra istam opinionem opponitur, quia si conclusio esset objectum scientiae habitae per conclusionem, sequeretur quod quililibet actu sciens haberet actum cognoscendi conclusionem. Consequens falsum, quia nunquam, vel raro habemus actum reflexum super nostram cognitionem, quamvis saepe cognoscamus. Consequentia tenet, quia objectum cognitionis dicitur illud, de quo est notitia, et ad quod illa notitia terminatur objective.

Secundo, si conclusio esset objectum, tunc conclusio apprehenderetur ab intellectu, et tunc quaeratur, utrum apprehensione incomplexa, vel complexa? non incomplexa, quia talis non est scientia, cum sit acquiribile ab intellectu de quocumque complexo, vel incomplexo. Modo scientia non acquiritur sine evidentia alicujus principii, vel experientiae, praedeterminante intellectum. Non complexa, quia maxime esset talis conclusio vera: sed illud est falsum, quia multoties scimus, et cognoscimus per conclusiones, cum non consideramus de veritate, vel de falsitate earum.

Alia via est, quod objectum scientiae est significabile complexe, per conclusionem scitam, sicut objectum istius, Homo est risibilis, est, hominem esse risibilem, quod probatur, quia objectum notitiae habitae per experientiam est tale significabile complexe igitur et cujuslibet alterius notitiae. Consequentia tenet, quia ubique videtur judicium idem esse. Et antecedens patet, quia si sentiam ignem calidum, per istam experientiam non solum cognosco ignem, nec solum caliditatem, sed cognosco ignem esse calidum.

Secundo, quia addiscens per Geometriam centrum circuli invenire, non addiscit aliud quam id quod scitur a latomo, sive Geometra: sed a latomo non scitur ista conclusio, sed significabile per ipsam. Contra istam viam arguitur, primo, quia vel tale significabile complexe est res distincta a re significata, vel non. Si sic, contra, primo per Aristotelem 5. Metaphysic. ubi dicit quod in dictis secundum se, idem est esse ipsum, et ipsum, sicut idem est esse Deum, et Deus. Secundo, quod si esset tale distinctum, sequeretur quod est aliquod ens coaeternum cum Deo, quod Deus, necpossetaugmentare, nec diminuere, nec annullare, dato quod Deus esset infiniti vigoris, sicut concedimus ipsum esse. Consequens impossibile, et contra fidem. Probatur consequentia, quia Deus non potest annullare seipsum; igitur aeternatur. Sic ex parte rei est, quod Deum esse, est: et istud, sit esse, scilicet Deum esse, Deus non potest annullare, nisi seipsum annullaret; igitur, etc. Si autem tale significabile non distinguitur a re significata per subjectum, vel praedicatum conclusionis, tum sequitur quod nil aliud esset subjectum hujus scientiae, quam tales res significatae, quod intendimus. I

I

Pro tertia via sit conclusio ista: Res significatae per terminos conclusionis scitae, sunt objecta scientiae. Probatur: Quia istud est objectum conclusionis, ad quod ultimate terminatur notitia per istam conclusionem, sed hoc est ad rem extra, et non ad conclusionem, vel ad significabile per ipsum; ergo, etc. Istud apparet in exemplo, nam objectum sensationis, sicut visionis, non dicitur species, quae immediate movet visum; sed objectum dicitur res ad extra, sicut paries, vel aliquod hujusmodi, a quo causatur ista species. Minor apparet, quia si sciatur illud, quod Iris causatur ex refractione radiorum, cognitio ista non terminatur ad conclusionem, nec ad significabile per illam, sed ad rem extra, scilicet ad Iridem, a qua ultimate derivatur cognitio istius conclusionis.

Et si dicatur quod non est similitudo de objecto visionis, et notitiae conclusionis, eo quod visus non apprehendit id, nisi incomplexe, quia si dicam quod complexe apprehenditur, tunc dicam quod objectum illius conclusionis non est res extra, sed significabile complexe per illud judicium complexum. Id non valet, quia cognitio complexa sensus interioris de re absente judicat, sicut est cognitio quam habeo modo de pariete nudo, quamvis in mente determinetur ad species animalis, et similitudinem existentem in phantasia, tamen ultimate terminatur ad rem extra, quia ab illa fuerit causata illa similitudo.

Sciendum tamen, concordando istas opiniones, quod quidlibet istorum potest dici objectum scientiae, scilicet tam conclusio scita, quam significabile per conclusionem, quam etiam res significata per ipsum. Unde conclusio potest dici objectum, eo quod ipsa immediate objicitur intellectui: sed de notitia incomplexa terminorum est scientia, tanquam de subjecto magis mediato, sed ultimate. Res extra est objectum, a quo aliae notitiae tam terminorum, quam conclusionis derivantur.

Tunc ad rationes primae opinionis, quae sunt contra conclusionem.

Ad primam: Nihil scitur nisi verum. Apertum est quod nihil scitur nisi verum, tanquam conclusio scita, tamen aliquid scitur verum, tanquam res significata per subjectum conclusionis scitae, quando tum neque est verum, nec falsum.

Ad secundam: Quod objectum est cognitionis universalis, etc. Dico quod objectum conclusionis universalis est quaelibet res singularis significata per objectum istius conclusionis, quia quaelibet talis apprehenditur per conclusionem universalem, saltem conceptu confuso. Et si dicatur, possibile est quod cognitio universalis fuerit causata a duabus rebus singularibus, vel a tribus, et non a pluribus; igitur videtur quod illae res a quibus causatur, essent objectum ipsius, et nihil aliud. Negatur consequentia. Concipio omnes homines mundi conceptu confuso, et tamen conceptus iste non erit causatus nisi a valde paucis.

Ad tertiam: Nulla Chimaera est hircocervus, etc. Dico quod objectum istius est caput Draconis, cauda Leonis, corpus Equi, vel sic de hujusmodi, quae imaginantur conceptione adveniente quasi compositum unum, qualiter non componuntur, nec possibile est ea componi.

Ad quartam: Illud cui assentimus, etc. Negatur, quia illud scimus tanquam objectum scientiae, quod significatur per partes illius cui assentimus.

Ad rationes alterius, primo ad primam. Negatur assumptum, quia objectum notitiae experimentalis est res significata per terminos istius notitiae, sicut in experiendo ignem esse calidum, ignis est objectum, a quo derivatur ista notitia experimentalis, et suorum terminorum evidentia. Eodem modo ad secundam patet. Igitur ex istis qualitatibus de rebus significatis per terminos conclusionis est scientia tanquam de subjectis. Et tantum de prima.

Quantum ad secundam, sciendum est quod in proposito scientia dicitur notitia vera, et notitia prius dubia, tum nata fieri evidens per principia notiora.

Secundo, 'Sciendum est quod Meteoros dicitur quasi elevatio, eo quod istae impressiones, quae dicuntur Meteoricae, pro majori parte fiunt per elevationem vaporum, et fumurum, quamvis tamen aliquae fiunt sub terra, sicut fontes, et terraemotus.

Tertio, sciendum est quod impressio in proposito non capitur large pro omni actione, qua imprimitur aliqua forma, vel qualitas; sed in proposito impressio potest dici de quatuor: Primo, de alteratione ad aliquam qualitatem secundam quae immediate consequitur alterationem primarum qualitatum, vel etiam elementorum, et talis alteratio est sicut inflammatio, vel coloratio, vel congelatio.

Secundo, impressio illa non solum dicitur de alteratione ista, sed de mixto consequente istam alterationem, sicut de hiatibus, voraginibus, de grandine, pluvia, et hujusmodi.

Tertio, dicitur impressio de qualitatibus et operationibus hujusmodi mixtorum, sicut color nubis, sonus tonitrui, ictus fulminis, motus venti, et hujusmodi, possunt dici impressiones Meteoricae.

Quarto, dicitur de impressionibus apparentibus ex reflexione radiorum corporis luminosi, sicut de halo, Iride, paraheliis et virgis.

Quinto sciendum est, quod de aliquo potest esse multiplex scientia, scilicet ut categorica affirmativa de praesenti, vel negativa, hypothetica, conditionalis, et temporalis.

Tunc ponuntur conclusiones: Prima est, quod de impressionibus Meteoricis est scientia, tanquam de objectis. Probatur, quia tales impressiones habent causas determinatas, proprias passiones, et principia, per quae istae passiones possunt de iis demonstrari. Consequentia tenet per primam partem conclusionis, et arguitur, quia hoc sufficit ad hoc quod de aliquo sit scientia.

Secunda conclusio est, quod de aliquibus impressionibus est scientia categorica affirmativa de praesenti v. g. ista conclusio est summe necessaria, Media aeris regio est frigida; sed plures aliae conditiones hujus libri, et pro majori parte sunt solum temporales. v. g. Quandocumque fit ton ilrus, est sonus in nubibus; et quandocumque fil stella comala, tunc fit vapor terrenus, habens partes fortiter adjacentes, elevatas ad mediam regionem aeris, aestus mutalione principium aliarum magnarum rerum significans in hoc mundo. Similiter dico, quod aliae conclusiones hujus libri sunt solum opinativae, et maxime illae quae sunt de stella comata, et Galaxia.

Tertia conclusio est ista, quod scientia illa est valde utilis, et pulchra: Est enim utilis:

Primo ad futurorum praecognitionem, ut dicunt Astrologi, quod homo qui inclinatus fuerit a natura ad judicandum de futuris per stellas, et impressiones, quae fiunt sub orbe Lunae, citius judicabit, quam ille qui judicat secundum stellas fixas.

Secundo, videlicet ad periculorum evitationem, quia per illam scientiam homo potest eligere loca, ubi melius potest praeservari a fulmine, terraemotu et hujusmodi periculis.

Tertio, valet ad habitationis electionem, nam per illam scientiam cognoscitur ubi est bonitas fontium, et fluminum, et hujusmodi, quae requiruntur ad convenientem habitationem.

Quarto, est pulchra et nobilis. Pulchra, quia pulchrum est scire causas hujusmodi mirabilium effectuum, qui accidunt sub caelo, sicut sunt stellae cadentes, caprae saltantes, cometae, Galaxia, et hujusmodi.

Ad rationes. Ad primam, concedo quod quantum ad aliqua, quae demonstrantur in ista scientia, solum habetur notitia cum formidine ad oppositum, sicut de Cometis, Galaxia; sed de aliis vera habetur notitia, et conclusio ad tertium librum licet non habeatur notitia ita certa, sicut in Mathematica et perspectiva.

Ad secundam. De illis habetur, etc. Concedo antecedens, et nego consequentiam. Et ad rationem dico, quod quantum ad diversa habemus experientiam sensus, et notitiam scientificam de istis. Nam quantum ad quod est hujusmodi impressionum habemus experientiam sensus, et scientifice inquirimus causas ipsarum.

Ad tertiam, videbitur in proxima quaestione.

Ad quartam, dico quod quaecumque non sunt hujusmodi impressiones, de iis est solum scientia conditionalis, et non categorica affirmativa demonstratio.

Ad quintam, Istae impressiones, etc. Concedo antecedens, et nego consequentiam. Ad probationem, scientia est, etc. dico quod hoc intelligitur quod conclusiones scitae, quandocumque proponuntur debent esse verae.

Ad sextam, concedo consequens, quia res extra est objectum credulitatis, et concedo consequens, ad quod deducitur, quod de eodem simul et semel est scientia, error, opinio, et ignorantia, quoad diversa praedicata.